Dla kogo mieszkania komunalne?
Czy wskazanie kryterium zamieszkiwania na terenie gminy przez okres co najmniej 5 lat jest zawężeniem kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o lokal mieszkalny z gminnego zasobu? Rada Miejska w Kępicach podjęła kontrowersyjną uchwałę dotyczącą wynajmowania lokali mieszkalnych, co wywołało sprzeciw Wojewody Pomorskiego. Spór dotyczył interpretacji prawa i kompetencji samorządu gminnego w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.
Tematyka: lokale komunalne, mieszkania socjalne, samorząd gminny, kryterium zamieszkiwania, spór prawny, WSA Gdańsk, mieszkańcy gminy, potrzeby mieszkaniowe, uchwała Rady Miejskiej, Wojewoda Pomorski
Czy wskazanie kryterium zamieszkiwania na terenie gminy przez okres co najmniej 5 lat jest zawężeniem kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o lokal mieszkalny z gminnego zasobu? Rada Miejska w Kępicach podjęła kontrowersyjną uchwałę dotyczącą wynajmowania lokali mieszkalnych, co wywołało sprzeciw Wojewody Pomorskiego. Spór dotyczył interpretacji prawa i kompetencji samorządu gminnego w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.
Czy wskazanie kryterium zamieszkiwania na terenie gminy przez okres co najmniej 5 lat jest zawężeniem kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o lokal mieszkalny z gminnego zasobu? Stan faktyczny i prawny Rada Miejska w Kępicach podjęła uchwałę w sprawie zasad wynajmowania lokali mieszkalnych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. Jeden z jej zapisów wzbudził sprzeciw Wojewody Pomorskiego, który zaskarżył ją i żądał stwierdzenia jej nieważności w danej części. W kwestionowanym przepisie chodziło o określone przez Radę warunki, które łącznie muszą spełniać osoby pełnoletnie, by móc wynająć lokal mieszkalny od Gminy. Wśród nich wskazano, że muszą to być osoby, które w okresie 5 lat przed datą złożenia wniosku o przydział mieszkania nie wyzbyły się mieszkania własnościowego lub spółdzielczego albo zrezygnowały z najmu mieszkania z zasobu gminnego. Zdaniem Wojewody stanowiło to postanowienie wykraczające poza zakres upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt. 2 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 172; dalej: OchrLokU), służącego realizacji zadania gminy, określonego w art. 4 ust. 1 i ust. 2 OchrLokU. Zgodnie z przywołanymi przepisami prawa tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy, natomiast gmina na zasadach i w wypadkach przewidzianych w ustawie zapewnia lokale socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o niskich dochodach. Wypełnieniu przywołanych zadań służy zawarte w art. 21 ust. 1 pkt. 2 OchrLokU przyznane radzie gminy upoważnienie do określenia zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy, w tym zasad i kryteriów wynajmowania lokali, których najem jest związany ze stosunkiem pracy, jeżeli w mieszkaniowym zasobie gminy wydzielono lokale przeznaczone na ten cel. Zakres obligatoryjnych elementów uchwały ustawodawca określił w art. 21 ust. 3 OchrLokU. Ponieważ wyliczenie jest katalogiem otwartym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może także zawrzeć w przedmiotowej uchwale dodatkowe regulacje. Należy jednak podkreślić, iż wszelkie normy prawa miejscowego muszą być zgodne z Konstytucją RP oraz przepisami powszechnie obowiązującymi rangi ustawowej. Rada Miejska w Kępicach, uchwalając wspomniane postanowienie uchwały, dokonała zaś nieuprawnionego zawężenia kręgu mieszkańców Gminy o niskich dochodach i niezaspokojonych potrzebach mieszkaniowych, uprawnionych do ubiegania się o lokale mieszkalne od gminy. W odpowiedzi na zarzuty Rada stwierdziła, że wskazanie kryterium zamieszkiwania na terenie gminy Kępice przez okres co najmniej 5 lat nie jest zawężeniem kręgu osób uprawnionych do ubiegania się o lokal mieszkalny z gminnego zasobu. Urzędnicy argumentowali, że zgodnie z przepisami o samorządzie gminnym oraz orzecznictwem, samorząd gminny tworzą osoby stale zamieszkujące na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego i traktuje się je jako mieszkańców tejże gminy, której jednostka samorządu ma obowiązek zaspakajania potrzeb, w tym potrzeb mieszkaniowych. W ocenie Rady Miejskiej w Kępicach wprowadzenie kryterium 5-letniego zamieszkiwania umożliwia właściwym organom jednoznaczne ustalenie, czy osoba starająca się o przydział lokalu mieszkalnego jest stałym mieszkańcem gminy Kępice, czy też przyjechała na teren gminy jedynie na okres czasowy. Rozstrzygnięcie WSA Sprawa trafiła na wokandę. WSA w Gdańsku w wyroku z 2.2.2023 r., III SA/Gd 610/22, , stwierdził nieważność kwestionowanego zapisu uchwały. W uzasadnieniu skład orzekający podał, że: „postanowienia (…) zaskarżonej uchwały – wprowadzające pozaustawowe, negatywne kryteria, które naruszają zasady wynikające z art. 4 ust. 2 OchrLokU, w myśl których wszyscy mieszkańcy gminy spełniający podstawowe kryteria przedmiotowe mają prawo, z uwzględnieniem przewidzianego przez ustawodawcę pierwszeństwa, ubiegać się o najem lokalu komunalnego”, i jako takie nie mogły zostać zaakceptowane. Wyrok WSA w Gdańsku z 2.2.2023 r., III SA/Gd 610/22,
Rada Miejska w Kępicach została zmuszona do zmiany swojej uchwały w wyniku decyzji WSA w Gdańsku, która uznała niezgodność z prawem kryterium 5-letniego zamieszkiwania przy ubieganiu się o lokale komunalne. Wyrok podkreślił zasadę równości mieszkańców gminy w dostępie do mieszkań komunalnych.