Nie ma obowiązku stosowania dyrektywy o kredycie konsumenckim

Jeżeli państwo członkowskie przyjmuje przepisy dotyczące zagadnienia nieuregulowanego w dyrektywie 2008/48/WE, takie przepisy nie podlegają tej dyrektywie. Sąd krajowy nie ma obowiązku stosowania reguł zgodnych z prawem Unii w takich sytuacjach. Stanowisko TSUE potwierdza, że harmonizacja w dziedzinie umów o kredyt konsumencki jest pełna i bezwzględnie wiążąca dla państw członkowskich.

Tematyka: dyrektywa 2008/48/WE, TSUE, harmonizacja, kredyt konsumencki, wykonanie umowy, przepisy proceduralne, sankcje, praktyka prawna, polskie prawo, umowy kredytowe

Jeżeli państwo członkowskie przyjmuje przepisy dotyczące zagadnienia, które nie jest uregulowane
w dyrektywie 2008/48/WE, np. okresu, w którym wykonanie umowy o kredyt konsumencki nie może się
rozpocząć, to te przepisy nie są objęte zakresem stosowania tej dyrektywy. W związku z tym takich
przepisów prawa krajowego nie można uznać za „przyjęte zgodnie z” dyrektywą 2008/48/WE, i wówczas sąd
krajowy nie ma obowiązku stosowania reguł wykładni zgodnej z prawem Unii.
Stan faktyczny
Francuski spór między instytucją kredytową S. a konsumentami dotyczył żądania spłaty pozostałej kwoty należnej na
podstawie umowy kredytu. Rozstrzygający tę sprawę Sąd stwierdził nieważność tej umowy i uwzględnił z urzędu
zarzut dotyczący naruszenia art. L. 311‑ 14 francuskiego Kodeksu konsumenckiego (dalej jako: KK). Przepis ten
przewidywał m.in., że „przez okres siedmiu dni od daty przyjęcia umowy przez kredytobiorcę kredytodawca nie może
dokonywać żadnych płatności, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, na rzecz kredytobiorcy lub na jego
rachunek, ani kredytobiorca na rzecz kredytodawcy”. Sąd stwierdził bowiem, że środki będące przedmiotem spornej
umowy kredytu zostały udostępnione konsumentom przed upływem siedmiu dni od przyjęcia oferty kredytu.
Wątpliwości Sądu dotyczyły m.in. wykładni art. L. 311‑ 14 KK w kontekście art. 14 ust. 7 dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę
Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 133, s. 66).
Stanowisko TSUE
W pierwszej kolejności TSUE zbadał, czy przepis państwa członkowskiego, taki jak art. L. 311‑ 14 KK, na którego
przyjęcie lub utrzymanie w mocy zezwala art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE, jest objęty zakresem stosowania tej
dyrektywy. Trybunał podkreślił, że tylko bowiem pod tym warunkiem krajowe przepisy proceduralne regulujące
uwzględnienie z urzędu i nakładanie przez sąd krajowy sankcji za naruszenie przez kredytodawcę takiego przepisu
powinny odpowiadać wymogom wynikającym z tej dyrektywy.
Z art. 22 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE wynika, że jeśli chodzi o umowy o kredyt, wchodzące w zakres stosowania tej
dyrektywy, przewiduje ona pełną harmonizację i ma charakter bezwzględnie wiążący. Wobec tego TSUE
stwierdził już, że w dziedzinach, których dotyczy ta harmonizacja, państwa członkowskie nie są upoważnione do
utrzymywania lub wprowadzania przepisów krajowych innych niż przewidziane w tej dyrektywie (wyrok TSUE
z 12.7.2012 r., SC Volksbank România, C-602/10,
, pkt 38).
W art. 14 dyrektywy 2008/48/WE określono warunki i sposoby korzystania przez konsumenta z prawa odstąpienia od
umowy po zawarciu umowy o kredyt. W ust. 7 tego artykułu uściślono, że ten przepis nie narusza przepisów
krajowych ustanawiających okres, w którym wykonanie umowy nie może się rozpocząć. Pozostawiając zaś
państwom członkowskim możliwość przyjęcia lub utrzymania w mocy przepisów ustanawiających okres, w którym
wykonanie umowy nie może się rozpocząć, TSUE stwierdził, że użycie w art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE zwrotu
„nie narusza” oznacza, iż pełna i bezwzględnie wiążąca harmonizacja dokonana przez tę dyrektywę w dziedzinie
prawa konsumenta do odstąpienia od umowy nie obejmuje warunków rozpoczęcia wykonywania umowy
o kredyt, a w szczególności udostępnienia środków kredytobiorcy. Wynika z tego, że art. 14 ust. 7 dyrektywy
2008/48/WE ogranicza się do przyznania państwom członkowskim uprawnienia do wprowadzenia przepisów
ustanawiających okres, w którym wykonanie umowy o kredyt nie może się rozpocząć, poza ramami systemu
ustanowionego przez tę dyrektywę (wyrok TSUE z 19.11.2019 r., TSN i AKT, C-609/17 i C-610/17,
, pkt 49,
sprawy połączone).
W ocenie TSUE przyjęcie lub utrzymanie przepisu krajowego na podstawie art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE nie
może ani wpływać na skuteczne wykonanie przez konsumenta prawa do odstąpienia od umowy, które przysługuje
mu na podstawie tego art. 14 dyrektywy 2008/48/WE, ani ograniczać tego wykonania, ani naruszać innych przepisów
tej dyrektywy, jej spójności, czy wytyczonych przez nią celów (wyrok TSUE z 20.11.2014 r., Novo Nordisk Pharma,
C-310/13,
, pkt 28, 31). Sama okoliczność, że naruszenie przez kredytodawcę takiego przepisu krajowego
może pozbawić konsumenta ochrony przyznanej przez prawo krajowe, nie ma w tym względzie znaczenia.
W tych okolicznościach TSUE stwierdził, po pierwsze, że nie ma potrzeby dokonywania oceny, czy zasada
skuteczności stoi na przeszkodzie krajowym przepisom proceduralnym regulującym uwzględnienie z urzędu przez
sąd krajowy naruszenia przez kredytodawcę przepisu prawa krajowego wchodzącego w zakres możliwości
pozostawionej państwom członkowskim w art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE. Po drugie, zdaniem TSUE takiego
przepisu prawa krajowego nie można uznać za „przyjęty zgodnie z” dyrektywą 2008/48/WE w rozumieniu art. 23

dyrektywy 2008/48/WE. W związku z czym nie ma potrzeby dokonywania wykładni tego artykułu w celu ustalenia,
czy stoi on na przeszkodzie systemowi sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia tego przepisu prawa
krajowego.
Reasumując, TSUE orzekł, że art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż
krajowe przepisy proceduralne regulujące uwzględnienie z urzędu i nakładanie przez sąd krajowy sankcji za
naruszenie przez kredytodawcę przepisu krajowego przewidującego okres, w którym wykonanie umowy nie
może się rozpocząć, nie są objęte zakresem stosowania tej dyrektywy.

Komentarz
Niniejsza sprawa dotyczy ważnego w polskiej praktyce zagadnienia, a mianowicie stosowania dyrektywy
2008/48/WE.
Bezsporne jest, że dyrektywa 2008/48/WE przewiduje pełną i bezwzględnie wiążącą harmonizację. Należy wskazać,
że zdanie pierwsze motywu 9 dyrektywy 2008/48/WE odnosi się do „pełnej harmonizacji” jako niezbędnej, lecz
stopień harmonizacji, do jakiego dąży ta dyrektywa, nie powinien być mylony z zakresem tej harmonizacji. Zatem
pełna harmonizacja, o jakiej mowa w motywie 9, dotyczy aspektów kredytów konsumenckich uregulowanych
w dyrektywie 2008/48/WE. Zdanie trzecie tego motywu 9 wyraźnie stwierdza, iż zakaz dotyczący utrzymywania lub
wprowadzania przez państwa członkowskie przepisów krajowych innych niż przepisy ustanowione w tej dyrektywie
powinien „mieć zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim przepisy zostały zharmonizowane w niniejszej
dyrektywie. Tam, gdzie przepisy nie zostały zharmonizowane, państwa członkowskie powinny mieć swobodę
utrzymywania i wprowadzania przepisów krajowych”. Ponadto stanowisko, że dyrektywa 2008/48/WE ma na celu
pełną harmonizację jedynie w odniesieniu do niektórych aspektów kredytu konsumenckiego, znajduje potwierdzenie
w art. 1 tej dyrektywy. Zgodnie z tym przepisem celem dyrektywy 2008/48/WE jest „harmonizacja niektórych
aspektów przepisów […] dotyczących umów o kredyt konsumencki”. Art. 22 dyrektywy 2008/48/WE stanowi, że
jedynie „w zakresie, w jakim niniejsza dyrektywa zawiera zharmonizowane przepisy, państwa członkowskie nie mogą
utrzymywać w swoim prawie krajowym ani wprowadzać do niego przepisów odbiegających od tych, które zostały
ustanowione w niniejszej dyrektywie”.
Z niniejszego wyroku wynika, że gdy państwa członkowskie wprowadzają – w ramach korzystania z przyznanego im,
jak analizowanej w tej sprawie, w art. 14 ust. 7 dyrektywy 2008/48/WE uprawnienia – przepisy ustanawiające okres,
w którym wykonanie umowy nie może się rozpocząć, krajowe przepisy proceduralne regulujące uwzględnienie
z urzędu i nakładanie przez sąd krajowy sankcji za naruszenie przez kredytodawcę takich przepisów należą do
kompetencji zachowanej przez te państwa. Trybunał potwierdził, że takie krajowe przepisy proceduralne nie są
regulowane przez tę dyrektywę i nie wchodzą w jej zakres stosowania.
Dyrektywa 2008/48/WE została transponowana do prawa polskiego w ustawie z 12.5.2011 r. o kredycie
konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 246), w związku z tym stanowisko Trybunału przedstawiane w niniejszym
wyroku co do francuskich regulacji należy stosować, interpretując przepisy tej polskiej ustawy.
Na marginesie należy wskazać, że obecnie trwają prace nad wprowadzeniem nowego aktu (dyrektywy), który zastąpi
dyrektywę 2008/48/WE.

Wyrok TSUE z 9.3.2023 r., Sogefinancement, C-50/22,

TSUE stwierdził, że przepisy proceduralne krajowe regulujące sankcje za naruszenie prawa krajowego w zakresie okresu rozpoczęcia wykonania umowy kredytowej nie podlegają dyrektywie 2008/48/WE. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla polskiej praktyki prawnej dotyczącej kredytów konsumenckich.