Sentencja postanowienia musi zostać podpisana odrębnie od jej motywów
Sąd Najwyższy rozstrzygnął o istocie postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnym, podkreślając konieczność odrębnego podpisywania sentencji postanowienia od zasadniczych powodów rozstrzygnięcia. W kontekście art. 357 § 5 KPC SN analizował, jakie skutki ma sposób podpisywania na istnienie postanowienia w znaczeniu prawnoprocesowym. Pogląd SN dotyczący podpisania sentencji postanowienia ma kluczowe znaczenie dla waloru aktu jurysdykcyjnego.
Tematyka: sentencja postanowienia, podpisanie, zasadnicze powody rozstrzygnięcia, Sąd Najwyższy, art. 357 § 5 KPC, walor aktu jurysdykcyjnego
Sąd Najwyższy rozstrzygnął o istocie postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnym, podkreślając konieczność odrębnego podpisywania sentencji postanowienia od zasadniczych powodów rozstrzygnięcia. W kontekście art. 357 § 5 KPC SN analizował, jakie skutki ma sposób podpisywania na istnienie postanowienia w znaczeniu prawnoprocesowym. Pogląd SN dotyczący podpisania sentencji postanowienia ma kluczowe znaczenie dla waloru aktu jurysdykcyjnego.
Sąd Najwyższy uznał, że postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym jest orzeczeniem nieistniejącym, jeśli podpis został złożony wyłącznie pod całym dokumentem obejmującym sentencję i zasadnicze powody rozstrzygnięcia. Pytanie prawne N.B. wniosła zażalenie na postanowienie Sądu, w którym oddalono jej wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Zaskarżone orzeczenie zostało przygotowane w ten sposób, że po sporządzeniu sentencji odrębnie spisano i graficznie wyodrębniono zasadnicze powody rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 357 § 5 KPC. Podpis sędziego został złożony na końcu dwustronnie wydrukowanego dokumentu, bez odrębnego podpisywania sentencji i zasadniczych motywów. W związku z tym Sąd rozpoznający zażalenie na to orzeczenie przedstawił SN pytanie prawne: Czy postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym jest orzeczeniem istniejącym w sytuacji, gdy wobec wskazania w trybie art. 357 § 5 KPC zwięźle zasadniczych powodów rozstrzygnięcia nie została podpisana bezpośrednio jego sentencja, a podpis został złożony tylko pod całością tak sporządzonego dokumentu? W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że w przypadku zamieszczenia w jednym dokumencie sentencji i uzasadnienia postanowienia, brak podpisu sentencji i poprzestanie na podpisaniu uzasadnienia skutkuje nieistnieniem postanowienia w znaczeniu prawnoprocesowym (zob. postanowienie SN z 21.1.2003 r., III CZP 84/02, ; uchwała SN z 13.3.2002 r., III CZP 12/02, ). Jednak wątpliwości Sądu spowodowało wprowadzenie art. 357 § 5 KPC, zgodnie z którym wydając postanowienie, nawet niepodlegające zaskarżeniu, sąd może przy nim zwięźle wskazać zasadnicze powody rozstrzygnięcia, jeżeli mając na względzie okoliczności sprawy, uzna, że pozwoli to na usprawnienie postępowania. W praktyce zapis treści motywów dokonany w trybie art. 357 § 5 KPC miewa różne formy. Czasem jest to tylko rodzaj redakcji orzeczenia np. „zarzuty odrzucono wobec nieopłacenia” lub kilka słów wyodrębnionych w odrębnej linijce, a także osobna notatka ze wzmianką, że to zasadnicze powody rozstrzygnięcia. Ten ostatni sposób jest rekomendowany jako właściwa metodyka. Sentencja postanowienia musi zostać podpisania odrębnie od uzasadnienia SN w uchwale wskazał, że należy wyraźnie odróżnić zasadnicze powody rozstrzygnięcia jako odrębną instytucję procesową od uzasadnienia orzeczenia i jego sentencji, choć w praktyce może powstać problem ich wzajemnego przenikania, formalizowania i dokumentowania. Jednak sentencja jako czynność władcza sądu powinna być właściwie wyodrębniona, zawierać wszystkie elementy określone przez ustawodawcę w art. 325 KPC i zostać podpisana. Podpis pod sentencją postanowienia powoduje, że wydane orzeczenie uzyskuje walor aktu jurysdykcyjnego, z którym ustawa wiąże określone skutki prawne. Ustawodawca wyraźnie odróżnia dwie czynności sądu, czyli sporządzenie i podpisanie sentencji postanowienia co do istoty sprawy, a następnie sporządzenie i podpisanie uzasadnienia takiego postanowienia. Nie należy ich ujmować w kategorii jednej czynności nawet wówczas, gdy sentencja i uzasadnienie zostały sporządzone „jednocześnie”. Z art. 324 § 3 KPC oraz z art. 330 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC jednoznacznie wynika, że zarówno sentencja, jak i uzasadnienie jako odrębne czynności procesowe, uzyskując postać dokumentu, powinny zostać zaopatrzone oddzielnymi podpisami, zgodnie z zasadami określonymi w tych przepisach. Pogląd ten dotyczy także postanowień formalnych, czyli nie będących postanowieniami co do istoty sprawy (zob. postanowienie SN z 3.12.2003 r., I CZ 140/03, ). Rola zasadniczych motywów rozstrzygnięcia SN wskazał, że celem wprowadzenia art. 357 § 5 KPC było uelastycznienie mechanizmu komunikacji sądu ze stroną. Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie pozwala na wyjaśnienie stronie przede wszystkim rozstrzygnięcia niezaskarżalnego, z którego sentencji nie wynikają powody i przesłanki wydanego orzeczenia, a także przepisy, na podstawie którego zapadły. Będące odrębną i odformalizowaną instytucją zasadnicze motywy pełnią funkcję informacyjną, tak jak sformalizowane uzasadnienie, jednak nie mogą one zastąpić uzasadnienia zaskarżalnego postanowienia. Doręczenie takich motywów wraz z postanowieniem nie otwiera więc terminu do wniesienia zażalenia - termin ten biegnie dopiero od doręczenia stronie uzasadnienia (zob. uchwała SN z 2.7.2021 r., III CZP 38/20, ). W uzasadnieniu uchwały stwierdzono, że nie jest możliwe procesowe zrównanie uzasadnienia postanowienia z zasadniczymi motywami, o których mowa w art. 357 § 5 KPC. Instytucje te różnią się sposobem sporządzania, niezbędnymi elementami, trybem wydania (na wniosek lub z urzędu) i skutkami. W KPC nie określono formy i treści powodów, o których mowa w art. 357 § 5 KPC. Powody te mają być sporządzone w korelacji, także czasowej, wraz z sentencją lub równocześnie z nią, ale stanowią odrębną czynność procesową sądu. Jednak odmiennie niż przy uzasadnieniu nie ma przepisu, który nakazywałby podpisać takie powody, czy stosować do nich nawet odpowiednio przepisy o uzasadnieniach. Kiedy można uznać sentencję za podpisaną? SN stwierdził, że b ez względu na to, czy sąd sporządza sentencję postanowienia na osobnej karcie i osobno zasadnicze powody rozstrzygnięcia, czy zasadnicze motywy rozstrzygnięcia zostały włączone do sentencji postanowienia bez ich graficznego rozdzielenia, tj. jeżeli zostały ujęte w ramach samej sentencji orzeczenia (rozstrzygnięcia), zgodnie z art. 325 KPC sentencja wymaga podpisu, tak aby mogła samodzielnie funkcjonować w obrocie. Treść sentencji, określona w art. 325 KPC, nie jest jednak zamknięta i w orzecznictwie dopuszcza się zamieszczenie w niej rozstrzygnięć uzasadnionych względami celowości i praktycznej przydatności, w tym okoliczności służących wyjaśnieniu podstawy lub motywu rozstrzygnięcia. Dlatego SN uznał, że na zasadzie wyjątku postanowienie sądu wydane na posiedzeniu niejawnym, w którym zasadnicze powody rozstrzygnięcia z art. 357 § 5 KPC zostały włączone w sentencję orzeczenia, jeżeli są pisane np. w jednym ciągu po słowach „z uwagi na”, „albowiem”, i zostały podpisane jako jeden dokument, to należy uznać za istniejące w znaczeniu procesowym. Jeśli jednak zasadnicze powody rozstrzygnięcia zostały wyodrębnione graficznie od samej sentencji i osobno zatytułowane, to nie można uznać, że zostały nią objęte. Wówczas podpis sędziego na końcu dokumentu nie oznacza podpisania sentencji, a w konsekwencji nie można uznać, że takie postanowienie istnieje w znaczeniu procesowym. Uchwała SN z 6.10.2022 r., III CZP 112/22,
Sąd Najwyższy wskazał, że podpisanie sentencji postanowienia jest kluczowym elementem uzyskania waloru aktu jurysdykcyjnego. Konieczność odrębnego podpisywania sentencji od zasadniczych powodów rozstrzygnięcia wynika z przepisów KPC. Zgodnie z uchwałą SN, sposób podpisywania ma istotne znaczenie dla istnienia postanowienia w znaczeniu procesowym.