Zmiany dla kuratorów sądowych

Prezydent podpisał ustawę zmieniającą regulacje dotyczące kuratorów sądowych, reagując na postulaty środowiska kuratorów. Nowe przepisy wprowadzają m.in. procedurę wyboru kuratora okręgowego, przyznają ryczałt za używanie prywatnego pojazdu służbowo oraz regulują postępowanie dyscyplinarne. Krajowa Rada Kuratorów wyraziła obawy co do zgodności zmian z konstytucją. Nowa ustawa wprowadza także tytuł dyplomowanego kuratora specjalisty, dodatkowe przywileje finansowe dla kuratorów oraz zmiany w postępowaniu dyscyplinarnym.

Tematyka: kurator sądowy, zmiany, ustawa, postępowanie dyscyplinarne, ryczałt, Krajowa Rada Kuratorów, konstytucja, tytuł dyplomowany, przywileje finansowe, powoływanie kuratorów, kontrowersje

Prezydent podpisał 14.12.2022 r. ustawę z 1.12.2022 r. o zmianie ustawy o kuratorach sądowych (Druk nr
2478). Realizuje ona wiele postulatów zgłaszanych przez środowisko kuratorów sądowych, co powszechnie
jest odbierane pozytywnie. Jednocześnie jednak wprowadza zmiany dotyczące postępowań
dyscyplinarnych, co znacząco ogranicza rolę okręgowego zgromadzenia kuratorów.

• Ustawa reguluje procedurę wyboru kuratora okręgowego, ograniczając rolę samorządu kuratorów;
• Nowelizacja m. in. przyznaje kuratorom ryczałt z tytułu korzystania z prywatnego pojazdu do celów
służbowych;
• Ustawa wejdzie w życie po 3 miesiącach od jej ogłoszenia.
Ustawa nowelizuje ustawę z 27.7.2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 167; dalej: KurSądU). Zgodnie
z Oceną Skutków Regulacji w czasie obowiązywania ustawy kuratorzy wskazywali na wiele czynników
zmniejszających efektywność ich pracy. Można do nich zaliczyć m.in. wątpliwości interpretacyjne, dotyczące
obowiązujących przepisów wykonawczych, nadmierne obciążenie pracą, nieprecyzyjne uregulowania dotyczące
nadzoru nad pracą kuratorów sądowych. Nowelizacja zakłada szereg zmian strukturalnych, dotyczących właściwego
unormowania stosunku pracy kuratorów, wprowadza zmiany w postępowaniu dyscyplinarnym, określa jednolite
zasady naboru do służby kuratorskiej, zapewnia racjonalne wykorzystanie kadry kuratorskiej. Krajowa Rada
Kuratorów z jednej strony podkreśla, że wprowadzone zmiany wychodzą naprzeciw obecnym potrzebom ich zawodu,
z drugiej jednak wyraża obawę, że zapisy regulujące postępowanie dyscyplinarne naruszają art. 45 Konstytucji RP
oraz art. 6 EKPCz. Dlatego też zwróciła się do Prezydenta RP z wnioskiem o skierowanie aktu do Trybunału
Konstytucyjnego. Nie skorzystał on jednak z przysługującego mu prawa i 14.12.2022 r. podpisał ustawę.
Powołanie kuratora
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 5 KurSądU kuratorem może być mianowany ten, kto: posiada obywatelstwo
polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; jest nieskazitelnego charakteru; jego stan zdrowia pozwala
mu na pełnienie obowiązków; posiada tytuł zawodowy magistra kierunku psychologia lub prawo, albo tytuł
związany z kształceniem w tych kierunkach lub w kierunku socjologii i pedagogiki, bądź ukończył studia
podyplomowe w powyższym zakresie; odbył aplikację kuratorską i zdał egzamin kuratorski.
Nowe przywileje
Ustawa wprowadza tytuł dyplomowanego kuratora specjalisty. Ten tytuł honorowy będzie można uzyskać po
przepracowaniu co najmniej 20 lat jako kurator, w tym 5 lat jako kurator specjalista, oraz w związku z posiadaniem
właściwego dorobku zawodowego.
Kuratorom zostaną przyznane dodatkowe ryczałty z tytułu używania prywatnych pojazdów do celów służbowych.
Zostanie także podwyższony ryczałt za przeprowadzanie w postępowaniu wykonawczym wywiadów, a także za
sprawowanie nadzorów oraz dozorów.
W razie potrzeby kuratorzy otrzymają pomoc psychologiczną, która zostanie przydzielona za ich zgodą lub na ich
wniosek.
W związku z prowadzeniem w ośrodku kuratorskim zostanie wprowadzony dodatek funkcyjny w formie ryczałtu.
Postępowanie dyscyplinarne
Zmianie uległa procedura postępowania dyscyplinarnego w sprawach kuratorów, która budzi wiele emocji.
Postępowanie ma być dwuinstancyjne. W I instancji ma orzekać sąd dyscyplinarny w sądzie okręgowym w 3-
osobowym składzie, zaś w II instancji – sąd okręgowy w składzie 3 sędziów. Rzecznik dyscyplinarny będzie od tej
pory powoływany przez prezesa sądu okręgowego spośród kuratorów danego okręgu, a nie przez okręgowe
zgromadzenie kuratorów. Wybierze ono jedynie członków sądu dyscyplinarnego I instancji.
Kurator okręgowy zostanie powołany przez ministra sprawiedliwości spośród kuratorów danego okręgu. Po trzech
kandydatów zgłoszą prezes sądu okręgowego oraz okręgowe zgromadzenie kuratorów. Powołanie na ten urząd
osoby spoza okręgu będzie możliwe ze względu na dobro kuratorskiej służby sądowej. Powyższa zmiana stała się
przedmiotem zarzutów o niekonstytucyjność, ponieważ samorządy utraciły prawo brania udziału w procesie

zarządczym. Dotychczasowy stan prawny przewidywał powołanie kuratora okręgowego przez prezesa sądu
okręgowego spośród kandydatów wyłonionych przez okręgowe zgromadzenie kuratorów.

Nowelizacja ustawy o kuratorach sądowych wprowadza istotne zmiany w strukturze oraz obowiązkach kuratorów. Procedury postępowania dyscyplinarnego uległy modyfikacji, co budzi kontrowersje. Zmiany regulują także powoływanie kuratorów okręgowych oraz przyznają dodatkowe przywileje finansowe. Kwestia zgodności nowych przepisów z konstytucją budzi wątpliwości i może podlegać dalszym analizom.