Unijne środki na rachunku prowadzonym przez bank w upadłości
Wszystkie środki z budżetu Unii udostępniane Polsce nie są kwalifikowane jako aktywa Unii po wypłacie. Jeśli środki te trafią na rachunek bankowy ogłoszonego w upadłości banku, nie są wyłączone z masy upadłości. Gmina Wieliszew skorzystała z dofinansowania ze środków unijnych, które zdeponowała w upadłym Banku. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że te środki nie są aktywami Unii i nie podlegają wyłączeniu z masy upadłości banku.
Tematyka: Unijne środki, bank upadłość, TSUE, środki publiczne, Gmina Wieliszew, dotacje, fundusze strukturalne, Fundusz Spójności, aktywa Unii
Wszystkie środki z budżetu Unii udostępniane Polsce nie są kwalifikowane jako aktywa Unii po wypłacie. Jeśli środki te trafią na rachunek bankowy ogłoszonego w upadłości banku, nie są wyłączone z masy upadłości. Gmina Wieliszew skorzystała z dofinansowania ze środków unijnych, które zdeponowała w upadłym Banku. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że te środki nie są aktywami Unii i nie podlegają wyłączeniu z masy upadłości banku.
Wszystkie środki z budżetu Unii, które są udostępniane Polsce w ramach unijnych programów, po ich wypłaceniu nie są kwalifikowane jako aktywa Unii. Zatem jeśli te środki zostały zdeponowane przez beneficjenta pomocy na rachunku w banku, który ogłosił upadłość, to nie podlegają one wyłączeniu z masy upadłości tego banku. Stan faktyczny Gminą Wieliszew (dalej: Gmina) skorzystała na podstawie trzech umów o dofinansowanie ze środków otrzymanych przez władze krajowe w celu realizacji projektów współfinansowanych z budżetu Unii. Wszystkie kwoty wypłacone Gminie przez władze krajowe z tytułu umów o udzielenie dotacji, ok 2,5 mln zł, zostały zdeponowane na rachunkach posiadanych przez nią w Spółdzielczym Banku Rzemiosła i Rolnictwa w W. (dalej: Bank). Po ogłoszeniu upadłości Banku Gmina wniosła do sędziego‑ komisarza o wyłączenie z masy upadłości Banku kwot otrzymanych przez nią w ramach wykonania umów o udzielenie dotacji. Sędzia‑ komisarz oddalił ten wniosek. W toku dalszego postępowania Gmina wniosła skargę kasacyjną do SN. We wniosku prejudycjalnym SN podnosił kwestię zgodności z prawem Unii polskich przepisów, w świetle których takie kwoty pochodzące z budżetu Unii nie są wyłączone z masy upadłości Banku, w którym je zdeponowano. Stanowisko TSUE Trybunał przypomniał, że aktywa, które wychodzą z budżetu Unii i są udostępniane państwom członkowskim w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, nie mogą być uważane, po ich wypłaceniu za aktywa Unii w rozumieniu art. 1 Protokołu (Nr 7) w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2004 r. Nr 310, s. 261). Trybunał orzekł już w odniesieniu do rozporządzenia Rady (WE) Nr 1083/2006 z 11.7.2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) Nr 1260/1999 (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 210, s. 25), że płatności dokonywane przez Komisję na rzecz państw członkowskich w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności obejmują przeniesienie aktywów z budżetu Unii do budżetów państw członkowskich (wyrok TSUE z 30.5.2018 r., Dell’Acqua, C-370/16, , pkt 39). Również z art. 34–37 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013 z 17.12.2013 r. ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, oraz uchylającego rozporządzenie Nr 1083/2006 (Dz.Urz. UE L z 2013 r. Nr 347, s. 320) wynika, że płatności dokonywane przez Komisję w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich wspieranych przez EFRROW wiążą się z przeniesieniem aktywów między budżetem Unii a budżetami państw członkowskich. Zdaniem TSUE z powyższego wynika, że w niniejszej sprawie kwot otrzymanych przez Gminę z tytułu umów o udzielenie dotacji, a następnie zdeponowanych w Banku, nie można uznać za aktywa Unii w rozumieniu art. 1 zd. ostatnie Protokołu. Taka kwalifikacja powodowałaby, że owe kwoty nie podlegałyby żadnym środkom przymusu administracyjnego lub sądowego bez upoważnienia TSUE. Ponadto Trybunał stwierdził, że żaden przepis nie nakłada na państwa członkowskie obowiązku przyjęcia przepisów krajowych pozwalających na wyłączenie kwot z masy upadłości Banku z tego tylko powodu, że owe kwoty zostały zdeponowane w tym Banku przez beneficjenta programu współfinansowanego z budżetu Unii. Po pierwsze, TSUE stwierdził, że z art. 57 ust. 1 rozporządzenia 1083/2006/WE wynika, iż państwo członkowskie lub instytucja zarządzająca zapewniają, aby współfinansowana operacja zachowała wkład z odnośnego funduszu, wyłącznie jeżeli w terminie pięciu lat od jej zakończenia nie zostanie ona poddana zasadniczej modyfikacji, która z jednej strony ma wpływ na charakter lub warunki realizacji operacji, a z drugiej strony wynika albo ze zmiany charakteru własności elementu infrastruktury, albo z zaprzestania działalności produkcyjnej. Tymczasem istnienie ww. obowiązku nie wynika z art. 57 rozporządzenia 1083/2006/WE. Po drugie, art. 70 rozporządzenia 1083/2006/WE nakłada na państwa członkowskie m.in. obowiązek zwrotu utraconych kwot do budżetu ogólnego Unii, jeżeli zostanie stwierdzone, że straty powstały z winy państwa członkowskiego lub w wyniku niedbalstwa z jego strony. Tymczasem istnienie obowiązku przyjęcia przepisów krajowych pozwalających na wyłączenie kwot z masy upadłości banku z tego tylko powodu, że owe kwoty zostały zdeponowane w tym banku przez beneficjenta programu współfinansowanego z budżetu Unii nie wynika z tego rozporządzenia. W ocenie TSUE Polsce nie można przypisać winy lub niedbalstwa w zarządzaniu rozpatrywanymi programami operacyjnymi lub w ich kontroli. Po trzecie, jeśli chodzi o art. 80 rozporządzenia 1083/2006/WE, który jest równoważny z art. 11 rozporządzenia 1303/2013/UE, wprawdzie z treści tych przepisów wynika, że beneficjenci wkładu ze środków publicznych powinni otrzymać go w całości, lecz te przepisy nie nakładają same w sobie na państwa członkowskie ww. obowiązku. Polskie władze rzeczywiście wypłaciły Gminie rozpatrywane kwoty. Po czwarte, TSUE uznał, że analizowany obowiązek nie wynika ani z art. 3 i 4 rozporządzenia 1083/2006/WE, ani z art. 3 i 4 rozporządzenia Rady (WE) Nr 1698/2005 z 20.9.2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) (Dz.Urz. UE L z 2005 r. Nr 277, s. 1). Po piąte, TSUE stwierdził, że ów obowiązek nie wynika też z art. 2 pkt. 5 rozporządzenia 1083/2006/WE ani z art. 2 lit. i) rozporządzenia 1698/2005/WE, które ograniczają się do zdefiniowania pojęcia wydatków publicznych. Trybunał przyznał, że ewentualna niemożność odzyskania rozpatrywanych kwot może w niektórych przypadkach przeszkodzić w osiągnięciu celu realizowanego przez mające zastosowanie uregulowania Unii, a nawet skutkować powstaniem po stronie beneficjenta tych kwot obowiązku ich zwrotu. Jednakże jego zdaniem ta okoliczność nie może uzasadniać wykładni owych uregulowań w sposób niezgodny z ich treścią. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE wykładnia unijnego przepisu nie może skutkować pozbawieniem wszelkiej skuteczności (effet utile) jasnej i precyzyjnej treści tego przepisu. W związku z tym, jeżeli znaczenie przepisu prawa Unii wynika jednoznacznie z samego jego brzmienia, Trybunał nie może odejść od tej wykładni (wyrok TSUE z 25.1.2022 r., VYSOČINA WIND, C-181/20, , pkt 39). W konsekwencji TSUE uściślił, że brak w danym przypadku w prawie Unii omawianego obowiązku pozostaje bez uszczerbku dla ewentualnej możliwości wyłączenia na gruncie prawa polskiego rozpatrywanych kwot z masy upadłości Banku. Reasumując, TSUE orzekł, że art. 2 pkt. 5 oraz art. 3, 4, 57, 70 i 80 rozporządzenia 1083/2006/WE, art. 11, 54, 56 i 58 rozporządzenia 1303/2013/UE, a także art. 2 lit. i), art. 3 i 4 oraz art. 72 ust. 1 rozporządzenia 1698/2005/WE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które z jednej strony nie pozwala podmiotowi, który otrzymał środki w ramach programów współfinansowanych z budżetu Unii, na uzyskanie wyłączenia tych środków z masy upadłości Banku, gdy owe środki wpłacono na rachunek prowadzony przez ten Bank, którego upadłość następnie ogłoszono, a z drugiej strony nie przewiduje wyłączenia rzeczonych środków z owej masy upadłości. Komentarz W niniejszym wyroku w polskiej sprawie TSUE rozstrzygnął kwestię zgodności z prawem Unii polskich przepisów, w świetle których środki pochodzące z budżetu Unii, które są udostępniane Polsce w ramach unijnych programów, nie są kwalifikowane po ich wypłaceniu jako aktywa Unii, a tym samym nie są wyłączone z masy upadłości Banku, w którym je zdeponowano. Z polskiego prawa, w tym z art. 63 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U.z 2022 r. poz. 1520; dalej: PrUp) i art. 831 § 1 KPC wynika, że kwoty pochodzące ze środków publicznych, w tym z budżetu Unii, nie podlegają egzekucji, jednak te przepisy nie mają zastosowania do niniejszego sporu. Przewidziane w tych przepisach wyłączenie ma zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy upadły jest beneficjentem rozpatrywanych środków. Tymczasem w niniejszym przypadku beneficjentem była Gmina, a nie Bank. W konsekwencji, aby uniknąć zajęcia odnośnych środków, Gmina powinna była zachować te środki, nie wpłacając ich do Banku, na co jednak nie zezwalały umowy o udzielenie dotacji. Zatem Bank stał się właścicielem środków zdeponowanych przez beneficjenta, wobec czego art. 70 PrUp nie ma zastosowania. Gmina jest natomiast jednym z wierzycieli Banku i powinna zgłosić do masy upadłości Banku posiadaną przez siebie wierzytelność z tytułu tych kwot. Oczywiście nie ma żadnej gwarancji, że ta próba odzyskania środków się powiedzie. Wbrew stanowisku polskiego SN prezentowanym we wniosku prejudycjalnym, z niniejszego wyroku wynika, że ewentualna niemożność odzyskania przez Gminę rozpatrywanych kwot nie stanowi naruszenie prawa UE. W ocenie TSUE kwot otrzymanych przez Gminę z tytułu umów o udzielenie dotacji, a następnie zdeponowanych w Banku, nie można bowiem uznać za aktywa Unii w rozumieniu art. 1 Protokołu. W uzasadnieniu niniejszego wyroku TSUE przedstawia szczegółową argumentację tego stanowiska. Jednakże wskazuje również, że państwo członkowskie, takie jak Polska, zachowuje autonomię co możliwości wprowadzenia innych regulacji w tym zakresie w prawie krajowym. Nie jest to jednak obowiązek wynikający z prawa UE. Wyrok TSUE z 13.10.2022 r., Gmina Wieliszew, C-698/20,
TSUE orzekł, że środki z budżetu Unii, po ich wypłacie, nie są aktywami Unii i nie mogą być wyłączone z masy upadłości banku. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji prawa unijnego i krajowego dotyczącego środków unijnych przekazywanych beneficjentom.