Skład sądu na skutek zmian prawa (COVID-19)

Sąd Najwyższy wskazał zasadę losowania członków składu sądu rozpoznającego apelację, zmienioną w związku z obowiązującym prawem i regulacjami COVID-19. Publikacja analizuje interpretację przepisów oraz konsekwencje zmiany składu sądu na podstawie ustawy z 28.5.2021 r. oraz art. 15zzs1 ust. 1 KoronawirusU.

Tematyka: Sąd Najwyższy, skład sądu, zmiany prawne, COVID-19, uchwała, interpretacja przepisów, losowanie członków składu, kontynuacja składu, postępowanie apelacyjne

Sąd Najwyższy wskazał zasadę losowania członków składu sądu rozpoznającego apelację, zmienioną w związku z obowiązującym prawem i regulacjami COVID-19. Publikacja analizuje interpretację przepisów oraz konsekwencje zmiany składu sądu na podstawie ustawy z 28.5.2021 r. oraz art. 15zzs1 ust. 1 KoronawirusU.

Sąd Najwyższy wskazał, na zasadę losowania jako właściwą do wyznaczenia członków składu sądu
rozpoznającego apelację, w której doszło do jego zmiany w związku z obowiązującym prawem
a spowodowanych regulacjami związanymi z COVID-19.
Stan faktyczny
Pozwana spółka złożyła apelację od wyroku Sądu Okręgowego (dalej: SO) z 25.7.2019 r. W Sądzie Apelacyjnym
(dalej: SA), 11.2.2020 r. losowo przydzielono referenta oraz kolejnego dnia wylosowano pozostałych dwóch członków
składu orzekającego. 3.7.2021 r., na podstawie art. 4 ustawy z 28.5.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1090, dalej: ZmKPC21), nowe brzmienie
uzyskał art. 15zzs1 ust. 1 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem,
przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
(Dz.U. z 2020 r. poz. 374, dalej: KoronawirusU). Dodano do tego artykułu ust. 1 pkt 4. Przewiduje on, że w pierwszej
i drugiej instancji sąd rozpoznaje sprawy w składzie jednego sędziego. Prezes sądu może jednak zarządzić
rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub
precedensowy charakter sprawy. Po wejściu w życie przepisu, pozwana wniosła m.in. o zarządzenie rozpoznania
sprawy w postępowaniu apelacyjnym w składzie trzech sędziów. 19.7.2021 r. Prezes Sądu Apelacyjnego zarządził
rozpoznanie sprawy w składzie trzyosobowym.
SA rozpoznając apelację powziął poważną wątpliwość prawną, której dał wyraz w zagadnieniu prawnym.
Zagadnienie prawne
Czy w sytuacji w której przepis art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU w brzmieniu ustalonym ZmKPC21, która weszła
w życie 3.7.2021 r., zaczyna obowiązywać w toku postępowania apelacyjnego i wobec tego, na mocy art. 6 ust. 2
ZmKPC21 dotychczasowy skład trzech sędziów został zmieniony na skład jednoosobowy - w osobie
dotychczasowego referenta w sprawie, a następnie na mocy art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU, Prezes Sądu
zarządzeniem zdecyduje o rozpoznaniu sprawy składzie trzech sędziów, to:
- Czy w takiej sytuacji należy dać prymat zasadzie kontynuacji składu sądu (art. 47b ustawy z 27.7.2001 r. Prawo
o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072, dalej: PrUSP) i powinien to być ten sam skład, który
rozpoznawał sprawę przed wejściem w życie ZmKPC21, względnie został wówczas wyznaczony do jej rozpoznania
bez wydawania żadnej dodatkowej decyzji procesowej,
- Czy też należy na nowo wyłonić składu sądu w zakresie dwójki sędziów (poza sędzią referentem) po wydaniu przez
Prezesa Sądu zarządzenia o rozpoznaniu sprawy w składzie trzech sędziów, co, do zasady, powinno następować
w drodze losowego przydziału spraw (art. 47a PrUSP)?
Uchwała Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy 26.5.2022 r. w sprawie III CZP 86/22, 
 podjął uchwałę o treści:
Jeżeli na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU prezes sądu zarządził rozpoznanie apelacji
w składzie trzech sędziów, sprawa powinna zostać rozpoznana przez skład sądu złożony z dotychczasowego
sędziego referenta, a pozostali sędziowie powinni zostać przydzieleni losowo zgodnie z art. 47a PrUSP,
nawet gdy w sprawie uprzednio wyznaczony był skład trzyosobowy, który przestał być składem właściwym
do rozpoznania sprawy na podstawie art. 6 ust. 2 ZmKPC21.
SN przywołał przepisy odnoszące się do składu sądu rozpoznającego apelację wprowadzone regulacjami
związanymi z COVID-19. Od 3.7.2021 r. odstępstwo od zasady rozpoznania apelacji w składzie trzech sędziów,
wprowadził art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU. Przepis przewiduje, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia
epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego
z nich, sprawy rozpoznawane na podstawie ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r.
poz. 1805, dalej: KPC) w pierwszej i drugiej instancji rozpoznaje sąd w składzie jednego sędziego. Prezes sądu
może jednak zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na
szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Istotna jest regulacja intertemporalna. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ZmKPC21, art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU, należy
stosować także do postępowań wszczętych i niezakończonych przed 3.7.2021 r. Natomiast kluczowy art. 6 ust. 2
ZmKPC21 stanowi, że sprawy, które przed dniem wejścia w życie ustawy sąd rozpoznawał w składzie innym niż



jednego sędziego, w dalszym ciągu prowadzone są przez tego sędziego, któremu sprawa została przydzielona jako
referentowi, do zakończenia sprawy w danej instancji. Ukształtowany w chwili wejścia w życie ZmKPC21 skład trzech
sędziów zawodowych uległ przekształceniu w skład jednoosobowy, złożony wyłącznie z dotychczasowego referenta.
Do zmiany takiej doszło z mocy prawa, bez potrzeby wydawania jakiegokolwiek orzeczenia. Oznacza to, że skład
dotychczasowy przestał być składem sądu.
Zatem, w sprawie w okresie od 3 do 19.7.2021 r. właściwy do rozpoznania był skład jednoosobowy, a następnie, na
mocy zarządzenia prezesa, do rozpoznania sprawy właściwy stał się skład trzyosobowy (art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 in
fine KoronawirusU, powtarzający regulację art. 47 § 4 KPC.) Z uwagi na to, że w chwili wydania zarządzenia
z 19.7.2021 r. istniał jedynie skład jednoosobowy, istotne stało się to, w jaki sposób utworzyć skład trzyosobowy
wynikający z powyższego zarządzenia.
SN uznał, że w składzie trzyosobowym powinien zasiadać dotychczasowy sędzia referent, stanowiący skład
jednoosobowy właściwy do rozpoznania sprawy przed wydaniem zarządzenia. Wniosek taki wynika z zasady
ciągłości składu wyrażonej w art. 47b ust. 1 zdanie 1 PrUSP. Nadto, rozwiązanie to zostało przyjęte przez
ustawodawcę w art. 6 ust. 2 ZmKPC21. Oznacza to brak podstaw do przyjęcia, że w chwili wydania przez prezesa
sądu zarządzenia o rozpoznaniu sprawy w składzie trzyosobowym dochodzi do przywrócenia składu, istniejacego
przed 3.7.2021 r. Wniosek taki wynika z wykładni językowej i systemowej, jak celu regulacji. Przede wszystkim,
dotychczasowy skład trzyosobowy uległ rozwiązaniu na podstawie art. 15zzs 1 ust. 1 pkt 4 in fine KoronawirusU.
Redakcja tego przepisu wskazująca, że prezes może zarządzić rozpoznanie sprawy „w składzie trzech sędziów”,
oznacza to, że zarządzenie prezesa kształtuje ten skład na nowo i nie wywiera skutku ex tunc. Dla uznania
skutku wstecznego musi istnieć wyraźna podstawa ustawowa. SN wskazał, że istotnym argumentem
celowościowym, przemawiającym przeciwko koncepcji „reaktywacji” poprzedniego składu, jest ryzyko utraty zaufania
stron do sądu. Ważne jest uniezależnienie składu sądu od czynników o charakterze administracyjnym (uznaniowym),
czego wyrazem jest zasada losowego doboru sędziów (art. 47a PrUSP) i zasada niezmienności składu (art. 47b
PrUSP.) Z chwilą wydania zarządzenia o rozpoznaniu sprawy w składzie trzyosobowym pozostali dwaj sędziowie
zostają przydzieleni na podstawie art. 47a ust. 1 PrUSP, a więc zasadniczo w drodze losowania.
Uchwała SN z 26.5.2022 r., III CZP 86/22, 
 przedstawia analizę treści norm prawnych odnoszących się do
składu sądu rozpoznającego apelację, wprowadzonych regulacjami związanymi z COVID-19. Rozstrzyga wątpliwości
związane ze składem sądu oraz sposobem wyznaczania członków tego składu, związane z nowym brzmieniem art.
15zzs1 ust. 1 pkt 4 KoronawirusU. SN stwierdził, że jeżeli od 3.7.2021 r. właściwy do rozpoznania apelacji był skład
jednoosobowy, a następnie na mocy zarządzenia prezesa sądu właściwy stał się skład trzyosobowy, to wyłonienie
członków składu sędziowskiego odbywa się w drodze losowania. Uchwała jest słuszna i istotna, gdyż rozstrzyga
kwestie proceduralne związane z obsadą składu sedziowskiego zwiazane ze stosowaniem wskazanych w niej
przepisów prawa wprowdzonych z uwagi na pandemię.
Uchwała SN z 26.5.2022 r., III CZP 86/22, 








Uchwała Sądu Najwyższego z 26.5.2022 r. w sprawie III CZP 86/22 dotyczy zasady kontynuacji składu sądu w przypadku zmiany składu w toku postępowania apelacyjnego związanej z COVID-19. Decyzja SN precyzuje, że skład sędziowski powinien być losowo wyznaczany zgodnie z przepisami, nawet jeśli wcześniej był inny.