Pozwanie ubezpieczyciela
Ubezpieczony lub uposażony z tytułu umowy ubezpieczenia może złożyć pozew przeciwko ubezpieczycielowi mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim do sądu, w którego obszarze właściwości znajduje się jego miejsce zamieszkania. Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje na możliwość pozwanie ubezpieczyciela w innym państwie członkowskim, zgodnie z przepisami prawa unijnego.
Tematyka: ubezpieczenie, pozew, TSUE, jurysdykcja, umowa ubezpieczenia, sąd, państwo członkowskie, powód, siedziba, miejsce zamieszkania
Ubezpieczony lub uposażony z tytułu umowy ubezpieczenia może złożyć pozew przeciwko ubezpieczycielowi mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim do sądu, w którego obszarze właściwości znajduje się jego miejsce zamieszkania. Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazuje na możliwość pozwanie ubezpieczyciela w innym państwie członkowskim, zgodnie z przepisami prawa unijnego.
Ubezpieczony lub uposażony z tytułu umowy ubezpieczenia może złożyć pozew przeciwko ubezpieczycielowi mającemu siedzibę w innym państwie członkowskim do sądu, w którego obszarze właściwości znajduje się jego miejsce zamieszkania. Nie może on natomiast złożyć pozwu do innego sądu w tym państwie członkowskim. Stan faktyczny Spór pomiędzy trzema osobami fizycznymi mającymi miejsce zamieszkania w Rumuni a spółką mającą siedzibę w Austrii, lecz reprezentowaną przez „corespondentul”, dotyczył właściwości sądu w przypadku powództwa o odszkodowanie wytoczonego przez te osoby, które twierdzą, że są uposażonymi z tytułu umowy ubezpieczenia, zawartej między tą spółką a osobą odpowiedzialną za wypadek, w wyniku którego zginął członek ich rodziny. Stanowisko TSUE Zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1) w przypadku powództw wytaczanych przeciwko ubezpieczycielowi mającemu miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego przez ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uposażonego z tytułu umowy ubezpieczenia, ubezpieczyciel mający miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium danego państwa może zostać pozwany w innym państwie członkowskim, a dokładniej przed sąd miejsca, w którym miejsce zamieszkania lub siedzibę ma powód. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego będzie należało zbadanie przed ewentualnym zastosowaniem art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE, czy przepisy proceduralne rumuńskiego prawa pozwalają osobom potencjalnie uprawnionym do odszkodowania na wytoczenie powództwa bezpośrednio przeciwko ubezpieczycielowi, co zgodnie z art. 13 ust. 2 rozporządzenia 1215/2012/UE skutkuje zastosowaniem art. 10–12 rozporządzenia 1215/2012/UE. Trybunał wyjaśnił, że wynikające z art. 13 ust. 2 rozporządzenia 1215/2012/UE odesłanie ma na celu dodanie do wykazu powodów, o których mowa w art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE, osób, które poniosły szkodę, przy czym krąg tych osób nie jest ograniczony tylko do tych, które poniosły szkodę bezpośrednio (wyrok TSUE z 20.5.2021 r., CNP, C-913/19, pkt 38, ). Wykładnia językowa Trybunał stwierdził, że rumuńska wersja językowa tego przepisu (podobnie jak wersja angielska i fińska), różni się pod tym względem w szczególności od wersji językowych: polskiej, hiszpańskiej, duńskiej, niemieckiej, francuskiej i włoskiej. W pierwszej grupie tych wersji językowych końcowa część tego przepisu odnosi się do „sądów miejsca, w którym powód ma miejsce zamieszkania lub siedzibę”, zaś w drugiej ich grupie odnosi się ona do „sądu miejsca, w którym powód ma miejsce zamieszkania lub siedzibę”. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem TSUE sformułowania użytego w jednej z wersji językowych przepisu prawa Unii nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu w tym zakresie pierwszeństwa względem pozostałych wersji językowych. W ocenie TSUE wykładnia językowa art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE pozwala stwierdzić, że ten przepis określa zarówno jurysdykcję międzynarodową, jak i właściwość miejscową tego sądu państwa członkowskiego, w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba powoda. Wykładnia systemowa Trybunał stwierdził, że powyższą wykładnię potwierdza analiza kontekstu, w jaki wpisuje się art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE. Zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia 1215/2012/UE osoby mające miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego mogą, co do zasady, być pozywane przed sądy tego państwa. Art. 5 ust. 1 rozporządzenia 1215/2012/UE przewiduje, że w drodze odstępstwa od owej zasady osoby mające miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego, zgodnie z przepisami ustanowionymi w sekcjach 2–7 rozdziału II tego rozporządzenia. Trybunał stwierdził, że sekcja 3 rozdziału II owego rozporządzenia, w której znajduje się art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE, ustanawia autonomiczny system podziału jurysdykcji w sprawach dotyczących ubezpieczenia, jak wynika to w szczególności z tytułu tej sekcji i z art. 10 rozporządzenia 1215/2012/UE - wyrok TSUE z 9.12.2021 r., BT (Przypozwanie ubezpieczonego), C-708/20, pkt 26, . Z uwagi na to, że art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE przewidujący jurysdykcję sądu miejsca zamieszkania lub siedziby powoda jest przepisem stanowiącym odstępstwo od zasady jurysdykcji sądu miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego, TSUE stwierdził, że należy interpretować go w sposób ścisły, co nie pozwala na wykładnię wykraczającą poza sytuacje wyraźnie określone w tym rozporządzeniu - wyrok TSUE z 21.10.2021 r., T.B. i D. (Jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczenia), C-393/20, pkt 42, . Wykładnia celowościowa Trybunał stwierdził, że przewidziany w art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE szczególny przepis jurysdykcyjny ma na celu zagwarantowanie stronie słabszej, która zamierza pozwać stronę silniejszą, możliwości uczynienia tego przed łatwo dostępnym sądem państwa członkowskiego - wyrok TSUE z 27.2.2020 r., Balta, C- 803/18, pkt 28, . Zdaniem TSUE spadkobiercy poszkodowanego w wypadku drogowym, tacy jak powodowie, muszą mieć możliwość skorzystania z forum actoris, które dopuszcza art. 11 ust. 1 lit. b) w zw. z art. 13 ust. 2 rozporządzenia 1215/2012/UE. Trybunał podkreślił, że art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE nie można rozumieć w ten sposób, że powodowie mają możliwość zwrócenia się nie tylko do tego sądu, w którego obszarze właściwości znajduje się ich miejsce zamieszkania lub siedziba, lecz także do każdego innego sądu państwa członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania lub siedzibę. Trybunał podzielił stanowisko rumuńskiego rządu, że osiągnięcie ochronnego celu art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE daje możliwość każdemu powodowi, o którym mowa w tym przepisie, a mianowicie ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub uposażonemu z tytułu umowy ubezpieczenia, wyboru pomiędzy sądami państwa członkowskiego, w którym znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba pozwanego ubezpieczyciela, a sądem, w którego obszarze właściwości znajduje się jego własne miejsce zamieszkania lub jego własna siedziba. Trybunał przypomniał, że przepisy rozporządzenia 1215/2012/UE, zgodnie z jego motywem 16, należy interpretować również z uwzględnieniem celu polegającego na ułatwieniu prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Z motywu 16 wynika również, że zasadę jurysdykcji sądu miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego prawodawca Unii uzupełnił, w drodze odstępstwa, jurysdykcją innych sądów ze względu na ścisły związek występujący między sądem a sporem prawnym. W tym motywie wyjaśniono, że istnienie takiego związku powinno zagwarantować pewność prawa oraz uniknięcie możliwości pozywania pozwanego przed sąd państwa członkowskiego, którego pozwany nie mógł rozsądnie przewidzieć. Trybunał orzekł, że art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE należy interpretować w ten sposób, że gdy przepis ten znajduje zastosowanie, określa on zarówno jurysdykcję międzynarodową, jak i właściwość miejscową sądu państwa członkowskiego, w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba powoda. Komentarz W niniejszym wyroku Trybunał dokonał wykładni art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE. Odwołując się do wykładni językowej, systemowej i celowościowej, TSUE uznał, że art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE określa zarówno jurysdykcję międzynarodową sądów państw członkowskich, jaki i dokonuje rozdziału właściwości na szczeblu krajowym, a dokładniej – określa właściwość miejscową tych sądów. Trybunał podkreślił, że nie można uznać, iż wyznaczając „sąd miejsca, w którym powód ma miejsce zamieszkania lub siedzibę”, przepis art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE przyznaje jurysdykcję wszystkim sądom państwa członkowskiego, na którego terytorium powód ma miejsce zamieszkania lub siedzibę. Z analizy TSUE wynika bowiem, że ten przepis nie może umożliwiać praktyki „ forum shopping”, która byłaby niezgodna z celami rozporządzenia 1215/2012/UE. TSUE trafnie przyjął, że interpretowanie art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE w ten sposób, iż ten przepis wyznacza bezpośrednio określony sąd, a mianowicie ten, w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba powoda, gwarantuje nie tylko to, że wyłącznie jeden sąd będzie miał szczególnie ścisły związek z danym sporem prawnym, lecz także to, że sąd ten będzie zarówno łatwy do zidentyfikowania przez powoda, jak i rozsądnie przewidywalny dla pozwanego. Wyrok TSUE z 30.6.2022 r., Allianz Elementar Versicherung, C-652/20,
Trybunał stwierdził, że przepis art. 11 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1215/2012/UE określa zarówno jurysdykcję międzynarodową, jak i właściwość miejscową sądu państwa członkowskiego, w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba powoda. Rozstrzygnięcie TSUE ma istotne znaczenie dla osób poszkodowanych w wyniku wypadków, które chcą dochodzić swoich praw przed sądami innych państw członkowskich.