Sporządzenie uzasadnienia orzeczenia z urzędu a jego skarżenie w postępowaniu egzekucyjnym

Sąd Najwyższy dokonał wykładni normy prawnej dotyczącej sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z urzędu i jego skarżenia w postępowaniu egzekucyjnym. Publikacja analizuje stanowisko sądu w kontekście konieczności złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia oraz doręczenia go, aby zażalenie było dopuszczalne. Przedstawiono również uchwałę SN potwierdzającą, że wniesienie zażalenia na postanowienie nie zależy od złożenia wniosku o jego uzasadnienie.

Tematyka: Sporządzenie uzasadnienia orzeczenia z urzędu, skarżenie, postępowanie egzekucyjne, art. 7661 KPC, doręczenie uzasadnienia, zażalenie, ZmKPC2019, III CZP 85/22

Sąd Najwyższy dokonał wykładni normy prawnej zawartej w art. 7661 § 1 KPC. Przedstawił stanowisko
w sprawie złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia i jego doręczenia, jako warunkujące
dopuszczalność zażalenia w postępowaniu egzekucyjnym, w sytuacji gdy powyższa czynność sądu
realizowana jest z urzędu. Uchwała SN potwierdza, że w postępowaniu egzekucyjnym możliwość wniesienia
zażalenia na postanowienie sądu wydane na posiedzeniu niejawnym nie jest zależna od złożenia wniosku
o jego sporządzenie i doręczenie.
Stan faktyczny
Postanowieniem z 16.12.2020 r. SR oddalił skargę dłużników na czynność komornika o ukaraniu grzywną. Sąd ten
jako sąd II instancji 16.2.2021 r. odrzucił zażalenie skarżących. Wskazał, że nie wystąpili oni z wnioskiem
o sporządzenie uzasadnienia tego postanowienia i jego doręczenie wraz z uzasadnieniem, co jest warunkiem
dopuszczalności zażalenia (art. 331 § 2 w zw. z art. 361 i art. 13 § 2 KPC). Skarżący zaskarżyli to stanowisko.
Podnieśli, że skoro otrzymali postanowienie z uzasadnieniem sporządzonym stosownie do art. 766 1 § 1 KPC
z urzędu, to w celu skutecznego złożenia zażalenia nie byli zobowiązani do składania wniosku o sporządzenie
i doręczenie uzasadnienia postanowienia.
SR działający jako sąd II instancji, rozpoznając zażalenie, powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz
w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym.
Zagadnienie prawne
„Czy uczestnik postępowania egzekucyjnego, któremu sąd doręczył z urzędu odpis orzeczenia wraz ze
sporządzonym już uzasadnieniem (art. 766 1 § 1 KPC), powinien w celu skutecznego wywiedzenia środka
odwoławczego ponownie domagać się doręczenia odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem? (art. 357 § 2 i § 21 KPC
w zw. z art. 13 § 2 KPC)”.
Uchwała SN
SN w sprawie III CZP 85/22,
, podjął 13.4.2022 r. uchwałę o treści:
Złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem nie stanowi
przesłanki dopuszczalności zażalenia na postanowienie, o którym mowa w art. 7661 § 1 KPC.
Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy postępowania egzekucyjnego i obejmuje stan prawny ukształtowany
ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2019 r. poz. 1469; dalej: ZmKPC 2019). Jak wskazał SN wątpliwość budzi, czy uczestnik postępowania
egzekucyjnego, któremu sąd doręczył z urzędu odpis postanowienia wraz ze sporządzonym już uzasadnieniem (art.
7661 § 1 KPC), aby skutecznie złożyć środek zaskarżenia powinien dodatkowo złożyć wniosek o doręczenie odpisu
tego postanowienia wraz z uzasadnieniem (art. 357 § 2 i § 21 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC).
SN wskazał, że w postępowaniu rozpoznawczym, w wyniku wejścia w życie ZmKPC2019, ujednolicono zasady
sporządzania i doręczania postanowień ogłoszonych na posiedzeniu jawnym i niejawnym. Warunkiem skutecznego
wniesienia środka odwoławczego jest dokonanie czynności złożenia wniosku o uzasadnienie orzeczenia i jego
doręczenie (art. 369 § 1 i art. 394 § 2 KPC). Jak wynika z norm prawa (art. 373 KPC w zw. z art. 397 § 3 KPC) oraz
orzecznictwa SN, zażalenie, które nie zostało poprzedzone złożonym skutecznie wnioskiem o uzasadnienie
orzeczenia i jego doręczenie, podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne „z innych przyczyn”.
W postępowaniu egzekucyjnym SN zwrócił uwagę na odmienność regulacji rozważanej kwestii w zakresie
uzasadniania postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym. Wskazał, że na mocy ZmKPC2019 dodano art.
7661 § 1 KPC, zgodnie z którym postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym na posiedzeniu niejawnym
sąd uzasadnia z urzędu, gdy stronie służy środek zaskarżenia, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przepis
ten nie obejmuje uzasadnień postanowień wydawanych w tym postępowaniu na posiedzeniach jawnych, które sąd
sporządza na wniosek. Zatem postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym na posiedzeniu niejawnym
należy doręczyć wszystkim uczestnikom postępowania egzekucyjnego. Niepewne jest natomiast to, czy takie
doręczenie powinno za każdym razem nastąpić z uzasadnieniem, gdy z przepisu wynika, że sąd sporządza je
z urzędu.

Na gruncie stanu prawnego wprowadzonego ZmKPC2019 zagadnienie to nie było dotychczas przedmiotem
wypowiedzi SN. Natomiast jak wskazał SN w uzasadnieniu, w literaturze wyrażono pogląd, że w postępowaniu
egzekucyjnym wobec nowej treści art. 766 1 KPC i art. 7674 KPC możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie
sądu nie jest uzależniona od złożenia wniosku o doręczenie jego uzasadnienia. Doktryna wskazuje na względy
racjonalne. Uzasadnia, że w postępowaniu egzekucyjnym organ sporządza uzasadnienie postanowienia wydanego
na posiedzeniu niejawnym z urzędu albo nie sporządza go w ogóle. Jednocześnie wobec tego, że istnieje obowiązek
doręczenia z urzędu postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym (art. 357 § 2 zd. pierwsze KPC), to należy
przyjąć rozwiązanie, że we wszystkich sytuacjach, gdy organ sporządza uzasadnienie z urzędu, to doręczenie
obejmuje zarówno odpis postanowienia i jego uzasadnienie.
SN wyraził akceptację dla stanowiska doktryny i przyjął, że złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia
i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem nie stanowi przesłanki dopuszczalności zażalenia na
postanowienie, o którym mowa w art. 7661 KPC, a przepis ten jest wyjątkiem w stosunku do całego art. 357 §
21 KPC, a nie tylko jego zdania pierwszego.
SN wskazał na przyczynę wprowadzenia art. 766 1 § 1 KPC, którą była zmiana art. 357 KPC i uczynienie jako zasady
sporządzania uzasadnienia postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym jedynie na wniosek. Skutkiem tego
jest zróżnicowanie przez ustawodawcę zasad sporządzania uzasadnień w postępowaniu rozpoznawczym
i egzekucyjnym. Uzasadnianie postanowień wydanych w postępowaniu egzekucyjnym pozostawiono na takich
samych zasadach, jak to miało miejsce przed wejściem w życie ZmKPC 2019. SN wskazał, że jeżeli celem
wprowadzenia normy art. 7661 § 1 KPC było uzasadnianie z urzędu każdego zaskarżalnego postanowienia
wydawanego na posiedzeniu niejawnym, to brak powodów, dla których uzasadnienie postanowienia nie może być
doręczone razem z orzeczeniem. Sporządzanie uzasadnienia jedynie celem złożenia do akt nie realizuje żadnej roli.
SN wskazał, że oceny tej nie zmienia treść art. 331 § 2 KPC. Przepis mówi, że sporządzenie pisemnego
uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku
z uzasadnieniem, jeżeli chce ona rozpocząć kontrolę takiego orzeczenia. W ocenie SN jego zastosowanie
w postępowaniu egzekucyjnym winno uwzględniać specyfikę tego postępowania oraz postanowień formalnych. Jeżeli
w postępowaniu rozpoznawczym sporządzanie uzasadnienia orzeczenia z urzędu jest ograniczone tylko do orzeczeń
sądu II instancji, to w postępowaniu egzekucyjnym sąd ma obowiązek sporządzić z urzędu uzasadnienie każdego
zaskarżalnego postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym (art. 766 1 § 1 KPC), a także doręczyć z urzędu
takie postanowienie (art. 357 § 2 zd. pierwsze w związku z art. 13 § 2 KPC). Dlatego SN wskazał, że z uwagi na
opisaną wyżej specyfikę sporządzania uzasadnienia orzeczeń wydanych na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu
egzekucyjnym (z urzędu) nie można zaakceptować wykładni, że art. 331 § 2 KPC przez odpowiednie stosowanie (art.
13 § 2 KPC) należy stosować w postępowaniu egzekucyjnym. N ależy natomiast przyjąć, że art. 7661 § 1 KPC jest
wyjątkiem od art. 357 § 21 KPC także w zakresie jego zdania drugiego, przewidującego obowiązek doręczenia
postanowienia z uzasadnieniem jedynie tej stronie, która tego zażądała. Stanowisko to potwierdzają również
prace legislacyjne nad zmianą treści przepisu art. 7661 § 1 KPC.

Komentarz
Uchwała SN jest istotna, gdyż przedstawia wykładnię art. 7661 § 1 KPC po raz pierwszy w stanie prawnym po
wejściu w życie ZmKPC2019. Problematyka dotyczy postanowień wydawanych przez sąd w postępowaniu
egzekucyjnym na posiedzeniu niejawnym i nie dotyczy tych wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym na
posiedzeniu jawnym. Uchwała SN jest słuszna z uwagi na przedstawioną argumentację prawną w zakresie
stosowania wskazanych w niej norm prawnych. Co podkreślił SN jest też słuszna z uwagi na racjonalność rozwiązań
gwarantujących stronie prawo skarżenia postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu
egzekucyjnym, zgodnie z zasadami obowiązującymi w egzekucji, tj. skuteczności i szybkości tego postępowania. SN
jako skrajny formalizm ocenił takie procedowanie, w którym na podstawie art. 7661 § 1 KPC sąd po sporządzeniu
i doręczeniu uzasadnienia z urzędu wymagałby jeszcze złożenia wniosku o jego doręczenie celem skutecznego
złożenia środka zaskarżenia.

Uchwała SN z 13.4.2022 r., III CZP 85/22,

Uchwała SN z 13.4.2022 r. III CZP 85/22 jest istotna dla wykładni art. 7661 § 1 KPC po zmianach wprowadzonych przez ZmKPC2019. W publikacji omówiono zagadnienia prawne dotyczące konieczności złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenia postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym, a także analizę stanowiska SN w kontekście skuteczności środka zaskarżenia.