Odrzucenie zażalenia przez sąd II instancji nie podlega zaskarżeniu

Sąd II instancji odrzucając zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza wydał orzeczenie niepodlegające zaskarżeniu. W sytuacji, gdy zażalenie zostanie odrzucone, Sąd Najwyższy wyjaśnia, że nie przysługuje środek zaskarżenia. Kwestia prawna dotycząca dopuszczalności zażalenia na odrzucenie wniosku w postępowaniu upadłościowym spółki 'V.' została przekazana do Sądu Najwyższego dla wyjaśnienia.

Tematyka: odrzucenie, zażalenie, sąd II instancji, Sąd Najwyższy, postępowanie upadłościowe, dopuszczalność zażalenia, wykładnia językowa, kolegialność sądu

Sąd II instancji odrzucając zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza wydał orzeczenie niepodlegające zaskarżeniu. W sytuacji, gdy zażalenie zostanie odrzucone, Sąd Najwyższy wyjaśnia, że nie przysługuje środek zaskarżenia. Kwestia prawna dotycząca dopuszczalności zażalenia na odrzucenie wniosku w postępowaniu upadłościowym spółki 'V.' została przekazana do Sądu Najwyższego dla wyjaśnienia.

Stronie nie przysługuje środek zaskarżenia od postanowienia sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia na
postanowienie sędziego-komisarza. Jeśli jednak od takiego orzeczenia zostanie wniesione zażalenie odrzuca
je sąd, który wydał zaskarżone postanowienie w składzie trzech sędziów – wynika z uchwały Sądu
Najwyższego.
Pytanie prawne
W toku postępowania upadłościowego dotyczącego „V.” sp. z o.o. został złożony wniosek o powołanie rady
wierzycieli. Gdy sędzia-komisarz, orzekając jako Sąd I instancji, oddaliła wniosek, jeden z wierzycieli wniósł
zażalenie. Sąd II instancji uznał, że środek zaskarżenia jest niedopuszczalny i wydał orzeczenie o jego odrzuceniu.
Zgodnie z pouczeniem wierzyciel wniósł zażalenie na to postanowienie do innego składu Sądu II instancji. Jednak
Sąd powziął wątpliwość co do jego dopuszczalności i przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne
o następującej treści: Czy na postanowienie sądu upadłościowego - sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia na
postanowienie sędziego-komisarza przysługuje środek zaskarżenia? a w przypadku odpowiedzi przeczącej:
Czy rozpoznaniem zażalenia jest również jego odrzucenie?
Wykładnia językowa czy systemowa?
Z art. 373 § 1 KPC w zw. z art. 397 § 3 KPC wynika, że zażalenie podlega odrzuceniu w przypadku stwierdzenia, że
jest spóźnione, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne. W zależności od przyjętej metody wykładni
można dowodzić dopuszczalności lub niedopuszczalności zaskarżenia tego postanowienia. Z wykładni językowej art.
3942 § 1 KPC wynika, że postanowienie sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia nie podlega kontroli. Sąd wskazał,
że katalog orzeczeń sądu II instancji podlegających zaskarżeniu zażaleniem do innego składu sądu II instancji jest
zamknięty a ustawodawca nie umieścił w nim postanowienia o odrzuceniu zażalenia. Argumentem przemawiającym
za przyjęciem takiej interpretacji jest fakt, że w stanie prawnym obowiązującym przed 7.11.2019 r. postanowienie
sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia nie było orzeczeniem zaskarżalnym.
Natomiast stanowisko dopuszczające kontrolę postanowienie o odrzuceniu zażalenia w drodze zażalenia do innego
składu sądu II instancji opiera się na wykładni systemowej. Przyjmuje się, że skoro odrzucenie apelacji podlega
zaskarżeniu, zaś na podstawie art. 397 § 3 KPC do postępowania zażaleniowego stosowane są odpowiednio
przepisy o postępowaniu apelacyjnym, to również na postanowienie o odrzuceniu zażalenia można wnieść zażalenie.
Sąd wskazał, że przyjęcie stanowiska o niedopuszczalności zażalenia prowadziłoby też do niespójności sytemu,
bowiem orzeczenie sądu I instancji o odrzuceniu zażalenia podlega zaskarżeniu do innego składu sądu I instancji na
podstawie art. 3941a § 1 pkt 12 KPC.
Czym jest rozpoznanie zażalenia?
Przyjęcie niedopuszczalności zaskarżenia postanowienia sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia powoduje też
konieczność ustalenia w jakim składzie: jednoosobowym czy trzyosobowym, powinno być wydane postanowienie
sądu II instancji w innym składzie o odrzuceniu zażalenia. Zgodnie z art. 397 § 1 KPC, sąd rozpoznaje zażalenie na
posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. Rozstrzygniecie tego zagadnienia uzależnione jest więc od
wykładni pojęcia „rozpoznanie”. Jak wyjaśniono, w dotychczasowym orzecznictwie na gruncie nieobowiązującego już
art. 3941 § 2 KPC SN zwężająco uznawał, że odrzucenie przez sąd II instancji zażalenia na postanowienie sądu
I instancji nie jest rozpoznaniem zażalenia w rozumieniu wskazanego przepisu. Jednak w ocenie Sądu
przedstawiającego pytanie nie można tego stanowiska rozszerzać na wykładnię art. 397 § 1 KPC, przepis ten
bowiem pełni inną rolę i ma inne znaczenie procesowe - dotyczy składu sądu.
Zgodnie z art. 397 § 1 KPC, sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów.
W uzasadnieniu postanowienia wyrażono pogląd, że KPC pojęcie „rozpoznanie” występuje w szerokim znaczeniu,
odnoszącym się do wszystkich, zarówno procesowych jak i dotyczących istoty, czynności i decyzji sądu związanych
z rozpoznawaniem zażalenia. Odrzucenie zażalenia często związane jest z oceną dopuszczalności zażalenia, czyli
ustaleniem, czy kwestionowane orzeczenie jest zaskarżalne i przez kogo. Dokonanie tej oceny wpływa więc na
przyznanie określonemu podmiotowi prawa do uruchomienia kontroli zaskarżonego orzeczenia.
Drugi pogląd opiera się na założeniu, że rozpoznaniem zażalenia jest wyłącznie jego merytoryczne rozstrzygnięcie
co do istoty, z odniesieniem się do zarzutów i wniosków zażalenia. Rozpoznawaniem nie są natomiast czynności
procesowe związane z przygotowaniem środka odwoławczego do końcowego rozstrzygnięcia.
Stanowisko SN




SN uznał, że na postanowienie sądu upadłościowego jako sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia na
postanowienie sędziego-komisarza nie przysługuje zażalenie (art. 3942 KPC w zw. z art. 229 ustawy z 28.2.2003
r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1228; dalej: PrUpad)). W razie wniesienia takiego zażalenia
odrzuca je sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów (art. 397 § 1 KPC w zw.
z art. 229 PrUpad).
W orzecznictwie SN podkreśla się, że kolegialność składu orzekającego, będąca ugruntowaną zasadą
w postępowaniach odwoławczych, zapewnia wyższy standard kontroli odwoławczej, umacnia bezstronność,
niezależność i niezawisłość orzekania (zob. postanowienie SN z 29.4.2022 r., III CZP 77/22, 
; uchwała SN
z 7.12.2021 r., III CZP 87/20, 
; postanowienie SN z 16.11.2021 r., III CZP 75/20, 
). Dlatego wyjątki od
tego modelu powinny być wprowadzane w drodze jasnej regulacji prawnej, możliwej do zrekonstruowania bez
konieczności prowadzenia daleko idących zabiegów interpretacyjnych. Za taki przepis nie można natomiast uznać
art. 397 § 1 KPC (zob. uchwała SN z 1.7.2021 r., III CZP 36/20, 
). Argumentem popierającym stanowisko
przyjęte w uchwale jest też fakt, że przyczyny odrzucenia zażalenia nie ograniczają się do zagadnień o stricte
formalnym charakterze, mogących uchodzić za relatywnie nieskomplikowane i niestwarzające jurydycznych
trudności, takich jak prawidłowość jego opłacenia, dochowanie wymagań formalnych, czy terminowość. Kwestia czy
zażalenie jest dopuszczalne w świetle przepisów ustawy – tak jak w tej sprawie, ocena legitymacji do jego wniesienia
lub przesłanki gravaminis po stronie skarżącego może niejednokrotnie powodować wątpliwości o istotnej wadze
teoretycznej i praktycznej, których weryfikacja przez kolegialny skład sądu jest pożądana z punktu widzenia właściwej
ochrony praw stron i uczestników postępowania (zob. uchwała SN [7] z 15.5.2014 r., III CZP 88/13, 
).
Uchwała SN z 23.6.2022 r., III CZP 50/22 (poprzednio III CZP 44/21), 








Sąd Najwyższy potwierdza, że postanowienie sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza nie jest zaskarżalne. Wykładnia językowa wskazuje, że katalog orzeczeń podlegających zażaleniu jest zamknięty, nie obejmuje odrzucenia zażalenia. Stanowisko SN podkreśla znaczenie kolegialności składu orzekającego w procesach odwoławczych.