Ujednolicenie reguł wnoszenia pism na gruncie różnych ustaw procesowych

Senat opracował projekt ustawy mający na celu ujednolicenie przepisów dotyczących skutków nadania pism procesowych, obowiązujących na gruncie różnych ustaw procesowych, takich jak KPA, KPC, KPK, PostAdmU oraz OrdPU. Projektowane zmiany mają na celu wyeliminowanie rozbieżności dotyczących nadawania pism w różnych instytucjach, takich jak placówki pocztowe, jednostki wojskowe czy zakłady karno-administracyjne. Zmiany mają także zapewnić zgodność prawa krajowego z prawem Unii Europejskiej oraz ochronę zaufania obywateli do państwa i prawa.

Tematyka: ujednolicenie, przepisy procesowe, skutki nadania pism, KPA, KPC, KPK, PostAdmU, OrdPU, ochrona zaufania obywateli, Unia Europejska, Senat, Sejm, projekt ustawy

Senat opracował projekt ustawy, której celem jest ujednolicenie przepisów dotyczących skutków nadania
pism procesowych, obowiązujących na gruncie poszczególnych procedur. Nowelizacja przepisów ma
obejmować podstawowe ustawy procesowe, tj. KPA, KPC, KPK, PostAdmU oraz OrdPU. Jednym z założeń
projektowanej regulacji jest realizacja zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez
nie prawa, wyrażonej w art. 2 Konstytucji.
Aktualny stan prawny
Obecnie ustawy procesowe różnią się w zakresie skutków nadania pism procesowych. Wśród rozbieżności wskazać
należy odmienne traktowanie pism nadanych w placówkach pocztowych, znajdujących się na terytorium Konfederacji
Szwajcarskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy
o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Zachowanie terminu dla nadanych w nich pism przewidują wyłącznie
przepisy KPA i ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz.
329; dalej: PostAdmU).
Niejednolite są także rozwiązania dotyczące żołnierzy. Zachowanie terminu na gruncie ustaw procesowych wymaga
złożenia pisma przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej, natomiast jedynie przepisy KPK przewidują
wyłączenie stosowania tej regulacji w zakresie żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie.
Odmienne reguły przewidziano także w zakresie osób pozbawionych wolności. W przepisach PostAdmU mowa jest
o złożeniu pisma przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego;
w ustawie z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; dalej: OrdPU) przez osobę pozbawioną
wolności w administracji zakładu karnego oraz przez osobę aresztowaną w administracji aresztu śledczego; w KPA
i KPC przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego. Natomiast przepisy KPK stanowią
o złożeniu pisma przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu.
Nie wszystkie procedury przewidują zachowanie terminu dla pism złożonych w polskich urzędach konsularnych –
taka możliwość nie została wprowadzona na gruncie KPC. W części procedur dochowanie terminu wymaga oddania
pisma w placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23.11.2012 r. Prawo pocztowe
(t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 896; dalej: PrPoczt), tj. Poczty Polskiej S.A. – tak jest na gruncie KPA, PostAdmU oraz
OrdPU. W KPC oraz KPK przewidziano możliwość jego złożenia w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem
korespondencji na terenie Unii Europejskiej.
Projektowane zmiany
Nowelizacja przepisów ma na celu wyeliminowanie zaprezentowanych powyżej rozbieżności na gruncie
poszczególnych ustaw procesowych. Zasady związane ze składaniem pism w sposób umożliwiający zachowanie
terminu mają zostać ujednolicone.
Za skutecznie wniesione będą uznawane pisma:
1. Nadane w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej,
Konfederacji Szwajcarskiej albo państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo otrzymane przez polską placówkę
pocztową operatora pocztowego w rozumieniu PrPoczt po nadaniu w państwie innym niż państwo członkowskie
Unii Europejskiej, Konfederacja Szwajcarska albo państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym
Handlu (EFTA) – strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
2. Złożone w polskim urzędzie konsularnym;
3. Złożone przez żołnierza, z wyjątkiem żołnierza pełniącego terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie,
w dowództwie jednostki wojskowej;
4. Złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji odpowiedniego zakładu;
5. Złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku.

Zgodnie z projektowanymi przepisami przejściowymi do pism nadanych lub złożonych w sprawach wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy zastosowanie mają znaleźć przepisy w brzmieniu przez nią
nadanym, z wyjątkiem pism złożonych przez żołnierzy, do których stosować się będzie przepisy dotychczasowe.
Uzasadnienie nowelizacji
W ocenie projektodawcy odmienności przewidziane w ustawach procesowych nie znajdują uzasadnienia, zwłaszcza
w świetle zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. W uzasadnieniu projektu
ustawy podkreślono, że Trybunał Konstytucyjny dostrzegł zróżnicowanie regulacji w swoim orzecznictwie (wyrok TK
z 30.10.2019 r., P 1/18,
). Podzielił on zapatrywanie NSA, że polskie ustawodawstwo w analizowanym
zakresie nie nadąża za zmianami społecznymi, w tym za znacznym wzrostem emigracji po 1.1.2004 r. (wyrok NSA
z 26.9.2008 r., II OSK 1101/07,
).
Podjęcie działań legislacyjnych jest także podyktowane koniecznością zapewnienia zgodności prawa krajowego
z prawem Unii Europejskiej. Przepisy prawa krajowego uznające za równoznaczne z wniesieniem pisma
procesowego jedynie jego złożenie w placówce pocztowej jednego operatora wyznaczonego do świadczenia usługi
powszechnej, i to bez obiektywnego uzasadnienia opartego na względach porządku publicznego lub bezpieczeństwa
publicznego, pozostają z nim w sprzeczności.
W ocenie projektodawcy zasadne jest również doprecyzowanie, że możliwość złożenia pisma przez żołnierza
w dowództwie jednostki wojskowej nie dotyczy żołnierza pełniącego terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie.
Genezą przedmiotowej regulacji było zapewnienie żołnierzom skoszarowanym w jednostkach wojskowych możliwość
zachowania terminu. W przypadku służby wojskowej pełnionej w trybie dyspozycyjnym nie ma już uzasadnienia dla
wprowadzonego wyjątku.
W zakresie osób pozbawionych wolności celowe jest bardziej elastyczne określenie podmiotu, któremu można
powierzyć korespondencję kierowaną do organu administracji ze skutkiem zachowania terminu. W następstwie tej
zmiany wyeliminowane zostaną wątpliwości, czy z prawa złożenia pisma w omawiany sposób może skorzystać
jedynie osadzony w zakładzie karnym, czy także osoba przebywająca w areszcie śledczym, zakładzie wykonującym
leczniczy środek zabezpieczający lub zakładzie przeprowadzającym obserwację psychiatryczną. Osoby w nich
umieszczone powinny być traktowane jednakowo.
Z uwagi na fakt, że projektowane zmiany są zasadniczo korzystne dla adresatów przewidzianych w nich norm,
znajdą one zastosowanie w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy. Wyjątek
dotyczy żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie. Projekt modyfikuje dotychczasowe zasady
w takim kierunku, którego nie musieli się oni spodziewać w chwili złożenia pisma u dowódcy jednostki wojskowej.
Ocena projektowanej regulacji
Projektowane zmiany zasługują na aprobatę. Niespójność ustaw procesowych w zakresie tak podstawowej kwestii,
jak sposób nadania czy też złożenia pisma, determinujący zachowanie terminu na jego wniesienie, zdecydowanie
powinna zostać wyeliminowana. Stanowi ona bowiem zarówno zagrożenie dla samych obywateli oraz ich interesów
procesowych, jak również poważną niedogodność dla ich pełnomocników, którzy – poruszając się w różnych
procedurach – muszą zachować szczególną ostrożność.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw został
przygotowany przez Senat i wpłynął do Sejmu 28.4.2022 r. (Druk nr 2296). W dniu 25.5.2022 r. został skierowany do
I czytania na posiedzeniu Sejmu.

Projektowane zmiany zasługują na aprobatę, gdyż eliminują istniejące rozbieżności i zapewniają spójność w zakresie składania pism procesowych. Ujednolicenie reguł dotyczących skutków nadania pism na gruncie różnych ustaw procesowych przyczyni się do usprawnienia procesów prawnych i ochrony interesów obywateli oraz pełnomocników. Projekt ustawy trafił do Sejmu i został skierowany do dalszych procedur legislacyjnych.