Notariusze dokonają wpisów do ksiąg wieczystych

Problemem polskiego wymiaru sprawiedliwości jest zbyt długie oczekiwanie na rozstrzygnięcie spraw sądowych, dlatego konieczna jest poprawa efektywności systemu. Jednym z obszarów, który wymaga wsparcia, są sądy wieczystoksięgowe. Projekt ustawy UD 383 przewiduje, że notariusze uzyskają uprawnienia do dokonywania wpisów w księgach wieczystych, co ma zmniejszyć obciążenie sądów. Oczekiwany efekt to skrócenie czasu rozpatrywania spraw i zmniejszenie kosztów kredytów hipotecznych.

Tematyka: notariusz, księgi wieczyste, wpisy, efektywność sądownictwa, kredyty hipoteczne, nadzór nad notariatem, Rzecznik Dyscyplinarny Notariatu, reforma sądownictwa

Problemem polskiego wymiaru sprawiedliwości jest zbyt długie oczekiwanie na rozstrzygnięcie spraw
sądowych, dlatego też niezbędna jest poprawa jego efektywności. Jednym z obszarów, który wymaga
wsparcia, są sądy wieczystoksięgowe. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o notariacie i niektórych
innych ustaw (UD 383) trafił do opiniowania. Zgodnie z jego zapisami notariusze uzyskają uprawnienia do
dokonywania wpisów w księgach wieczystych, tym samym zmniejszając wpływ tego rodzaju spraw do
sądów.
• Skorzystanie z usług notarialnych w zakresie wpisu do księgi wieczystej ma być dobrowolne;
• Z uwagi na przekazanie notariuszom części zadań należących do sądów projekt ustawy przewiduje
wzmocnienie systemu nadzoru, aby usprawnić wyciąganie wobec nich konsekwencji;
• Nowelizacja to wyjście naprzeciw zmieniającej się specyfice pracy sądów – nastąpi odejście od
tradycyjnych ksiąg wieczystych na rzecz tych elektronicznych.
Od kilku lat można zaobserwować wzmożony obrót na rynku nieruchomości. Dodatkowo trwa właśnie proces
przekształcania użytkowania wieczystego w prawo własności. Te dwa czynniki sprawiają, że do sądów
wieczystoksięgowych wpływa coraz więcej wniosków o wpisy. Wydłużony czas rozpatrywania spraw powoduje
wzrost kosztów kredytów hipotecznych, ponieważ banki naliczają dodatkowe opłaty związane z oczekiwaniem na
wpis hipoteki. Zgodnie z danymi Ministerstwa Sprawiedliwości w 2020 r. do sądów wpłynęło łącznie około 5 mln
spraw wieczystoksięgowych, przy prawie 2 mln dodatkowych, nierozpoznanych spraw z roku poprzedniego.
Optymistyczne wyliczenia resortu mówią o prawie czteromiesięcznym czasie oczekiwania na załatwienie sprawy,
w rzeczywistości jednak okres ten jest znacznie dłuższy.
Szczegółowe rozwiązania
Zgodnie z projektem ustawy notariusz, który prowadzi kancelarię notarialną co najmniej 3 lata, oraz nie wydano
przeciwko niemu prawomocnego orzeczenia o nałożeniu kary dyscyplinarnej, może złożyć do Ministra
Sprawiedliwości wniosek o wydanie zaświadczenia o upoważnieniu do wydawania notarialnych nakazów zapłaty
i dokonywania wpisów w księdze wieczystej. Do ustawy z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.
1192; dalej: PrNot) zostanie dodany art. 105a PrNot, zgodnie z którym: „Na pisemny wniosek notariusz wydaje
notarialny nakaz zapłaty obejmujący roszczenia w kwocie do 75 tysięcy złotych, jeżeli zasadność dochodzonego
roszczenia nie budzi wątpliwości, w szczególności, gdy dochodzone roszczenie udowodnione jest dołączonym do
wniosku:
1. dokumentem urzędowym;
2. zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem;
3. wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu.
W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty notariusz będzie mógł odmówić jego wydania – wówczas
sporządzi protokół, którzy doręczy wnioskodawcy. Miesięcznie notariusz będzie mógł wydać nie więcej niż 200 takich
nakazów.
Na mocy projektu nowelizacji ulegnie także ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021
r. poz. 1805; dalej: KPC), której art. 6268 § 8 KPC otrzyma brzmienie: „Wpis w księdze wieczystej podpisany przez
sędziego, referendarza sądowego lub notariusza uważa się za dokonany z chwilą jego zapisania w centralnej bazie
danych ksiąg wieczystych”.
Notariusze uzyskaliby prawo do dokonywania wpisów w księgach wieczystych przez wyodrębnienie nowej
nieruchomości lokalowej z zabudowanej nieruchomości gruntowej, gdy zbywcą jest przedsiębiorca, i wpisów
hipoteki. Aby nowe uprawnienie mogło być realizowane, za zgodą Ministra Sprawiedliwości uzyskaliby oni dostęp do
systemu teleinformatycznego. Sporządzony przez notariusza wpis miałby być opatrzony dokumentami, stanowiącymi
podstawę do jego wydania, i poświadczony kwalifikowanym e-podpisem. Doręczanie wnioskodawcy zawiadomienia
o dokonaniu wpisu pozostałoby zaś w zakresie obowiązków sądów wieczystoksięgowych.
Obecnie bank pobierają marżę w okresie oczekiwania kredytobiorcy na wpis. Stanowi ona swoiste ubezpieczenie na
wypadek odmowy wpisu hipoteki. W rzeczywistości jednak wnioski w znacznej mierze są rozpoznawane pozytywnie.
Projekt ustawy zakłada więc, że pobierana opłata ma stanowić kaucję, która w przypadku nieziszczenia się
ryzyka miałaby być wnioskodawcy zwracana lub zaliczana na poczet kredytu.

Nadzór nad funkcjonowaniem notariatu
Zgodnie z informacją Ministerstwa Sprawiedliwości, w celu zwiększenia ochrony praw obywateli konieczna jest
reforma nadzoru nad notariuszami. Zlecone mają im być zadania, które dotychczas zarezerwowane były tylko dla
sądów i orzekających w ich strukturach referendarzy sądowych. W celu sprawowania nadzoru nad notariatem ma
zostać powołany nowy organ – Rzecznik Dyscyplinarny Notariatu. Zgodnie z dodanym art. 70a PrNot „prowadzi
dochodzenia dyscyplinarne, składa wnioski o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, występuje w roli
oskarżyciela przed sądami dyscyplinarnymi w sprawach, w których złożył wniosek o wszczęcie postępowania
dyscyplinarnego, oraz może przystąpić w charakterze oskarżyciela na każdym etapie postępowania dyscyplinarnego,
w tym składać środki zaskarżenia”. Rzecznik ma być powoływany przez Ministra Sprawiedliwości na 5-letnią
kadencję.

Projekt ustawy o zmianie ustawy dotyczącej notariatu ma na celu poprawę efektywności sądów poprzez przekazanie notariuszom uprawnień do dokonywania wpisów w księgach wieczystych. Dodatkowo planowane są zmiany w nadzorze nad notariatem, w tym powołanie Rzecznika Dyscyplinarnego Notariatu. Oczekiwana jest poprawa funkcjonowania systemu sądowego i skrócenie czasu oczekiwania na załatwienie spraw.