Sąd przysądzi własność nieruchomości pomimo umorzenia postępowania egzekucyjnego na skutek uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika

Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie stanowi przeszkody do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, który spełnił warunki licytacyjne. Komornik po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, przysądził władanie wieczyste z prawem własności budynku na rzecz licytanta. Syndyk złożył zażalenie, jednak SN potwierdził możliwość przysądzenia własności przed ogłoszeniem upadłości dłużnika.

Tematyka: uprawomocnienie, upadłość dłużnika, postępowanie egzekucyjne, przysądzenie własności, licytacja, umorzenie postępowania, Sąd Najwyższy

Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie stanowi przeszkody do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, który spełnił warunki licytacyjne. Komornik po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, przysądził władanie wieczyste z prawem własności budynku na rzecz licytanta. Syndyk złożył zażalenie, jednak SN potwierdził możliwość przysądzenia własności przed ogłoszeniem upadłości dłużnika.

Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika (art. 146 ust. 1 zd. 2 PrUpad) nie jest
przeszkodą do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, któremu
prawomocnie udzielono przybicia przed ogłoszeniem upadłości dłużnika i który wykonał warunki licytacyjne
(art. 998 § 1 KPC).
Stan faktyczny
Komornik Sądowy przy SR w W. wszczął postępowanie o egzekucję świadczeń pieniężnych z prawa użytkowania
wieczystego nieruchomości gruntowej oraz z prawa własności posadowionego na niej budynku, do których to praw
tytuł przysługuje dłużnikowi J.Ś. W dniu 23.5.2019 r. odbyła się licytacja prawa będącego przedmiotem egzekucji.
Postanowieniem z 23.5.2019 r. SR w W. udzielił jego przybicia, które wobec jego niezaskarżenia, uprawomocniło się
w 31.5.2019 r. Następnie post. z 2.8.2019 r. SR w W. ogłosił upadłość dłużnika J.Ś. jako osoby fizycznej
nieprowadzącej działalności gospodarczej. Z uwagi na uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości
komornik stwierdził umorzenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi J.Ś. z mocy prawa
na podstawie art. 146 ust. 1 zd. 2 PrUpad. Wobec bierności komornika, zarządzeniem z 11.10.2019 r. sędzia
nadzorujący czynności egzekucyjne wezwał licytanta do złożenia ceny nabycia. Po wykonaniu warunków
licytacyjnych postanowieniem z 23.12.2019 r. SR w W. na podstawie art. 998 § 1 KPC przysądził na rzecz licytanta
prawo użytkowania wieczystego wraz z prawem własności budynku.
Stan prawny
W zażaleniu na powyższe postanowienie syndyk zarzucił, że postępowanie egzekucyjne w stosunku do masy
upadłości zostało umorzone w 2.8.2019 r. z mocy prawa na podstawie art. 146 ust. 1 zd. 2 PrUpad, a jedynie
zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego zniweczyło zatem skutki przybicia. Wobec powstałych wątpliwości SR w W.
przedstawił zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia SN. Zdaniem Sądu z literalnej wykładni art. 146 ust. 1 zd. 2
PrUpad wynika, że do przysądzenia własności nieruchomości może dojść wyłączne na etapie zawieszenia
postępowania egzekucyjnego. A contrario niedopuszczalne jest przysądzenie własności lub użytkowania wieczystego
nieruchomości, jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało już umorzone z mocy prawa w związku
z uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości, chociaż prawomocnego przybicia udzielono przed jej
ogłoszeniem, a po ogłoszeniu upadłości nabywca wpłacił na wezwanie cenę nabycia. Poprzestanie na językowej
wykładani art. 146 PrUpad nieuwzględniającej kontekstu systemowego, SR uznał jednak za wątpliwe, gdyż względy
celowości w zestawieniu z regulacją z art. 826 KPC mogą przemawiać za dopuszczeniem możliwości przysądzenia
prawa do nieruchomości po umorzeniu postępowania egzekucyjnego.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy wskazał, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego – podobnie jak każdego innego postępowania
– ma charakter rozstrzygnięcia tymczasowego, stabilizującego stosunki procesowe na czas trwania przeszkód
w prowadzeniu postępowania, ale zarazem wykluczającego podejmowanie dalszych czynności procesowych
w postępowaniu, w którym ujawniły się przyczyny jego zawieszenia. Ustawodawca w art. 146 ust. 1 zd. 3 PrUpad
przewidział jednak wyjątek w tym zakresie i stwierdził, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego w związku
z ogłoszeniem upadłości dłużnika nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości, jeżeli przybicia
prawomocnie udzielono przed ogłoszeniem upadłości, a nabywca egzekucyjny wpłaci w terminie cenę nabycia.
Unormowanie to ma na celu usunięcie przeszkody do zrealizowania prawa podmiotowego, które uzyskał nabywca po
prawomocnym udzieleniu mu przybicia i zwalania z konieczności oczekiwania z jego realizacją do momentu aż
zaistnieją warunki do umorzenia postępowania. Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości
powoduje jednak umorzenie postępowania egzekucyjnego, co oznacza jego zakończenie w sposób ostateczny
i definitywny z przyczyny, która wystąpiła następczo, przy równoczesnym uchyleniu wszystkich dokonanych
uprzednio czynności. Umorzenie nie może jednak prowadzić do naruszenia praw osób trzecich, uzyskanych
w związku z dokonanymi w sprawie czynnościami egzekucyjnymi, o czym stanowi art. 826 KPC. Przepis ten,
w powiązaniu z art. 998 KPC, upoważnia sąd do wydania postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości na
rzecz nabywcy, który przed ogłoszeniem upadłości uzyskał prawomocne przybicie i następnie wykonał warunki



licytacyjne. Gdyby ustawodawca zamierzał wprowadzić od niego wyjątek dla sytuacji, gdy do umorzenia
postępowania egzekucyjnego dochodzi w związku z uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości
dłużnika, to powinien temu dać wyraz w przepisie szczególnym, jednoznacznie wyłączającym działanie w takim
przypadku art. 826 KPC.
Tymczasem stało się odwrotnie – ustawodawca ustalił normę szczególną, ale wobec regulacji zakładającej, że organ
procesowy nie podejmuje czynności w zawieszonym postępowaniu w art. 146 ust. 1 zd. 3 PrUpad stwierdził, że
nieprawomocne ogłoszenie upadłości dłużnika nie jest przeszkodą do przysądzenia własności nieruchomości na
rzecz nabywcy, który uzyskał wcześniej prawomocne przybicie i wykonał warunki licytacyjne. Z tego szczególnego
przepisu nie można wyprowadzać wniosku, że umorzenie postępowania po uprawomocnieniu się ogłoszenia
upadłości tworzy taką przeszkodę. Zbyt wiele przypadkowych z punktu widzenia nabywcy okoliczności decyduje
o tym, kiedy uprawomocni się postanowienie o ogłoszeniu upadłości dłużnika oraz kiedy on sam jako nabywca
licytacyjny będzie w stanie wykonać warunki licytacyjne, aby można uzależnić to, czy zrealizowane zostanie jego
prawo podmiotowe do nabycia własności nieruchomości, od momentu, w którym uprawomocni się postanowienie
o ogłoszeniu upadłości. Postępowanie egzekucyjne z nieruchomości jest na tyle kosztowe, pracochłonne
i długotrwałe, że zarówno sam dłużnik, jak i jego wierzyciele mają dość czasu, by przed wydaniem postanowienia
o przybiciu na rzecz nabywcy nieruchomości wystąpić z ewentualnymi wnioskami o ogłoszenie upadłości dłużnika.
Jeśli tego nie uczynią, a nieruchomość znajdzie nabywcę, to jego prawo podmiotowe do uzyskania przysądzenia
własności w związku z wykonaniem warunków licytacyjnych po prawomocnym uzyskaniu przybicia przed
ogłoszeniem upadłości, musi być respektowane przez organy procesowe.

Komentarz
Stanowisko SN należy ocenić jako korzystne dla praktyki. Uzyskanie przysądzenia własności przed
uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest bardzo trudne do osiągnięcia. Prawomocność tego
postanowienia następuje bowiem stosunkowo szybko, gdyż w przypadku wniosków upadłościowych składanych
przez dłużnika (a więc w większości sytuacji) postanowienie o ogłoszeniu upadłości nie jest zasadniczo przez
dłużnika zaskarżane. Natomiast wierzyciele mogą w terminie tygodnia od dnia obwieszczenia złożyć zażalenie
jedynie w części dotyczącej jurysdykcji sądów polskich (w przypadku tzw. wierzycieli zagranicznych termin ten
wynosi 30 dni). Nawet w przypadku złożenia przez nich takiego zażalenia, postanowienie uprawomocnia się
w pozostałym zakresie, a więc ze skutkiem umorzenia postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko
dłużnikowi. Uchwała może też zaktywizować działania komorników, którzy dotychczas niechętnie podchodzili do
wezwania nabywców do wykonania warunków licytacyjnych, tłumacząc to brakiem możliwości podjęcia jakichkolwiek
czynności w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym.

Uchwała SN - Izba Cywilna z 18.11.2021 r., III CZP 77/20, 








Stanowisko Sądu Najwyższego pozwala na przysądzenie własności nieruchomości przed uprawomocnieniem się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika. Decyzja ta wprowadza stabilność procesową i chroni prawa nabywcy, który spełnił warunki licytacyjne przed ogłoszeniem upadłości.