Opłata komornicza a umorzenie postępowania egzekucyjnego

Firmy windykacyjne egzekwujące wierzytelności nabyte drogą przelewu muszą uwzględnić opłatę komorniczą w przypadku umorzenia egzekucji. Sprawa dotyczyła obciążenia firmy windykacyjnej kosztami zastępstwa prawnego po umorzeniu egzekucji przez komornika. Sąd podjął kwestię czy nabywca wierzytelności jest wierzycielem pierwotnym w przypadku zasądzenia kosztów procesu. Analizowano także sytuację, gdy cesjonariusz nabywa wierzytelność o zwrot kosztów postępowania.

Tematyka: Opłata komornicza, umorzenie postępowania egzekucyjnego, wierzyciel pierwotny, koszty zastępstwa prawnego, cesjonariusz, Sąd Najwyższy, KosztKomU

Firmy windykacyjne, które egzekwują wierzytelności nabyte w drodze przelewu, muszą się liczyć
z koniecznością zapłaty komornikowi 150 zł w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego.
Opłata na rzecz komornika
Egzekucja komornicza prowadzona wobec B.F. okazała się bezskuteczna. Komornik umorzył postępowanie
i obciążył firmę windykacyjną jako wierzyciela kosztami zastępstwa prawnego w wysokości 150 zł, na podstawie art.
29 ust. 4 ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 210; dalej: KosztKomU). Na skutek
skargi wierzyciela referendarz sądowy uchylił postanowienie komornika dotyczące opłaty.
Rozpoznający skargę organu egzekucyjnego asesor sądowy przedstawił SN pytanie prawne o następującej treści:
Czy nabywca wierzytelności, po dokonaniu jej przelewu, na którego rzecz zasądzono prawomocnym
orzeczeniem sądowym kwotę dochodzonego roszczenia oraz w tym samym orzeczeniu nałożono na jego
przeciwnika obowiązek zwrotu kosztów procesu, jest w zakresie wierzytelności wynikającej z obowiązku
zwrotu kosztów procesu wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU?
Zgodnie z art. 29 ust. 4 KosztKomU w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż te
wskazane w art. 29 ust. 1 KosztKomU komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych z wyjątkiem
przypadków, o których mowa w art. 30 KosztKomU. Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych
ściągniętych dłużnikowi i obciążających go. W art. 29 ust. 5 KosztKomU wskazano natomiast przypadki, w których
nie pobiera się opłaty. Wyłączenie dotyczy m.in. podmiotów, których przedmiotem działalności są finanse
i ubezpieczenia w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z 29.6.1995 r. o statystyce
publicznej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 459). Muszą być wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie jest przedmiotem
obrotu, pod warunkiem, że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania
tytułu egzekucyjnego, obejmującego daną wierzytelność.
Wierzyciel pierwotny
Sąd wskazał na dwa odmienne poglądy prezentowane w orzecznictwie w zakresie uznania czy wierzyciel, który nabył
wierzytelność w drodze przelewu, jest wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU co
do zasądzonych na jego rzecz kosztów procesu. Jedno ze stanowisk opiera się na założeniu, że należności z tytułu
kosztów procesu są odrębne od dochodzonej w takim postępowemu należności materialnoprawnej. Podkreśla się
przy tym, że problematyka kosztów postępowania sądowego ma podstawy w odrębnych regulacjach procesowych
i prawnoustrojowych. W uzasadnieniu pytania prawnego odwołano się do orzecznictwa SN, w którym przyjęto pogląd
jedynie o formalnej, a nie materialnej akcesoryjności roszczenia o zwrot kosztów procesu (uchwała SN z 31.1.1996
r., III CZP 1/96,
).
Wierzytelność z tytułu kosztów procesu powstaje dopiero w chwili jej zasądzenia i nie poprzedza jej istnienie
stosunku zobowiązaniowego między dłużnikiem i wcześniejszym wierzycielem-cedentem. Wierzycielem pierwotnym
jest więc podmiot, na rzecz którego powstała dana wierzytelność. Wierzycielem pierwotnym w zakresie
wierzytelności o zwrot kosztów postępowania, zasądzonych prawomocnym orzeczeniem sądowym jest zaś podmiot,
który wystąpił na drogę sądową przeciwko dłużnikowi, i na którego rzecz te koszty zostały zasądzone, czyli
w przypadku niniejszej sprawy - firma windykacyjna. Podkreśla się też, że z art. 509 § 2 KC wynika, iż na nabywcę
wierzytelności nie przechodzi nawet istniejące już roszczenie o zwrot zasądzonych kosztów postępowania,
przysługujące zbywcy. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że przechodzi na niego przyszłe roszczenie o zwrot
kosztów ewentualnego postępowania sądowego, mającego za przedmiot dochodzenie przelewanej wierzytelności.
Ponadto wskazuje się na konstytutywny charakter orzeczenia o kosztach postępowania oraz możliwość samoistnej
cesji wierzytelności z tego tytułu.
Za przyjęciem odmiennego poglądu przemawia fakt, że cesjonariusz wstępuje w pozycję prawną cedenta, zatem
w zakresie roszczenia o zwrot kosztów procesu cesjonariusz jest wierzycielem wtórnym. Do zakresu praw
związanych z wierzytelnością zalicza się uprawnienie do przymusowego dochodzenia świadczenia należnego
wierzycielowi, które obejmuje również uprawnienie do zwrotu kosztów procesu. Argumentuje się, że istnienie
należności głównej jest koniecznym warunkiem powstania wierzytelności z tytułu kosztów procesu po stronie
powoda. Należność główna ma także decydujące znaczenie dla wysokości kosztów procesu. Jest ona podstawą
obliczenia opłaty stosunkowej na gruncie KosztKomU, wraz z odsetkami, kosztami i innymi należnościami
ubocznymi, z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego i kosztów komorniczych, należnych w postępowaniu
egzekucyjnym.

Stanowisko SN
SN uznał, że nabywca wierzytelności w drodze przelewu, na rzecz którego zasądzono koszty procesu, nie
jest w tym zakresie wierzycielem pierwotnym w rozumieniu art. 29 ust. 5 pkt 3 lit. b KosztKomU.
Uchwała SN z 28.1.2022 r., III CZP 35/22,

Stanowisko Sądu Najwyższego wskazało, że nabywca wierzytelności nie jest wierzycielem pierwotnym w przypadku zasądzenia kosztów procesu. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla interpretacji przepisów dotyczących opłat komorniczych i praw związanych z wierzytelnościami.