Zażalenie na postanowienie co do składu grupy przy pozwie zbiorowym

Postanowienie sądu I instancji co do składu grupy w postępowaniu grupowym może być zaskarżone za pomocą zażalenia do sądu II instancji. Pozew zbiorowy przeciwko Bankowi „B.” S.A. dotyczy ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytowych indeksowanych do franka szwajcarskiego przez grupę ponad 270 kredytobiorców. Sąd Apelacyjny w G. zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym dotyczącym nowelizacji ustawy regulującej skład grupy w postępowaniu grupowym.

Tematyka: zażalenie, skład grupy, pozwu zbiorowy, Bank „B.” S.A., kredytobiorcy, frank szwajcarski, postępowanie grupowe, Sąd Apelacyjny, Sąd Najwyższy, uchwała SN, model zażalenia, postanowienie sądu, instancja sądowa, RoszczGrupU, ZmKPC19, interpretacja prawna

Postanowienie sądu I instancji co do składu grupy w postępowaniu grupowym może być zaskarżone za pomocą zażalenia do sądu II instancji. Pozew zbiorowy przeciwko Bankowi „B.” S.A. dotyczy ustalenia nieistnienia lub nieważności umów kredytowych indeksowanych do franka szwajcarskiego przez grupę ponad 270 kredytobiorców. Sąd Apelacyjny w G. zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym dotyczącym nowelizacji ustawy regulującej skład grupy w postępowaniu grupowym.

Na postanowienie sądu I instancji co do składu grupy, wydane w postępowaniu grupowym, przysługuje
zażalenie do sądu II instancji.
Pozew zbiorowy
Grupa ponad 270 kredytobiorców, reprezentowana przez Powiatowego Rzecznika Konsumentów w S., wniosła
pozew zbiorowy przeciwko Bankowi „B.” S.A., domagając się ustalenia nieistnienia lub nieważności umów
kredytowych indeksowanych do franka szwajcarskiego. Postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia składu grupy
zostało zaskarżone przez pozwanego. Bank „B.” S.A. wniósł dwa zażalenia, przy czym jedno skierował do sądu,
który wydał zaskarżone postanowienie, drugie zaś do sądu II instancji.
Pytanie prawne
Sąd Apelacyjny w G. przedstawił Sądowi Najwyższemu pytanie prawne o następującej treści: Czy po wejściu
w życie ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469, dalej: ZmKPC19), na postanowienie w przedmiocie składu grupy zgodnie
z art. 17 ust. 2 ustawy z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t.j. Dz.U. z 2020 r.
poz. 446 ze zm.; dalej: RoszczGrupU), zażalenie na postanowienie sądu przysługuje do sądu II instancji na
podstawie art. 394 § 1 ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze
zm.; dalej: KPC), czy też do innego składu sądu I instancji zgodne z art. 3941a KPC?”.
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że liczne problemy interpretacyjne związane z ustaleniem, który sąd
ma rozpoznawać poszczególne rodzaje zażaleń, zostały spowodowane zmianami wprowadzonymi przepisami
ZmKPC19. Ustawodawca nie tylko szczegółowo określił zestawienie rozstrzygnięć, od których przysługuje możliwość
wniesienia zażalenia do sądu II instancji, lecz także wprowadzając tzw. zażalenia poziome, czyli do innego składu
sądu I instancji, w art. 3941a § 1 KPC wskazał osobny katalog rozstrzygnięć, które podlegają takiemu zażaleniu.
W przepisach KPC brak jest natomiast regulacji rozstrzygającej, który z sądów jest właściwy do rozpoznania zażaleń
na rozstrzygnięcia niewymienione wprost w art. 394 § 1 KPC lub art. 3941a § 1 KPC.
Dewolutywność i suspensywność zażaleń
W orzecznictwie wskazuje się, że dogmatyczny model zażalenia został opracowany podczas prac kodyfikacyjnych
w XX-leciu międzywojennym. Zakłada on, że zażalenie jest suspensywnym i względnie dewolutywnym środkiem
zaskarżenia, przysługującym od ustawowo określonych postanowień lub zarządzeń niemerytorycznych (wyjątkowo -
zarządzeń), w odniesieniu do których ustawodawca uznał celowość umożliwienia ich samodzielnej kontroli
w oderwaniu od kontroli apelacyjnej wyroku. Dewolutywność oznacza, że wniesienie zażalenia powoduje skierowanie
sprawy do innej, wyższej instancji. Suspensywność powoduje, że wniesienie zażalenia wstrzymuje uprawomocnienie
się zaskarżonego orzeczenia. Z biegiem czasu model ten uległ wielokierunkowym modyfikacjom. W stanie prawnym
obowiązującym przed 7.11.2019 r. wszystkie zażalenia na postanowienia sądu I instancji miały charakter
dewolutywny. Jednak przepisy ZmKPC19 ustanawiają szerokie odstępstwo od klasycznego modelu zażalenia,
skutkując jego głębszym niż dotąd zróżnicowaniem (zob. uchwała SN z 27.11.2020 r., III CZP 12/20, 
).
Rozbieżne interpretacje
Pierwsze ze wskazanych w uzasadnieniu pytania prawnego stanowisk opiera się na założeniu, że podstawowe
znaczenie ma zażalenie dewolutywne, zatem zażalenie na postanowienie sądu I instancji co do składu grupy nadal
powinno być rozpoznawane przez sąd II instancji. W ramach tego poglądu przyjmuje się, że zażalenie poziome
przysługuje wyłącznie od rozstrzygnięć wyraźnie wskazanych przez ustawodawcę.
Sąd II instancji wskazał również na możliwość odmiennej interpretacji i przyjęcia, że skoro sąd I instancji wydaje
rozstrzygnięcia co do składu grupy, to do jego właściwości należy również rozpoznanie w innym składzie zażalenia
na postanowienie w tym przedmiocie. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że zgodnie z art. 17 ust. 2a
RoszczGrupU, wniesienie zażalenia na postanowienie w przedmiocie składu grupy nie wstrzymuje merytorycznego
rozpoznania sprawy. Niezwłocznie po wydaniu postanowienia w przedmiocie składu grupy sąd wyznacza rozprawę
lub w inny sposób nadaje sprawie dalszy bieg. Ponieważ jednym z celów nowelizacji KPC i wprowadzenia zażaleń
poziomych było przyspieszenie postępowania, zasady ekonomiki procesowej przemawiają za przyjęciem, że to sąd
I instancji powinien rozpoznawać zażalenie na postanowienie co do składu grupy.
Stanowisko SN




SN stwierdził, że sądem właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji co do składu
grupy jest sąd II instancji (art. 394 KPC w zw. z art. 24 ust. 1 RoszczGrupU). Z uchwały wynika więc, że po
wejściu w życie ZmKPC19 podstawowy model zażalenia nie uległ zmianie. W rezultacie przewidziane ustawą
przypadki zażalenia, do którego rozpoznania jest właściwy inny skład sądu wydającego zaskarżone
orzeczenie, należy kwalifikować jako odstępstwa od modelowej konstrukcji zażalenia, wyrażonej w art. 394
KPC w zw. z art. 395-397 KPC.
Uchwała SN z 25.1.2022 r., III CZP 51/22, 








Sąd Najwyższy potwierdził, że zażalenie na postanowienie sądu I instancji co do składu grupy powinno być rozpatrywane przez sąd II instancji. Uchwała SN z 25.1.2022 r. wskazała, że nowe przepisy nie zmieniają podstawowego modelu zażalenia, a przypadki rozpatrywane przez inny skład sądu stanowią odstępstwo od standardowej konstrukcji zażalenia.