Kompetencja sądu do dokonania ustaleń bez opinii biegłego

Powódka T.J.K. sp.j. wniosła pozew przeciwko (...) sp. z o.o. w sprawie naruszenia praw autorskich do wzornictwa przemysłowego sofy i foteli. Sąd Okręgowy oddalił powództwo, uzasadniając, że podobieństwa wynikają z zastosowania stylu skandynawskiego. Sąd Apelacyjny potwierdził decyzję, nie uwzględniając zarzutów skarżącego odnośnie braku opinii biegłego.

Tematyka: kompetencja sądu, naśladownictwo, prawa autorskie, wzornictwo przemysłowe, styl skandynawski, opinia biegłego, Sąd Okręgowy, Sąd Apelacyjny

Możliwość konfuzji zachodzi wówczas, gdy dla przeciętnego odbiorcy zewnętrzna postać porównywanych
produktów jest tego rodzaju, że nie jest możliwe odróżnienie oryginału od kopii. Oceny należy dokonać przy
uwzględnieniu wszystkich okoliczności towarzyszących wyborowi towaru przez klienta.
Opis stanu faktycznego
Powódka T.J.K. sp.j. z siedzibą w K. wniosła pozew przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., w którym zażądała
zakazania pozwanej naruszania majątkowych praw autorskich powódki do utworu wzornictwa przemysłowego, jak
również zakazanie podejmowania niedozwolonych działań stanowiących czyny nieuczciwej konkurencji, nakazanie
pozwanej opublikowania na jej koszt w określonych miesięcznikach ogłoszenia o wskazanej w pozwie treści
i formacie oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki tytułem wydania uzyskanych korzyści kwoty blisko
170.000 zł. Powódka wskazała, że ma prawo do projektu utworu wzornictwa przemysłowego w odniesieniu do sofy
i foteli pod określoną nazwą handlową. Pozwana wprowadziła na rynek sofy i fotele, które - zdaniem powódki -
kopiują zewnętrzną warstwę wizualną i naruszają autorskie prawa majątkowe powódki do utworu wzornictwa.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, wskazując że produkowane przez nią meble korzystają z praw
ochronnych i decyzją Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej uzyskały Świadectwo Rejestracji. Podała także,
że między meblami stron występują podobieństwa z uwagi na to, że meble przedstawiają tzw. styl skandynawski
w meblarstwie.
Stanowisko SO
Sąd Okręgowy oddalił powództwo. Wskazał, że podobieństwa optyczne obu badanych wyrobów wynikają z zakresu
swobody twórczej związanej z przyjęciem tego samego stylu skandynawskiego. Oba badane wyroby w kontekście
technicznym są spójne tylko ze względu na zastosowanie okuć umożliwiających przesuwanie się siedziska względem
skrzyni magazynowej oraz rozkładanie i składanie się oparcia względem siedziska. W postępowaniu dowodowym
przeprowadzono także opinię biegłego sądowego z zakresu meblarstwa. W rozpatrywanym przypadku nie doszło do
nieuprawnionego opracowania utworu pierwotnego stworzonego przez stronę powodową, a tym samym nie zostały
naruszone majątkowe prawa autorskie powodowej spółki.
SO wskazał, że najistotniejszym spójnym rozwiązaniem technicznym występującym w obu rodzajach sof jest
zastosowanie okuć umożliwiających przesuwanie się siedziska względem skrzyni magazynowej oraz rozkładanie
i składanie oparcia względem siedziska. Zakres swobody twórczej rozumianej przez pryzmat cech funkcjonalnych
w przypadku mebli jest niewielki, a oba badane utwory różnią się zdecydowanie zastosowanym w nich sposobem
rozkładania. Ponadto porównywane utwory wykazują istotne różnice w warstwie wizualnej. Po analizie
elementów zewnętrznych obu linii mebli przedstawionych przez strony na szkicach i zdjęciach, jak również
po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu meblarstwa, Sąd stwierdził, że meble nie
są identyczne i wywołują odmienne ogólne wrażenie. Uznał również, że pozwana nie popełniła czynu nieuczciwej
konkurencji w postaci naśladownictwa. Podobieństwo dotyczące cech funkcjonalnych są cechą funkcjonalną
zapewniającą użyteczność mebli. Podobieństwa wizualne obu linii zostały przez stronę pozwaną
zmodyfikowane na tyle, że wyraźnie odróżniają produkt pozwanej od mebli wprowadzanych na rynek przez
powódkę. Nie wykazano też takich praktyk po stronie pozwanej, która wykorzystywałaby w ten sposób gotowy efekt
pracy swojego konkurenta handlowego. Strona pozwana zaprezentowała i wprowadziła linię mebli do obrotu pod
zupełnie inną nazwą handlową, jako produkt własny, za pośrednictwem swojej domeny internetowej. W ocenie SO
sposób rywalizacji pomiędzy stronami jako konkurentami, nie był sprzeczny z dobrymi obyczajami i nie zakłócał
funkcjonowania strony powodowej.
Stanowisko SA
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Apelacyjny uznał ją za bezzasadną. Wskazał, że skarżący zarzucił błędne
poczynienie ustaleń związanych z naruszeniem praw autorskich majątkowych bez oparcia się na dowodzie
z opinii biegłego w zakresie swobody twórczej. Bezsporne jest, że biegły w swojej opinii nie określił czym jest
swoboda twórcza w przypadku mebli w stylu skandynawskim. Jednakże w ocenie Sądu Apelacyjnego nie było to
konieczne. Przy ocenie wzorów rozstrzygające jest bowiem wrażenie zorientowanego użytkownika. Jest nim
osoba, która nie jest znawcą w danej dziedzinie, zna jednak rynek produktów, ich charakter, przeznaczenie,
stosowane wzornictwo na tyle, by móc ocenić m.in. techniczne determinanty wzoru i inne zasadnicze czynniki
ograniczające możliwości twórcze projektanta. Prowadzi to do wniosku, że taką ocenę może przeprowadzić także
i Sąd, a nie jedynie biegły posiadający wiadomości specjalne. Do kompetencji Sądu należy więc ocena
odmienności lub jej braku, ogólnego wrażenia, jakie na modelowym zorientowanym użytkowniku wywołują
przeciwstawiane sobie wzory. W aktach sprawy zgromadzono wystarczający materiał porównawczy (dokumentacja

fotograficzna, opisy ochronne, opinia biegłego), aby to Sąd dokonał niezbędnych ustaleń w tym zakresie. Sąd
Okręgowy bardzo szczegółowo odniósł się również do różnic i podobieństw, dlatego zarzut nieprzeprowadzenia
dowodu na okoliczność zakresu swobody twórczej należało uznać za nietrafny.
Powołując się na art. 13 ZNKU wskazał, że możliwość konfuzji zachodzi wówczas, gdy dla przeciętnego odbiorcy
zewnętrzna postać porównywanych produktów jest tego rodzaju, że nie jest możliwe odróżnienie oryginału od kopii.
Oceny należy dokonać przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności towarzyszących wyborowi towaru przez klienta.
Przy ograniczonej swobodzie twórczej sof w stylu skandynawskim, w okolicznościach sprawy nie dochodzi
do ryzyka konfuzji i popełnienia deliktu naśladownictwa, ponieważ produkty się różnią, a nadto reklamowane
są pod zupełnie inną nazwą. Jest to wystarczające, gdyż ocenę tą należy przeprowadzić z perspektywy klienta
typowego i przeciętnego. Nie jest konieczne, jak sugeruje skarżący, badanie docelowej grupy użytkowników
tego rodzaju sof. W ocenie Sądów obu instancji przeciętny klient zwraca uwagę na różnice takie jak sposób
rozkładania, mocowania podłokietników, styl poduch, kąt nachylenia nóżek oraz odmienne wrażenie ogólne,
a więc na te elementy, które znacząco różnią się w porównywanych w sprawie produktach. W przypadku sof
szczególnie istotnym elementem jest nie tylko sposób ich rozkładania, ale też efekt, jaki powstaje po utworzeniu
miejsca do spania. W tym aspekcie różnica jest istotna i może przesądzać o wyborze produktów jednej ze stron. Dla
przeciętnego klienta, co może także ocenić Sąd na podstawie doświadczenia życiowego, istotne jest czy powstałe
miejsce do spania ma jakiekolwiek ograniczenia w dostępie do materaca, czy tworzą one pewną zamkniętą
przestrzeń, czy nie tworzą barier, niewygodnych dla określonego klienta przy uwzględnieniu jego nawyków
wstawania z łóżka i kładzenia się na nie.
Nie było kwestionowane to, że oba produkty kierowane są do tożsamej grupy klientów, tj. osób średniozamożnych
i nie posiadających szczególnej wiedzy na temat wzornictwa meblowego. Jednocześnie nie wykazano, aby pozwany
podejmował niezgodne z dobrymi obyczajami działania, które mogłyby doprowadzić do wprowadzenia w błąd
odbiorcy, w szczególności sprzedawał swój produkt pod swoją firmą i pod całkowicie odmienna nazwą, co jeszcze
bardziej minimalizuje ryzyko konfuzji. W konsekwencji niezasadny jest także zarzut naruszenia art. 79 ust. 1, 2 i 4
PrAut. Postępowanie nie wykazało, aby jakiekolwiek autorskie prawa majątkowe powódki zostały naruszone przez
pozwaną. Jedyne podobieństwo jakie wykazano - poza bryłą i formą co jest związane z poruszaniem się w obrąbie
jednego stylu meblarskiego - związane jest z okuciami umożliwiającymi przesuwanie oparć i jest ono w ocenie Sądu
nieistotne dla uwzględnienia, że doszło do naruszenia prawa autorskiego. Jednocześnie z niekwestionowanego
ustalenia z opinii biegłego wynika jednoznacznie, że produkt pozwanej ze względu na wykazany proces twórczy
stanowi utwór, a więc jest dziełem samoistnym. Wyklucza to naruszenie autorskich praw majątkowych co do
produktu powódki.

Komentarz
Istotą zapadłego wyroku, zarówno Sądu Okręgowego, jak i Sądu odwoławczego, jest uznanie, że ocena wystąpienia
czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie niedozwolonego naśladownictwa produktu, nie jest zarezerwowana dla
biegłego sądowego. Oznacza to, że sąd może rozstrzygać w oparciu o wrażenie zorientowanego użytkownika, jakim
może być przecież sam skład orzekający. Jednocześnie same podobieństwo wizualne produktów reprezentujących
jeden styl meblarski jest niewystarczające, gdyż konsumenci zwracają uwagę zwłaszcza na rozwiązania
funkcjonalne, które na gruncie przedmiotowej sprawy były odmienne.

Wyrok SA w Poznaniu z 29.6.2021 r., I AGa 316/20,

Sąd Apelacyjny w Poznaniu uznał apelację za bezzasadną, podtrzymując ustalenia Sądu Okręgowego. Wyrok wskazuje, że ocena naśladownictwa nie wymaga opinii biegłego, a podobieństwa wizualne nie są decydujące. Istotne są rozwiązania funkcjonalne, które w tym przypadku były różne.