Zażalenie na odrzucenie pozwu przeciwegzekucyjnego

Tematyka: zażalenie, pozwód, sąd II instancji, postanowienie, postępowanie egzekucyjne, Kodeks postępowania cywilnego, ZmKPC19, zażalenie poziome, powództwo przeciwegzekucyjne, Sąd Najwyższy, uchwała, III CZP 49/21

Nawet jeśli postanowienia sądu I instancji o odrzuceniu pozwu i w przedmiocie zabezpieczenia zostały
zawarte w jednym dokumencie, a zażalenia znajdują się w tym samym piśmie procesowym, to właściwym do
rozpoznania zażalenia na postanowienie o odrzuceniu pozwu jest sąd II instancji. Jak wynika z uchwały Sądu
Najwyższego, drugie zażalenie rozpoznaje zaś sąd, który wydał zaskarżone postanowienie.
Pytanie prawne
W sprawie z powództwa M.D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o pozbawienie tytułu wykonawczego
wykonalności Sąd I instancji odrzucił pozew i oddalił wniosek o zawieszenie postępowania. Po wpływie zażaleń
objętych jednym pismem powoda Sąd I instancji stwierdził swoją niewłaściwość. Natomiast Sąd II instancji
przedstawił SN pytanie prawne o następującej treści:
1. Czy w aktualnie obowiązującym stanie prawnym zażalenie na postanowienie w przedmiocie odrzucenia pozwu
wydane w postępowaniu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności rozpoznaje inny skład sądu
I instancji na podstawie art. 767 § 11 KPC czy sąd II instancji na podstawie art. 394 § 1 KPC?
2. Jeśli właściwym do rozpoznania zażalenia, o którym mowa w punkcie 1, jest sąd II instancji, czy jest on właściwy
również do rozpoznania zażalenia na postanowienie o oddaleniu wniosku o zabezpieczenie, skoro jest ono
objęte tym samym postanowieniem i zaskarżone tym samym zażaleniem?
W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że zmiany będące skutkiem wejścia w życie ustawy z 4.7.2019 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469, dalej:
ZmKPC19) dotyczą m.in. wprowadzenia dwóch wariantów postępowania zażaleniowego obejmujących zamknięte
katalogi zaskarżalnych orzeczeń: jeden do sądu wyższej instancji, drugi do innego składu tego samego sądu, czyli
tzw. zażalenie poziome.
W art. 7674 § 11 KPC zawartym w części trzeciej KPC zatytułowanej „Postępowanie egzekucyjne” ustawodawca
wprowadził jako zasadę zażalenie do innego składu tego samego sądu. Z regulacji tej nie wynika, aby jego zakres był
ograniczony do jakichś wybranych kategorii zażaleń. W konsekwencji należałoby przyjąć, że tzw. zażalenie poziome
przysługuje w każdym z postępowań regulowanych przepisami części trzeciej KPC. Obejmuje on więc nie tylko
postanowienia wskazane w tej części KPC jako zaskarżane zażaleniem, ale również postanowienia sądu wymienione
w art. 394 § 1 i art. 3941a § 1 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC, jeżeli mogą zostać wydane w postępowaniach
uregulowanych w części trzeciej KPC.
Sąd II instancji podkreślił jednak, że choć powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zostało
uregulowane w części trzeciej KPC, to jednak jest to powództwo samoistne, które służy merytorycznej obronie
dłużnika przed niezgodną z prawem egzekucją. W ocenie Sądu, umiejscowienie przepisów o tych powództwach
w części trzeciej KPC, wynika z powiązania powództw przeciwegzekucyjnych z postępowaniem egzekucyjnym.
W konsekwencji należy przyjąć, że do postępowania wszczętego na skutek powództwa przeciwegzekucyjnego mają
zastosowanie przepisy ogólne dotyczące postępowania rozpoznawczego i toczą się one według przepisów
o postępowaniu procesowym. Oznacza to, że do oceny właściwości rzeczowej sądu do rozpoznania zażalenia na
postanowienie odrzucające pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności należy zastosować przepisy
o postępowaniu procesowym. Postanowienie odrzucające pozew kończy postępowanie, dlatego zażalenie na to
postanowienie, zgodnie z art. 394 § 1 KPC, przysługuje do sądu II instancji.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznał, że właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji o odrzuceniu pozwu
(art. 394 § 1 in principio KPC) jest sąd II instancji. Natomiast zażalenie na postanowienie w przedmiocie
zabezpieczenia (art. 741 § 1 KPC) rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie. Dotyczy to również
przypadku, w którym zaskarżone postanowienia zostały objęte jednym dokumentem, a zażalenia zawarto w jednym
piśmie procesowym.
Uchwała SN z 9.12.2021 r., III CZP 49/21,

Sąd Najwyższy uznał, że właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowanie sądu I instancji o odrzuceniu pozwu jest sąd II instancji. Natomiast zażalenie na postanowanie w przedmiocie zabezpieczenia rozpoznaje sąd, który je wydał. Uchwała SN z 9.12.2021 r., III CZP 49/21, wyjaśniła kwestie dotyczące postępowania zażaleniowego i właściwości sądów do rozpatrywania zażaleń.