Zażalenie poziome na zwrot wniosku o udzielenie zabezpieczenia
Do rozpoznania zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie I instancji, właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie. M. S.A. złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieistnienia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy L. S.A. Wnioskodawczyni domagała się zabezpieczenia polegającego na wstrzymaniu wykonalności kwestionowanych uchwał. Zażalenie M. S.A. przekazano Sądowi II instancji, który stwierdził brak podstaw do przyjęcia, że sąd apelacyjny jest właściwy do rozpoznania zażalenia. Sąd I instancji uznał, że ma do czynienia z zagadnieniem prawnym budzącym wątpliwości, dotyczącym właściwości do rozpoznania wniesionego zażalenia na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Tematyka: zażalenie, zarządzenie, zabezpieczenie, wniosek, sąd I instancji, sąd II instancji, postanowienie, decyzja, zażalenie poziome, kompetencja, Sąd Najwyższy
Do rozpoznania zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie I instancji, właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie. M. S.A. złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieistnienia nieważności uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy L. S.A. Wnioskodawczyni domagała się zabezpieczenia polegającego na wstrzymaniu wykonalności kwestionowanych uchwał. Zażalenie M. S.A. przekazano Sądowi II instancji, który stwierdził brak podstaw do przyjęcia, że sąd apelacyjny jest właściwy do rozpoznania zażalenia. Sąd I instancji uznał, że ma do czynienia z zagadnieniem prawnym budzącym wątpliwości, dotyczącym właściwości do rozpoznania wniesionego zażalenia na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia.
Do rozpoznania zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie I instancji, właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia M. S.A. – jeden z akcjonariuszy L. S.A., złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieistnienia (ewentualnie stwierdzenie) nieważności wszystkich uchwał jednego z walnych zgromadzeń akcjonariuszy L. S.A. Wnioskodawczyni domagała się udzielenia zabezpieczenia polegającego na wstrzymaniu wykonalności kwestionowanych uchwał. M. S.A. została wezwana do usunięcia braków formalnych wniosku poprzez dokładne wskazanie oraz wymienienie wszystkich uchwał, co do których żądała udzielenia zabezpieczenia roszczenia, pod rygorem zwrotu wniosku. Wnioskodawczyni wyjaśniła, że nie jest w stanie wskazać tych uchwał, ponieważ nie dysponuje protokołem zgromadzenia. Jednocześnie złożyła wniosek o zabezpieczenie dowodu i zobowiązanie notariusza protokołującego zgromadzenie w trybie art. 248 § 1 KPC do złożenia wypisu z aktu notarialnego stanowiącego protokół walnego zgromadzenia, jednak został on oddalony. Przewodniczący zwrócił wniosek uznając, że wnioskodawczyni nie uzupełniła braku formalnego, bowiem nie sprecyzowała wniosku poprzez wskazanie uchwał, których dotyczy jej roszczenie. Zażalenie M. S.A. przekazano Sądowi II instancji, który stwierdził brak podstaw do przyjęcia, że sąd apelacyjny jest właściwy do rozpoznania zażalenia. Pytanie prawne Sąd I instancji uznał, że ma do czynienia z zagadnieniem prawnym budzącym poważne wątpliwości, które przedstawił SN: Czy do rozpoznania wniesionego po 7.11.2019 r. zażalenia na zarządzenie przewodniczącego w sądzie I instancji o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia właściwy jest sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie? Art. 9 ust. 4 ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469 zm.; dalej: ZmKPCU19) stanowi, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy KPC w dotychczasowym brzmieniu. Zatem, co do zasady, to na podstawie jakich przepisów, czyli czy w dotychczasowym, czy w nowym brzmieniu, zostanie rozpoznane zażalenie, determinuje data wniesienia środka odwoławczego. W niniejszej sprawie zażalenie zostało wniesione po 7.11.2019 r., zatem podlega ocenie na podstawie przepisów, które weszły w życie w tym dniu. Sąd uznał jednak, że treść obowiązujących regulacji wywołuje wątpliwości co do tego, który sąd ma kompetencję do rozpoznania zażalenia na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Analogicznie do tego jak pozew inicjuje postępowanie rozpoznawcze tak wniosek o udzielenie zabezpieczenia inicjuje postępowanie zabezpieczające. W uzasadnieniu pytania prawnego podkreślono, że postępowanie zabezpieczające jest odrębnym rodzajem postępowania i nie traci takiego charakteru nawet jeśli toczy się równolegle z postępowaniem rozpoznawczym. Z uwagi na tę cechę postępowania zabezpieczającego przepis, który wprowadza zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu, na mocy odesłania zawartego w art. 13 § 2 KPC, znajduje odpowiednie zastosowanie także do zarządzenia o zwrocie wniosku (zob. uchwała SN z 28.8.2008 r., III CZP 65/08, ). W konsekwencji zażalenie na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w stanie prawnym obowiązującym przed 7.7.2019 r. rozpoznawał sąd II instancji. Również ten sąd był właściwy do rozpoznania zażalenia na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia. Zażalenie poziome ZmKPCU19 utrzymała zasadę, że zażalenie na zarządzenie o zwrocie pozwu przysługuje do sądu II instancji – art. 394 § 1 pkt 2 KPC. Jednocześnie nowo wprowadzony przepis art. 3941a § 1 KPC, regulujący tzw. zażalenia poziome, czyli kompetencję innego składu sądu I instancji do rozpoznawania zażaleń, określa zamknięty katalog orzeczeń podlegających zaskarżeniu w tym trybie. Jednak zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia nie jest w nim wymienione, obejmuje on bowiem wyłącznie postanowienia. ZmKPCU19 wprowadziła natomiast w art. 741 § 1 i 2 KPC zasadę, że zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie 3 sędziów. Zatem w przypadku zażaleń na decyzję merytoryczną wydaną w postępowaniu zabezpieczającym obowiązuje instytucja zażalenia poziomego. W uzasadnieniu pytania prawnego przedstawiono dwa stanowiska w zakresie tego, który sąd, na podstawie nowych regulacji, rozpoznaje zażalenie na zarządzenie o zwrocie wniosku wydane przez przewodniczącego w sądzie I instancji. Zgodnie z pierwszym, zażalenie takie nadal powinno być rozpoznawane na zasadach analogicznych do zarządzenia o zwrocie pozwu. W rezultacie zażalenie na zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia wydane przez przewodniczącego w sądzie I instancji winien rozpoznawać sąd II instancji. Argumentem przemawiającym za przyjęciem tego stanowiska jest podobieństwo zarządzenia o zwrocie wniosku do zarządzenia o zwrocie pozwu. Drugi pogląd opiera się na argumencie a maiori ad minus, czyli z większego na mniejsze. Po nowelizacji przepisów sąd I instancji uzyskał kompetencję do rozpoznawania w innym składzie zażaleń na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, czyli na decyzję o charakterze merytorycznym. Skoro ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie takiej zmiany, to tym bardziej mieści się w niej także kompetencja do rozpoznania zażalenia na wydaną w tym postępowaniu decyzję o charakterze jedynie formalnym. Wprowadzenie instytucji tzw. zażaleń poziomych, w tym także w postępowaniu zabezpieczającym, realizuje m.in. postulat szybkości postępowania w sprawach drobniejszych. Stanowisko SN Sąd Najwyższy uznał, że jeśli zażalenie na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie I instancji zostało wniesione po 7.11.2019 r., to do jego rozpoznania na podstawie art. 741 § 2 KPC jest właściwy sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie. W rezultacie sąd, który posiada kompetencję do rozpoznawania zażaleń na rozstrzygniecie o charakterze merytorycznym – postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, będzie orzekał również w sprawach zażaleń na rozstrzygnięcia formalne m.in. zwrot wniosku o zabezpieczenie z powodu stwierdzonych braków. Uchwała SN z 9.11.2021 r., III CZP 69/20,
Sąd Najwyższy uznał, że jeśli zażalenie na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia w sądzie I instancji zostało wniesione po 7.11.2019 r., to do jego rozpoznania na podstawie art. 741 § 2 KPC jest właściwy sąd, w którym wydano zaskarżone zarządzenie. W rezultacie sąd, który posiada kompetencję do rozpoznawania zażaleń na rozstrzygniecie o charakterze merytorycznym – postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, będzie orzekał również w sprawach zażaleń na rozstrzygnięcia formalne m.in. zwrot wniosku o zabezpieczenie z powodu stwierdzonych braków.