Terminy procesowe w postępowaniu cywilnym w okresie pandemii

Tematyka: terminy procesowe, postępowanie cywilne, pandemia, Sąd Najwyższy, KoronawirusU, DziałOsłSARSCoV2U

Jeśli bieg terminu zgodnie z zasadami ogólnymi rozpoczął się po uchyleniu regulacji zawieszającej bieg
terminów w postępowaniu cywilnym w związku z pandemią, nie stosuje się do niego regulacji odraczającej
rozpoczęcie lub wznowienie biegu terminów na okres 7 dni – stwierdził Sąd Najwyższy.
Pozew po terminie
Wyrok w sprawie dotyczącej powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przeciwko L.M. o uznanie czynności
prawnej za bezskuteczną został doręczony pełnomocnikowi powoda 21.5.2020 r. Sąd odrzucił apelację wniesioną
8.6.2020 r. uznając, że środek zaskarżenia został wniesiony po terminie. Jak wyjaśniono, zgodnie z art. 15zzs ust. 1
dodanym 31.3.2020 r. do ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem,
przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; dalej: KoronawirusU), w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii
ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów procesowych i sądowych m.in. w postępowaniach sądowych nie
rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu. Przepis ten został uchylony 16.5.2020 r. na podstawie art. 46 pkt
20 ustawy z 14.5.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku
z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875; dalej: DziałOsłSARSCoV2U) a od
24.5.2020 r. zawieszone terminy biegły dalej. W art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U przewidziano bowiem, że
terminy, których bieg nie rozpoczął się na podstawie art. 15zzs KoronawirusU, rozpoczynają bieg po upływie 7 dni od
dnia wejścia w życie ustawy.
Pytanie prawne
Rozpoznający zażalenie powoda Sąd II instancji przedstawił SN do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:
Czy termin w postępowaniu cywilnym, który nie został wstrzymany na podstawie art. 15zzs ust. 1
KoronawirusU wskutek uchylenia tego przepisu 16.5.2020 r. na mocy art. 46 pkt 20 i art. 76
DziałOsłSARSCoV2U, rozpoczynał bieg po upływie 7 dni od wejścia w życie DziałOsłSARSCoV2U?
Zdaniem Sądu II instancji z wykładni językowej wskazanych przepisów wynika, że na skutek uchylenia art. 15zzs ust.
1 KoronawirusU, od 16.5.2020 r. nie ma już podstawy wstrzymania biegu terminów w postępowaniu cywilnym.
Natomiast art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U odracza o 7 dni początek biegu jedynie tych terminów, które uprzednio
uległy wstrzymaniu. W konsekwencji należałoby przyjąć, że skoro termin do wniesienia apelacji miał rozpocząć bieg
już po 16.5.2020 r. to nie ma podstawy aby przesunąć jego początek o 7 dni.
W ocenie Sądu, z uwagi na zasadę równego traktowania stron, należy jednak rozważyć też możliwość analogicznego
stosowania art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U do terminów, których początek przypadł w okresie od 16.5.2020 r. do
23.5.2020 r. Zastosowanie odmiennej wykładni rodzi bowiem zastrzeżenia co do jej zgodności z zasadą prawa do
sądu, której źródło stanowi art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd podkreślił, że elementem składowym tej zasady jest
m.in. standard rzetelnego ukształtowania postępowania sądowego, który oznacza, iż mechanizmy obowiązujące
w postępowaniach toczących się przed sądem powinny być przewidywalne dla stron oraz mieć „spójność
i wewnętrzną logikę” (zob. wyrok TK z 31.3.2005 r., SK 26/02,
), a także stwarzać możliwość przystosowania
się do nowego prawa w razie zmiany przepisów. W konsekwencji należałoby przyjąć, że regulacja intertemporalna
DziałOsłSARSCoV2U zawiera w tym zakresie lukę aksjologiczną. To z kolei usprawiedliwia przyjęcie, że art. 68 ust. 6
DziałOsłSARSCoV2U powinien być stosowany per analogiam także do terminów, których początek przypadł po
16.5.2020 r. ale nie później niż 23.5.2020 r.
Proces legislacyjny nowelizacji
W uzasadnieniu pytania prawnego podkreślono, że proces legislacyjny dotyczący DziałOsłSARSCoV2U przebiegał
wręcz błyskawicznie. W ciągu kilku dni ustawa została uchwalona, ogłoszona i weszła w życie, powodując radykalną
zmianę sytuacji stron postępowań sądowych w zakresie biegu terminów, które były wstrzymane przez kilka tygodni.
W ocenie Sądu taka praktyka legislacyjna uniemożliwia realne przygotowanie się do zmiany prawa. Ustawodawca
mając tego świadomość przewidział przepisy przejściowe, dzięki czemu zawieszone terminy nie zaczęły biec od razu
po uchyleniu art. 15zzs ust. 1 KoronawirusU. Jednak przyjęcie takiego rozwiązania jedynie w odniesieniu do
zawieszonych terminów doprowadziło do powstania paradoksalnej sytuacji, w której termin rozpoczęty przed
ustaniem mocy obowiązującej art. 15zzs ust. 1 KoronawirusU, ze względu na przesunięcie jego początku o 7 dni na
mocy art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U, upływał później niż termin, którego bieg rozpoczął się tuż po uchyleniu
stanu wstrzymania biegu terminów. Dlatego zdaniem Sądu brak jest podstaw do różnicowania zasad biegu terminów
rozpoczynających się przed i po uchyleniu art. 15zzs ust. 1 KoronawirusU.

Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznał jednak, że art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U, przewidujący rozpoczęcie biegu terminów
po upływie 7 dni od wejścia w życie tej ustawy, odnosi się do terminów, które nie rozpoczęły biegu na
podstawie KoronawirusU, a nie do terminów, które zgodnie z zasadami ogólnymi rozpoczynają bieg po
uchyleniu tego przepisu.
Uchwała SN z 9.12.2021 r., III CZP 103/20,

Sąd Najwyższy uznał jednak, że art. 68 ust. 6 DziałOsłSARSCoV2U, przewidujący rozpoczęcie biegu terminów po upływie 7 dni od wejścia w życie tej ustawy, odnosi się do terminów, które nie rozpoczęły biegu na podstawie KoronawirusU, a nie do terminów, które zgodnie z zasadami ogólnymi rozpoczynają bieg po uchyleniu tego przepisu.