Skarga na postanowienie referendarza sądowego oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów
Skarga na postanowienie referendarza sądowego oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, które nie zostało poprzedzone złożeniem wniosku o sporządzenie uzasadnienia, budzi wątpliwości co do dopuszczalności skargi. Sąd Rejonowy w G. zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem o konieczność odrzucenia skargi na postanowienie referendarza w takiej sytuacji.
Tematyka: Skarga na postanowienie referendarza, zwolnienie od kosztów sądowych, uzasadnienie postanowienia, Sąd Najwyższy, brak uzasadnienia, Sąd Rejonowy, zagadnienie prawne
Skarga na postanowienie referendarza sądowego oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, które nie zostało poprzedzone złożeniem wniosku o sporządzenie uzasadnienia, budzi wątpliwości co do dopuszczalności skargi. Sąd Rejonowy w G. zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem o konieczność odrzucenia skargi na postanowienie referendarza w takiej sytuacji.
Skarga na postanowienie referendarza sądowego oddalające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, której wniesienie nie zostało poprzedzone złożeniem wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem, nie podlega z tej przyczyny odrzuceniu. Stan faktyczny sprawy Komentowane rozstrzygnięcie zapadło w następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 12.11.2019 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w G. oddalił wniosek pozwanej o zwolnienie od kosztów sądowych zawarty w sprzeciwie od wyroku zaocznego, uwzględniającego powództwo. Odpis postanowienia doręczono pełnomocnikowi pozwanej, który złożył skargę na postanowienie referendarza sądowego, wnosząc o jego zmianę, bez uprzedniego złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia postanowienia. Zagadnienie prawne Rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy w G. powziął wątpliwość, czy skarga na orzeczenie referendarza sądowego może być złożona bez wcześniejszego złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w związku z tym czy skarga nie powinna zostać odrzucona. Zdaniem sądu rejonowego, na pierwszy rzut oka przepis art. 39822 § 2 KPC zezwala na złożenie skargi w każdym przypadku, bez konieczności wcześniejszego złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia skarżonego postanowienia. Do odmiennych wniosków prowadzi analiza znowelizowanych przepisów dotyczących uzasadniania postanowień, które nie przewidują obowiązku sporządzenia uzasadnienia postanowienia sądu lub referendarza sądowego z urzędu, nawet w przypadku jego zaskarżenia. Zdaniem sądu rejonowego, sąd rozpoznający skargę nie miałby możliwości zapoznania się z motywami skarżonego orzeczenia. Z tego względu Sąd Rejonowy w G. przedstawił Sądowi Najwyższemu następujące zagadnienie prawne: „Czy skarga na postanowienie referendarza sądowego o oddaleniu wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych niepoprzedzona złożonym skutecznie wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia skarżonego postanowienia i doręczenie postanowienia z uzasadnieniem podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna „z innych przyczyn” na mocy art. 373 § 1 KPC w zw. z art. 397 § 3 KPC i art. 39824 KPC?” Konieczność sporządzenia uzasadnienia orzeczenia Przed wejściem w życie nowelizacji KPC, co do zasady przepisy ustawy nie uzależniały dopuszczalności wniesienia środka zaskarżenia od uprzedniego wystąpienia strony skarżącej z wnioskiem o uzasadnienie skarżonego postanowienia, z wyjątkiem skargi kasacyjnej, w której konieczne było uprzednie złożenie wniosku o uzasadnienie orzeczenia. W wyniku nowelizacji przepisów dokonano znaczącej modyfikacji w zakresie możliwości zaskarżenia orzeczeń – co do zasady przyjęto, że termin na wniesienie środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia stronie orzeczenia wraz z uzasadnieniem, a uzasadnienie orzeczenia następuje jedynie na wniosek strony. Niedopuszczalne jest wniesienie środka odwoławczego z pominięciem uprzedniego złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia orzeczenia. W przypadku skargi na orzeczenie referendarza sądowego przyjęto jednak rozwiązanie szczególne. Zgodnie z art. 39822 § 2 KPC skargę wnosi się do sądu, w którym referendarz sądowy wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie tygodnia od dnia jego doręczenia, a jeżeli zażądano uzasadnienia tego orzeczenia – od dnia jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. Powyższe sformułowanie, co podkreślono w uchwale SN można rozumieć jedynie w ten sposób, że dopuszcza ono dwa warianty złożenia skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Po pierwsze istnieje możliwość złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia orzeczenia i wniesienia skargi w terminie tygodniowym od dnia otrzymania uzasadnienia. Po drugie istnieje możliwość bezpośredniego złożenia skargi w terminie tygodniowym od dnia doręczenia skarżonego orzeczenia. Z uzasadnienia uchwały SN Zdaniem Sądu Najwyższego interpretacja przedstawiona w zagadnieniu prawnym wywiedziona przez sąd nie znajduje oparcia w brzmieniu przepisów KPC. W uzasadnieniu uchwały SN wskazuje: „Reguły określające terminy do wniesienia środków zaskarżenia powinny odznaczać się możliwie najdalej idącą precyzją i jednoznacznością ze względu na ich istotny walor gwarancyjny dla stron postępowania”. Dalej Sąd Najwyższy wskazuje, że w tym przypadku, powiązanie terminu na wniesienie skargi z doręczeniem orzeczenia wraz z uzasadnieniem dotyczy jedynie sytuacji gdy taki wniosek został skutecznie złożony. Za przyjęciem takiego sposobu interpretacji, poza literalnym brzmieniem przepisu świadczy, fakt, że przepis ten został skonstruowany w alternatywny sposób, w przeciwieństwie do przepisów dotyczących pozostałych środków odwoławczych, co świadczy o świadomym zabiegu ustawodawcy. Termin do wniesienia skargi został określony w odrębny sposób, niezależnie od przepisów o zażaleniu, a odesłanie do stosowania przepisów o zażaleniu dotyczy tylko zakresu nieuregulowanego przepisami o skardze na orzeczenie referendarza sądowego. Z powyższych względów SN uznał, że taka skarga na orzeczenie referendarza sądowego nie podlega odrzuceniu. Jednocześnie SN zajął się zagadnieniem problemu braku podstawy prawnej do sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego postanowienia w sytuacji, gdy skarga została złożona bez uprzedniego wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia. Na podstawie nowelizacji KPC doszło do wykreślenia dotychczasowych zapisów ustawy przewidujących w niektórych przypadkach obowiązek sądu uzasadnienia zaskarżonych postanowień z urzędu. Przeprowadzenie sądowej kontroli orzeczenia co do zasady wymaga zapoznania się z motywami wydanego rozstrzygnięcia. Zdaniem SN brak przepisu pozwalającego na sporządzenie uzasadnienia z urzędu w sytuacji gdy wniesiono skargę na orzeczenie referendarza sądowego bez uprzedniego złożenia wniosku o uzasadnienie, należy uznać za lukę wymagającą uzupełnienia. Stosując posiłkowo art. 357 § 3 KPC należy, zdaniem SN przyjąć, że w przypadku gdy skarga na orzeczenie referendarza sądowego została złożona bez uprzedniego wniosku o sporządzenie uzasadnienia, uzasadnienie to powinno zostać sporządzone z urzędu w terminie tygodnia od dnia wpływu skargi do sądu. Sąd Najwyższy wskazuje, że w tym przypadku należy uznać skargę za czynność wywołującą obowiązek sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Przyczyną tak szerokiego stosowania przez Sąd Najwyższy analogii jest zbyt szerokie wyeliminowanie na gruncie nowelizacji dotychczasowych regulacji obligujących do sporządzenia uzasadnienia. Komentarz Pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy dotyczący możliwości wniesienia skargi na orzeczenie referendarza bez uprzedniego złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia należy w pełni podzielić. Możliwość taką przewiduje wprost przepis art. 39822 § 2 KPC, którego interpretacja nie powinna budzić żadnych wątpliwości. Inna interpretacja tego przepisu prowadziłaby do znacznego ograniczenia możliwości złożenia skargi na orzeczenie referendarza sądowego w sposób sprzeczny z precyzyjnym brzmieniem ustawy. Co do wyrażonej w uchwale SN tezie o luce w przepisach dotyczących braku sporządzenia uzasadnienia postanowienia z urzędu, tutaj również należy zgodzić się z brakiem odpowiedniej regulacji w ustawie. Wątpliwości budzi jedynie zastosowanie przez Sąd Najwyższy przez analogia legis przepisu art. 357 § 3 KPC w tak szerokim zakresie. Dlatego właściwszym rozwiązaniem pozostaje jednak dookreślenie przez ustawodawcę tego zagadnienia. Należy wskazać, że nawet przy braku uzasadnienia, w przypadku skargi na orzeczenie referendarza sądowego, sąd rozstrzyga sprawę od nowa, zatem zapoznanie się z motywami wydanego uprzednio rozstrzygnięcia nie wydaje się tak istotne jak to ma miejsce w przypadku, gdy rolą sądu jest kontrola zaskarżonego postanowienia. Uchwała SN z 28.5.2021 r., III CZP 26/20,
Sąd Najwyższy uznał, że skarga na postanowienie referendarza sądowego nie podlega odrzuceniu nawet bez uprzedniego wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Wskazał także na potrzebę uzupełnienia przepisów dotyczących obowiązku uzasadnienia zaskarżonych postanowień.