Data przejścia sędziego w stan spoczynku

Tematyka: orzeczenie, lekarz orzecznik ZUS, stan spoczynku, sędzia, Krajowa Rada Sądownictwa, Sąd Najwyższy, trwała niezdolność, przeniesienie, konstytucyjne gwarancje, nieusuwalność sędziów, moc dowodowa, uchwała KRS

Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS stwierdzające, że sędzia jest trwale niezdolny do pełnienia obowiązków
sędziego z powodu choroby lub utraty sił nie wywołuje przeniesienia sędziego w stan spoczynku. Krajowa
Rada Sądownictwa nie powinna wskazywać w uchwale konkretnej daty przejścia sędziego w stan spoczynku,
następuje to bowiem z dniem prawomocności uchwały KRS i mają na to wpływ okoliczności, których ten
organ nie jest w stanie przewidzieć w chwili jej podejmowania – wyjaśnił Sąd Najwyższy.
Przeniesienie sędziego w stan spoczynku
Kolegium Sądu Okręgowego w L. wniosło o przeniesie sędziego M.M. – sędziego Sądu Rejonowego w G. w stan
spoczynku z uwagi na orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 2.7.2020 r. stwierdzające, że M.M. jest trwale niezdolny
do pełnienia obowiązków sędziego z powodu choroby lub utraty sił. KRS uznała, że w sprawie spełnione zostały
przesłanki warunkujące przeniesienie sędziego w stan spoczynku, wynikające z art. 70 § 1 ustawy z 27.7.2001 r.
Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072; dalej: PrUSP) i podjęła uchwałę o przeniesieniu
w stan spoczynku sędziego z dniem 2.7.2020 r. M.M. wniósł odwołanie od uchwały KRS, zarzucając m.in. naruszenie
art. 70 § 1 PrUSP w zw. z art. 44 ust. 3 ustawy z 12.5.2011 o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. 2021 r. poz.
269; dalej: KrRadSądU) poprzez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu, że zaszła wyjątkowa okoliczność
uzasadniająca przeniesienie w stan spoczynku z datą wsteczną, podczas gdy przeniesienie w stan spoczynku
skarżącego nastąpi w dniu prawomocności uchwały KRS.
Sąd Najwyższy uchylił zaskarżoną uchwałę w części – w zakresie określenia daty przejścia w stan
spoczynku. Jak wyjaśniono, w art. 70 § 1 PrUSP określono warunki konieczne do przeniesienia sędziego
w stan spoczynku, czyli wystąpienie choroby lub utraty sił, uznanie sędziego przez lekarza orzecznika ZUS
za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego z uwagi na wystąpienie okoliczności wskazanych
w pkt. 1, złożenie przez sędziego albo kolegium właściwego sądu wniosku o przeniesienie sędziego w stan
spoczynku. Jednak w przepisie tym ustawodawca nie rozstrzyga o dacie przeniesienia sędziego w stan
spoczynku w przypadku stwierdzenia przez lekarza orzecznika ZUS trwałej niezdolności sędziego do pracy.
SN podkreślił, że procedura przeniesienia sędziego w stan spoczynku musi zostać przeprowadzona
z zachowaniem konstytucyjnych gwarancji nieusuwalności sędziów, zaś z przepisów PrUSP jednoznacznie
wynika, że sędziego w stan spoczynku przenosi wskazany w ustawie organ, nie zaś lekarz orzecznik ZUS.
Do obowiązków KRS należy natomiast ocena mocy dowodowej orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, dotyczącego
trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego. W ocenie SN za przyjęciem, że uchwała KRS wywołuje
skutki na przyszłość, nie zaś wstecz, przemawia dopuszczenie przez ustawodawcę wniesienia przez
zainteresowanego sędziego zarówno sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS do właściwej komisji
lekarskiej ZUS, jak i odwołania do Sądu Najwyższego od decyzji KRS, podjętej po ocenie zgromadzonego materiału
dowodowego. Mechanizm ten zabezpiecza konstytucyjne gwarancje nieusuwalności sędziów, a przez to
niezawisłości sędziowskiej. W konsekwencji praktyka wskazywania przez KRS w uchwale konkretnej daty
przejścia sędziego w stan spoczynku jest niewłaściwa, organ ten nie może bowiem przewidzieć, kiedy jego
uchwała stanie się prawomocna, a to ten moment wyznacza dzień przejścia sędziego w stan spoczynku.
W chwili podejmowania uchwały KRS nie jest w stanie stwierdzić np. czy zainteresowany sędzia wniesienie
odwołanie od uchwały na podstawie art. 73 § 2 PrUSP.
Ocena dowodów
Jednocześnie SN wyjaśnił, że w starszym orzecznictwie podkreślano, iż postępowanie w sprawie odwołania od
uchwały KRS prowadzone jest na podstawie przepisów o skardze kasacyjnej, zawartych w KPC. W konsekwencji
odwołujący w postępowaniu przed SN nie mógł podnosić żadnych argumentów dotyczących oceny dowodów
i ustaleń faktycznych dokonanych przez KRS ani też powoływać nowych faktów i dowodów, a SN był związany
ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę wydania zaskarżonej uchwały. W nowszym orzecznictwie
dopuszczono badanie, czy KRS podejmując uchwałę wywiązała się z obowiązku wszechstronnego
rozważenia sprawy na podstawie całego zebranego materiału dowodowego, do czego zobowiązywały ją
przepisy postępowania obowiązujące przed KRS (zob. wyrok SN z 15.10.2014 r., III KRS 49/14; wyrok SN
z 27.3.2012 r., III KRS 5/12,
). W dalszym ciągu wskazuje się jednak, że podstawą odwołania od uchwały KRS
nie mogą być wyłącznie – stanowiące wyraz subiektywnych odczuć skarżącego – zarzuty, które dotyczą ustalenia
faktów lub oceny dowodów w sprawie (zob. wyrok SN z 6.5.2015 r., III KRS 16/15,
). SN podkreślił, że w tej
sprawie skarżący zasadnie zarzucił naruszenia prawa procesowego – art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 44 ust. 3
KrRadSądU, KRS orzekała w sposób dowolny, bowiem z żadnej z przytoczonych w uchwale okoliczności
faktycznych, jak i prawnych nie wynika możliwość przeniesienia sędziego w stan spoczynku z datą wsteczną.

Wyrok SN z 28.7.2021 r., I NKRS 65/21,

Sąd Najwyższy podkreślił, że przeniesienie sędziego w stan spoczynku musi odbyć się z poszanowaniem konstytucyjnych gwarancji nieusuwalności sędziów. Ustawa jasno określa, że organ wskazany w przepisach przenosi sędziego w stan spoczynku, a nie lekarz orzecznik ZUS. KRS ma za zadanie ocenić moc dowodową orzeczenia lekarza orzecznika ZUS dotyczącego trwałej niezdolności sędziego do pracy. Praktyka wskazywania przez KRS konkretnej daty przejścia sędziego w stan spoczynku jest błędna, ponieważ organ ten nie jest w stanie przewidzieć momentu prawomocności uchwały, który determinuje dzień przejścia sędziego w stan spoczynku.