Odwołanie od uchwały KRS w sprawie przejścia sędziego w stan spoczynku

Odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w sprawie przejścia sędziego w stan spoczynku stanowi istotne zagadnienie dotyczące możliwości kontroli sądowej decyzji administracyjnej. Sąd Najwyższy analizuje kwestię dopuszczalności odwołania w kontekście zasad konstytucyjnych i prawa Unii Europejskiej, uwzględniając ostateczność uchwały KRS jako kryterium, ale niezaskarżalność jako nieuprawnione ograniczenie prawa do sądu sędziego. Ostateczność uchwały nie wyklucza zaskarżalności w ramach sądowej kontroli legalności przez SN.

Tematyka: odwołanie, uchwała KRS, stan spoczynku, Sąd Najwyższy, konstytucja, prawo Unii Europejskiej, kontrola sądowa, sędzia, legalność, dopuszczalność

Od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa wydanej na podstawie art. 69 § 1b ustawy z 27.7.2001 r. Prawo
o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2072; dalej: PrUSP) przysługuje odwołanie do Sądu
Najwyższego (art. 44 ust. 1 ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 269;
dalej: KrRadSądU)) – stwierdził w składzie 7-osobowym Sąd Najwyższy.
Możliwość orzekania po ukończeniu przez sędziego 65 lat
Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że nie później niż na sześć miesięcy
i nie wcześniej niż na dwanaście miesięcy przed ukończeniem tego wieku oświadczy Krajowej Radzie Sądownictwa
wolę dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan
zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko
sędziowskie. KRS może wyrazić zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, jeżeli jest to uzasadnione
interesem wymiaru sprawiedliwości lub ważnym interesem społecznym, w szczególności jeśli przemawia za tym
racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego lub potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami
poszczególnych sądów. P.S. - sędzia Sądu Apelacyjnego w P. złożył oświadczenie o woli dalszego zajmowania
stanowiska, jednak KRS odmówiła wyrażenia zgody. Gdy P.S. złożył odwołanie, Sąd Najwyższy z uwagi na
rozbieżności w orzecznictwie przedstawił składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego następujące zagadnienie:
Czy od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa wydanej na podstawie art. 69 § 1b PrUSP przysługuje
odwołanie?
Ostateczność uchwały KRS
W uzasadnieniu pytania wyjaśniono, że w orzecznictwie prezentowane są dwa poglądy. Według jednego z nich
sędziemu przysługuje odwołanie od uchwały KRS. Odmówienie kontroli sądowej rozstrzygnięcia organu administracji
w zakresie sprawy indywidualnej sędziego, w sferze stanowiącej o istocie wykonywania funkcji sędziego, a więc
dotyczącej stanu czynnego lub stanu spoczynku, rzutującej na możliwość wykonywania władzy sądowniczej
i orzekania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej - prowadziłby do naruszenia zasad wynikających z art. 2 i art. 45 ust.
1 Konstytucji RP, bo w rezultacie sędzia zostałby pozbawiony możliwości kwestionowania działań mających wpływ
na zakres jego praw i obowiązków (zob. wyrok NSA z 8.12.2020 r., II GSK 875/20,
). Zgodnie z art. 78
Konstytucji RP każdemu przysługuje prawo do zaskarżenia dotyczących go orzeczeń i decyzji, a wyjątki od tej
zasady, jak i tryb zaskarżania określa wyraźnie ustawa. Ponieważ postępowanie przed KRS jest jednoinstancyjne to
zasada zaskarżania jej uchwał w sprawach osobowych do Sądu Najwyższego jest realizacją normy konstytucyjnej
(zob. wyrok SN z 19.1.2021 r., I NKRS 2/21,
). Uprawnienie do wniesienia odwołania od uchwały KRS może
zostać wyłączone przez przepis szczególny, co wynika z art. 44 ust. 1 zd. pierwsze KrRadSądU. Jednak
ustawodawca ani w KrRadSądU ani w PrUSP nie przewidział wyłączenia trybu odwoławczego od uchwał Rady
wydanych w następstwie złożenia przez sędziego w trybie art. 69 § 1 PrUSP oświadczenia woli dalszego zajmowania
stanowiska po ukończeniu wieku przejścia w stan spoczynku. W orzecznictwie wskazuje się, że przepisem odrębnym
w rozumieniu art. 44 ust. 1 zd. pierwsze KrRadSądU nie jest art. 69 § 1b PrUSP, w myśl którego uchwała KRS
w przedmiocie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie przez sędziego stanowiska po ukończeniu przez niego wieku
określonego w § 1, jest ostateczna. Ostateczność uchwały KRS nie oznacza, że jest ona niezaskarżalna, bowiem
walor ostateczności oznacza brak możliwości skontrolowania decyzji w administracyjnym toku instancji, ale nie
wyłącza kontroli sądowej uchwały z punktu widzenia zgodności z prawem procesowym i materialnym.
W orzecznictwie prezentującym drugi pogląd podkreśla się, że ostateczność uchwały Krajowej Rady Sądownictwa,
o której mowa w art. 69 § 1b zd. drugie PrUSP musi być rozumiana jako stan, w którym na uchwałę nie przysługuje
w postępowaniu zainicjowanym i przeprowadzonym przed KRS żaden środek odwoławczy (zob. postanowienie SN
z 12.8.2020 r., I NO 77/20,
). Przyjmuje się, że za takim rozumieniem sformułowania użytego przez
ustawodawcę w treści art. 69 § 1b zd. drugie PrUSP przemawia także okoliczność, że z żadnego innego przepisu nie
wynika konieczność rozumienia określenia "uchwała ostateczna" w sposób odmienny, niż miałoby to wynikać
z odczytania tego sformułowania poprzez pryzmat wykładni językowej, a zatem odmiennie niż: uchwała, która nie
podlega zaskarżeniu (zob. postanowienie SN z 9.4.2019 r., I NO 13/19,
).
Odwołanie jest dopuszczalne
Sąd Najwyższy niejednogłośnie (przy dwóch zdaniach odrębnych) stwierdził, że sędziowie, którzy osiągnęli
wiek przejścia w stan spoczynku, czyli 65 rok życia, a chcą dalej orzekać mogą kwestionować niekorzystne
uchwały KRS na podstawie art. 44 ust. 1 KrRadSądU. Możliwości odwołania nie wyłącza określenie przez art.

69 § 1b PrUSP uchwał KRS jako ostatecznych, nie można bowiem uznać, że ostateczny charakter uchwały
oznacza jej niezaskarżalność. Jak wyjaśniono, należy dokonać wyraźnego rozróżnienia pomiędzy
kategoriami ostateczności oraz prawomocności. Walor ostateczności oznacza brak możliwości
skontrolowania uchwały w toku instancji, ale nie wyłącza sądowej kontroli uchwały pod względem jej
legalności przez Sąd Najwyższy. Odmienna interpretacja, stanowiłaby ograniczenie prawa do sądu sędziego
przenoszonego w stan spoczynku i stałaby w sprzeczności z przepisami prawa Unii Europejskiej.
Uchwała SN (7) z 30.6.2021 r., I NZP 3/21

Możliwość odwołania od decyzji KRS w sprawie przejścia sędziego w stan spoczynku jest istotnym instrumentem zapewniającym ochronę praw sędziów. Sąd Najwyższy, analizując kwestię dopuszczalności odwołania, podkreśla znaczenie zapewnienia sędziom możliwości kwestionowania decyzji administracyjnych, zgodnie z zasadami konstytucyjnymi i prawnymi.