Sąd właściwy w przypadku międzynarodowego kartelu
Poszkodowany działalnością międzynarodowego kartelu przedsiębiorca musi wnieść powództwo przed właściwy sąd krajowy lub przed sąd obszaru, w którym dokonał zakupów. TSUE wyjaśnił, że miejsce szkody można identyfikować w odniesieniu do siedziby poszkodowanego przedsiębiorstwa. Trybunał uznał, że rozporządzenie Bruksela I bis przyznaje jurysdykcję sądowi, w obszarze którego urzeczywistniła się szkoda, co zapewnia przewidywalność i efektywność postępowania.
Tematyka: międzynarodowy kartel, sąd właściwy, TSUE, jurysdykcja, odszkodowanie, praktyki antykonkurencyjne, miejsce szkody, rozporządzenie Bruksela I bis
Poszkodowany działalnością międzynarodowego kartelu przedsiębiorca musi wnieść powództwo przed właściwy sąd krajowy lub przed sąd obszaru, w którym dokonał zakupów. TSUE wyjaśnił, że miejsce szkody można identyfikować w odniesieniu do siedziby poszkodowanego przedsiębiorstwa. Trybunał uznał, że rozporządzenie Bruksela I bis przyznaje jurysdykcję sądowi, w obszarze którego urzeczywistniła się szkoda, co zapewnia przewidywalność i efektywność postępowania.
Poszkodowany działalnością międzynarodowego kartelu przedsiębiorca powinien wnieść powództwo przed krajowy sąd wyspecjalizowany dla tego rodzaju powództw. Natomiast w przypadku braku takiego sądu i w sytuacji gdy poszkodowany przedsiębiorca dokonał zakupów towarów, na które ten kartel wywarł wpływ, w różnych miejscach, TSUE uznał, że może on wytoczyć powództwo przed sąd, w obszarze właściwości którego znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa. Stan faktyczny Przedsiębiorstwo RH, z siedzibą w Kordobie, nabyło w tym mieście w latach 2004 - 2009 od dealera Volvo Group España SA pięć samochodów ciężarowych. W 2016 r. Komisja wydała decyzję w której stwierdziła istnienie kartelu producentów samochodów ciężarowych z różnych państw oraz nałożyła na nich sankcje. Komisja uznała, że naruszenie art. 101 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z 25.3.1957 r. (Dz.U. 2004 Nr 90, poz. 864[2]; dalej: TFUE) dotyczyło całego terytorium EOG i trwało w latach 1997- 2011. W związku z tym RH wytoczyło powództwo odszkodowawcze przeciwko producentom ze Szwecji, RFN oraz Hiszpanii (z siedzibą w Madrycie), w którego uzasadnieniu podniosło szkodę poniesioną, jak uważało, w związku z zapłatą dokonaną przy zakupie ww. samochodów ciężarowych nadwyżki w cenie, wynikającej z zastosowania praktyk antykonkurencyjnych. RH wniosło powództwo do sądu w Madrycie, ale strona pozwana podniosła zarzut braku jurysdykcji międzynarodowej tego sądu. Stanowisko TSUE Trybunał wyjaśnił, że pojęcie „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” (art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1; dalej: rozporządzenie Bruksela I bis)) należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ono swoim zakresem zarówno miejsce urzeczywistnienia się samej szkody, jak i miejsce wystąpienia zdarzenia powodującego powstanie tej szkody, wobec czego możliwe jest pozwanie, zgodnie z wyborem powoda, przed sąd w którymkolwiek z tych miejsc (wyrok TSUE z 29.7.2019 r., C‑ 451/18, Tibor-Trans, . Trybunał wskazał, że w niniejszej sprawie sąd odsyłający dąży do zidentyfikowania miejsca, w którym szkoda się urzeczywistniła. Z decyzji z 2016 r. wynika, że stwierdzone naruszenie art. 101 TFUE leżące u źródła podnoszonej szkody obejmowało cały rynek EOG i w związku z tym spowodowało zakłócenie konkurencji na tym rynku. W tej sytuacji TSUE uznał, że dla celów stosowania art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis miejsce urzeczywistnienia się szkody znajduje się na tym rynku, którego część stanowi Hiszpania. Takie określenie miejsca, w którym szkoda się urzeczywistniła, jest w szczególności zgodne z wymogami spójności ustanowionymi w motywie 7 rozporządzenia (WE) Nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Dz.Urz. UE L z 2007 r. Nr 199, s. 40; dalej: RzymII), w zakresie, w jakim zgodnie z art. 6 ust. 3 lit. a) RzymII prawem właściwym w przypadku powództw o odszkodowanie związanych z aktem ograniczającym konkurencję jest prawo państwa, na którego rynku praktyki te wywołują skutek lub na którego rynku występuje prawdopodobieństwo wywołania przez nie skutku (wyrok Tibor-Trans, pkt 35). Trybunał wskazał, że z treści art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis wynika, że ten przepis przyznaje bezpośrednio i natychmiastowo zarówno jurysdykcję międzynarodową, jak i właściwość miejscową sądowi, w którego obszarze właściwości wystąpiła szkoda. Oznacza to, że państwa członkowskie nie mogą stosować innych łączników jurysdykcyjnych niż te wynikające z tego przepisu. Jednakże TSUE sprecyzował, że wytyczenie granic obszaru właściwości, w którym znajduje się miejsce, w którym urzeczywistniła się szkoda w rozumieniu analizowanego przepisu, należy, co do zasady, powinno wynikać z organizacji systemu sądownictwa państwa członkowskiego, do którego dany sąd należy. Zdaniem pozwanych art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie postanowiło powierzyć pewien typ sporów jednemu tylko sądowi, przyznając mu w ten sposób kompetencję wyłączną, niezależnie od miejsca urzeczywistnienia się szkody na terytorium tego państwa członkowskiego. Z orzecznictwa TSUE wynika, że koncentracja właściwości na rzecz jednego wyspecjalizowanego sądu może być uzasadniona względami prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości (wyrok TSUE z 18.12.2014 r., C‑ 400/13, i C‑ 408/13, Sanders i Huber (sprawy połączone). Rzecznik generalny stwierdził w pkt 128 opinii, że w kontekście art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis techniczna złożoność przepisów mających zastosowanie do powództw o odszkodowanie za naruszenia przepisów prawa konkurencji może również przemawiać za koncentracją właściwości. Miejsce szkody Trybunał stwierdził, że w przypadku braku takiego wyspecjalizowanego sądu zidentyfikowanie miejsca, w którym urzeczywistniła się szkoda dla celów ustalenia sądu właściwego (w obrębie państw członkowskich dla rozpoznania powództwa o naprawienie szkody wynikającej z praktyk antykonkurencyjnych mających znamiona zmowy, sprzecznych z art. 101 TFUE), musi odpowiadać celom bliskości i przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych, a także celowi prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości (wyrok Tibor-Trans, pkt 34). Z orzecznictwa TSUE wynika, że w przypadku nabycia towaru, który w wyniku manipulacji dokonanej przez producenta ma mniejszą wartość niż wartość wynikająca z ceny jego sprzedaży, sądem właściwym do rozpoznania powództwa zmierzającego do uzyskania odszkodowania z tytułu szkody odpowiadającej nadwyżce w cenie zapłaconej przez kupującego jest sąd właściwy ze względu na miejsce nabycia towaru (wyrok TSUE z 9.7.2020 r., C‑ 343/19, Verein für Konsumenteninformation, ). W ocenie TSUE to stanowisko należy stosować również w niniejszej sprawie i to niezależnie od tego, czy sporne towary zostały kupione od pozwanych bezpośrednio czy też pośrednio, czy własność została przeniesiona natychmiast, czy też po zakończeniu umowy leasingu. Jednakże TSUE uściślił, że to stanowisko zakłada, iż poszkodowany kupujący zakupił wyłącznie towary, na które dane praktyki antykonkurencyjne wywierały wpływ w obszarze właściwości jednego tylko sądu. W przeciwnym przypadku nie można by zidentyfikować jednego tylko miejsca urzeczywistnienia się szkody w odniesieniu do poszkodowanego kupującego. W odniesieniu do tej ostatniej kwestii TSUE przypomniał, że – w kontekście powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez praktyki antykonkurencyjne mające znamiona zmowy, sprzeczne z art. 101 TFUE, polegającej na nadpłacie z powodu sztucznie zawyżonej ceny – miejsce, w którym urzeczywistniła się szkoda, można zidentyfikować jedynie w odniesieniu do każdego uważającego się za poszkodowanego z osobna i co do zasady będzie nim siedziba danego przedsiębiorstwa (wyrok TSUE z 21.5.2015 r., C‑ 352/13, CDC Hydrogen Peroxide, ). W sytuacji gdy towary są kupowane w kilku miejscach, przyznanie jurysdykcji sądowi, w którego obszarze właściwości leży siedziba poszkodowanego przedsiębiorstwa, jest zgodne z wymogiem przewidywalności, ponieważ stanowiące stronę pozwaną przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu nie mogą nie wiedzieć, że podmioty kupujące towary mają siedzibę na obszarze rynku, na który wpływ wywierają praktyki antykonkurencyjne. Ponadto, przyznanie jurysdykcji temu sądowi jest zgodne z celem bliskości, a miejsce siedziby poszkodowanego przedsiębiorstwa daje wszelkie gwarancje sprawnej organizacji postępowania (wyrok CDC Hydrogen Peroxide, pkt 53). Reasumując TSUE orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis należy interpretować w ten sposób, że na rynku, na który wywierały wpływ praktyki antykonkurencyjne mające znamiona zmowy dotyczącej określenia i podwyżki cen towarów, sądem – mającym jurysdykcję międzynarodową oraz właściwość miejscową do rozpoznania w oparciu o łącznik miejsca urzeczywistnienia się szkody powództwa o naprawienie szkody spowodowanej przez owe praktyki sprzeczne z art. 101 TFUE – jest sąd, w którego obszarze właściwości przedsiębiorstwo uznające się za poszkodowane kupiło towary, na które porozumienie to wywarło wpływ, względnie – w przypadku zakupu towarów przez to przedsiębiorstwo w wielu miejscach – sąd, w obszarze właściwości którego znajduje się siedziba owego przedsiębiorstwa. Komentarz W niniejszym wyroku TSUE wyjaśnił reguły jurysdykcji w sprawach powództw odszkodowawczych dotyczących kartelu. Precyzyjnie dokonał wykładni pojęcia „miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę” w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Bruksela I bis, w kontekście miejsca, w którym szkoda się urzeczywistniła. w pierwszej kolejności TSUE przyznał, że państwo członkowskie może powierzyć pewien typ sporów jednemu tylko sądowi, przyznając mu w ten sposób kompetencję wyłączną, niezależnie od miejsca urzeczywistnienia się szkody na terytorium tego państwa członkowskiego. Następnie Trybunał analizował sytuację, w której w danym państwie członkowskim na poziomie krajowym nie powołano wyspecjalizowanego sądu dla tego rodzaju powództw. Zgodnie z jednolity stanowiskiem TSUE wówczas jurysdykcja należy do sądu właściwego ze względu na miejsce nabycia towaru. Jednakże w sytuacji, gdy zakupy były dokonywane w kilku miejscach, w których właściwość mają różne sądy, to TSUE trafnie przyznał jurysdykcję sądowi, w którego obszarze właściwości położona jest siedziba poszkodowanego przedsiębiorstwa. Uzasadniając swoje stanowisko TSUE wskazał na ugruntowane już w dotychczasowym orzecznictwie cele bliskości i przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych, oraz prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości. Wyrok TSUE z 15.7.2021 r., C-30/20,
Wyrok TSUE z 15.7.2021 r. C-30/20 wyjaśnia reguły jurysdykcji w sprawach odszkodowawczych związanych z kartelami. Trybunał podkreślił konieczność zapewnienia bliskości, przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych oraz prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości.