Europejskie poświadczenie spadkowe

Europejskie poświadczenie spadkowe, znane jako EPS, umożliwia spadkobiercom i innym zainteresowanym osobom wykazanie swoich praw dziedziczenia w różnych państwach członkowskich UE. Decyzja TSUE potwierdza, że poświadczone odpisy EPS są ważne przez maksymalnie sześć miesięcy. Rozporządzenie 650/2012/UE precyzuje, kto może skorzystać z EPS oraz jakie informacje powinny zawierać wnioski o jego wydanie.

Tematyka: Europejskie poświadczenie spadkowe, EPS, TSUE, rozporządzenie 650/2012/UE, spadkobiercy, dziedziczenie, sześć miesięcy, dokument ważny

W ocenie TSUE wystarczy wystąpienie przez jednego ze spadkobierców, zapisobierców mających
bezpośrednie prawa do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku o wydanie
europejskiego poświadczenia spadkowego, aby każda z osób w nich wymienionych mogła za jego pomocą
wykazać swoje prawa w innym państwie członkowskim. Ponadto, poświadczony odpis EPS zawierający
wzmiankę „na czas nieokreślony” jest zawsze ważny przez okres sześciu miesięcy od momentu jego
wydania.
Stan faktyczny
Spór pomiędzy U.E. i H.C. (syn i córka zmarłego V.J., którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu była Hiszpania),
a bankiem z siedzibą w Austrii dotyczył żądania wydania pewnej kwoty pieniędzy oraz papierów wartościowych
złożonych do depozytu sądowego przez ten bank.
U.E. i H.C. wnieśli o zwolnienie tych aktywów z depozytu i przedstawili austriackiemu sądowi poświadczony odpis
europejskiego poświadczenia spadkowego (dalej: EPS), wydanego przez hiszpańskiego notariusza na wniosek H.C.
w celu wykazania posiadania przez U.E. i H.C. statusu spadkobierców V.J., zgodnie z art. 62 i nast. rozporządzenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 z 4.7.2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego,
uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących
dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr
201, s. 107 ze zm.; dalej: rozporządzenie 650/2012/UE). Odpis ten zawierał w rubryce „Dokument jest ważny do”
wzmiankę „na czas nieokreślony”. Sąd oddalił wniosek uznając m.in., że tylko osoba, która wystąpiła z wnioskiem
o wydanie EPS, może za jego pomocą wykazać swoje prawa oraz że wydanie odpisu EPS o nieokreślonym okresie
ważności jest sprzeczne z wymogiem wskazania jego okresu ważności, ograniczonego do sześciu miesięcy.
Stanowisko TSUE
Ważność poświadczonych odpisów EPS
Z treści art. 70 ust. 3 rozporządzenia 650/2012/UE wynika, że poświadczone odpisy EPS pozostają ważne przez
okres nieprzekraczający sześciu miesięcy, który należy wskazać na odnośnym odpisie, opatrując go datą
ważności. Jedynie w wyjątkowych należycie uzasadnionych przypadkach organ wydający może wydłużyć okres
ważności. Po upływie okresu sześciu miesięcy, aby móc wykorzystać poświadczenie do celów wskazanych w art. 63
rozporządzenia 650/2012/UE, osoba posiadająca poświadczony odpis EPS musi wystąpić z wnioskiem do organu
wydającego o przedłużenie okresu ważności tego odpisu lub o wydanie nowego poświadczonego odpisu.
Celem rozporządzenia 650/2012/UE, wynikającym z motywu 7, którym jest ułatwienie prawidłowego funkcjonowania
rynku wewnętrznego poprzez usunięcie przeszkód w swobodnym przemieszczaniu się osób, które napotykają
obecnie trudności w wykonywaniu przysługujących im praw w kontekście dziedziczenia mającego skutki
transgraniczne. Zdaniem TSUE ten cel byłby zagrożony, gdyby spadkobiercy lub inne osoby mające uzasadniony
interes nie mogli wykazać swoich praw z powodu błędu formalnego, jakim dotknięty byłby wydany im poświadczony
odpis EPS, lecz musieliby wystąpić o wydanie nowego odpisu tego poświadczenia, co powodowałoby wydłużenie
terminów i powodowało zwiększenie ewentualnych kosztów. W ocenie TSUE jeżeli poświadczony odpis EPS
zawiera wzmiankę „na czas nieokreślony”, odpis ten należy uznać za ważny przez okres sześciu miesięcy.
W odniesieniu do momentu, od którego rozpoczyna biec okres ważności tego odpisu, TSUE wskazał, że organ
wydający powinien wskazać na formularzu V, po dacie ważności poświadczonego odpisu, datę jego wydania.
W związku z tym, zdaniem TSUE, obliczenie okresu ważności powinno dokonywać się począwszy od tej daty, która
gwarantuje przewidywalność i pewność prawa warunkujące możliwość wykorzystywania tego odpisu.
Trybunał wskazał, że żaden przepis rozporządzenia 650/2012/UE nie rozstrzyga bezpośrednio co do momentu,
w którym poświadczony odpis EPS powinien być ważny, aby móc wywrzeć skutki w rozumieniu art. 69
rozporządzenia 650/2012/UE. Rzecznik generalny stwierdził w pkt 49 opinii, że skutki wywoływane przez ten odpis
powinny być takie same we wszystkich państwach członkowskich, w związku z czym jego ważność powinna być
regulowana przez rozporządzenie 650/2012/WE. Z motywu 71 rozporządzenia 650/2012/WE wynika bowiem, że
EPS powinno mieć takie same skutki we wszystkich państwach członkowskich i że taką samą ochronę należy
przyznać każdemu, kto polega na prawidłowości informacji poświadczonych w poświadczeniu, gdy przedstawiany
jest jego ważny poświadczony odpis.
Trybunał orzekł, że art. 70 ust. 3 rozporządzenia 650/2012/UE należy interpretować w ten sposób, że
poświadczony odpis EPS zawierający wzmiankę „na czas nieokreślony” jest ważny przez okres sześciu

miesięcy od momentu jego wydania i rodzi skutki w rozumieniu art. 69 rozporządzenia 650/2012/UE, jeżeli ów
odpis był ważny w momencie przedstawienia go po raz pierwszy właściwemu organowi.
Podmioty uprawnione

W art. 63 ust. 1 i art. 63 ust. 2 lit. a) rozporządzenia 650/2012/UE, dotyczący przeznaczenia EPS, wymieniono osoby,
które mogą je wykorzystywać w celu wykazania w innym państwie członkowskim w szczególności ich statusu lub ich
praw do spadku, a mianowicie: spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku oraz
wykonawców testamentów lub zarządców spadku (wyrok TSUE z 1.3.2018 r., C-558/16 Mahnkopf,
).
Zgodnie z art. 65 ust. 1 rozporządzenia 650/2012/UE EPS wydaje się na wniosek którejkolwiek z osób, o których
mowa w art. 63 ust. 1 rozporządzenia 650/2012/UE. Artykuł 65 ust. 3 lit. e) rozporządzenia 650/2012/UE uściśla, że
wniosek o wydanie EPS zawiera w szczególności informacje dotyczące ewentualnych innych niż wnioskodawca
beneficjentów na podstawie rozrządzenia na wypadek śmierci lub z mocy prawa. Zgodnie z art. 68 lit. g)
rozporządzenia 650/2012/UE informacja ta musi zostać powtórzona w tym poświadczeniu. W art. 69 ust. 3
rozporządzenia 650/2012/UE przewidziano, że płatności lub przekazanie składników majątku mogą być dokonywane,
na podstawie informacji zawartych w EPS, na rzecz osoby wskazanej w tym poświadczeniu jako spadkobierca,
zapisobierca, wykonawca testamentu lub administrator spadku lub jako osoba uprawniona do przyjęcia płatności lub
składników majątku. EPS może zatem wywierać skutki wobec tej osoby, przy czym w tym przepisie nie
doprecyzowano, czy musi ona mieć status wnioskodawcy. Ponadto, niezależnie od posiadania statusu
wnioskodawcy, zgodnie z art. 70 ust. 1 rozporządzenia 650/2012/UE organ wydający, który przechowuje oryginał
poświadczenia, wydaje co najmniej jeden poświadczony odpis wnioskodawcy i każdej osobie wykazującej
uzasadniony interes. Wynika z tego, zdaniem TSUE, że obowiązek, aby osoba, która powołuje się na poświadczony
odpis EPS, była koniecznie osobą, która wystąpiła pierwotnie o wydanie poświadczenia, byłby sprzeczny z treścią
art. 70 ust. 1 rozporządzenia 650/2012/UE. Trybunał uznał, że żaden z tych przepisów nie nakłada na osobę
wykorzystującą poświadczony odpis EPS w celu powoływania się na skutki owego poświadczenia obowiązku
posiadania statusu wnioskodawcy. Ponadto, jak wskazała Komisja Europejska, gdyby każda zainteresowana osoba
była zobowiązana wystąpić o wydanie EPS i jego poświadczonego odpisu w odniesieniu do danego dziedziczenia,
podczas gdy poświadczenia i odpisy zostały już w odniesieniu do niego wydane, wynikałyby z tego niepotrzebne
koszty. Taki obowiązek byłby sprzeczny z celem rozporządzenia wynikającym z motywu 67 rozporządzenia
650/2012/UE, polegającym na szybkim, łatwym i skutecznym załatwianiu spraw spadkowych mających skutki
transgraniczne.
TSUE orzekł, że art. 65 ust. 1 w zw. z art. 69 ust. 3 rozporządzenia 650/2012/UE należy interpretować w ten
sposób, że EPS rodzi skutki wobec wszystkich osób, które są w nim imiennie wymienione, nawet jeśli same
nie wystąpiły one o jego wydanie.

Komentarz
Celem EPS jest ułatwienie uprawnionym podmiotom m.in. spadkobiercom wykazania swojego statusu, praw lub
uprawnień w każdym państwie członkowskim. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał nie interpretował
zagadnień będących przedmiotem pytań prejudycjalnych w niniejszej sprawie. Znacznie niniejszego wyroku TSUE
jest dodatkowo istotne ze względu na prezentowane rozbieżne interpretacje rozporządzenia 650/2012/UE w tym
zakresie praktyce krajowej państw członkowskich, jak i w doktrynie.
W pierwszej kolejności TSUE podkreślił, że poświadczone odpisy EPS pozostają ważne przez okres
nieprzekraczający sześciu miesięcy. Wątpliwości powstają w sytuacji, gdy organ wydający wyraźnie wskazał na
formularzu V, że dany odpis nie zostaje opatrzony datą ważności. W niniejszym wyroku Trybunał orzekł, że ten odpis
jest ważny przez okres sześciu miesięcy, a tym samym ten brak daty ważności nie stanowi przeszkody dla
wykorzystania tego odpisu w rozumieniu art. 63 rozporządzenia 650/2012/UE.
Na marginesie należy zaznaczyć, że ten okres ważności dotyczy jedynie poświadczonych odpisów EPS, a nie
samego nie EPS (zob. art. 70 ust. 3 rozporządzenia 650/2012/UE).
W drugiej kolejności Trybunał analizował szeroko w uzasadnieniu niniejszego wyroku skutek legitymacyjny
poświadczonego odpisu EPS. Powołując się na wykładnię systemowa i celowościową przepisów rozporządzenia
650/2012/UE TSUE uznał, że przedstawienie odpisu EPS po raz pierwszy jest chwilą o decydującym znaczeniu dla
oceny jego ważności w czasie.
Po trzecie TSUE przyjął, że aby każda z osób wymienionych w EPS mogła za jego pomocą wykazać swoje prawa
w innym państwie członkowskim, wystarczy wystąpienie przez jednego ze spadkobierców, zapisobierców mających
bezpośrednie prawa do spadku lub wykonawców testamentów lub zarządców spadku o wydanie tego poświadczenia.

Wyrok TSUE z 1.7.2021 r., C-301/20, Vorarlberger Landes- und Hypotheken-Bank,

TSUE wskazał, że brak daty ważności na poświadczonym odpisie EPS nie stanowi przeszkody dla jego wykorzystania przez okres sześciu miesięcy. Trybunał podkreślił, że wystarczy wystąpienie przez jednego z zainteresowanych o wydanie EPS, aby wszyscy wymienieni w nim mogli skorzystać z jego efektów.