Sąd nie może sprostować kwoty dopłaty przy podziale majątku wspólnego
Celem sprostowania jest odtworzenie prawidłowego brzmienia i sensu orzeczenia zgodnego z wolą sądu. Sąd Najwyższy stwierdził, że sprostowanie nie może prowadzić do zakwestionowania obliczeń dotyczących podziału majątku wspólnego małżonków. Przedstawiono także kontekst postanowień sądowych oraz skargę kasacyjną i nadzwyczajną. Prokurator Generalny zarzucił naruszenie zasad ochrony zaufania obywateli i pewności prawa, a Sąd Najwyższy oddalił skargę i wyjaśnił zasady sprostowań w orzeczeniach.
Tematyka: sprostowanie, podział majątku, orzeczenie, Sąd Najwyższy, skarga kasacyjna, skarga nadzwyczajna, Prokurator Generalny, naruszenie prawa, art. 350 KPC, rażące naruszenie, brzmienie orzeczenia
Celem sprostowania jest odtworzenie prawidłowego brzmienia i sensu orzeczenia zgodnego z wolą sądu. Sąd Najwyższy stwierdził, że sprostowanie nie może prowadzić do zakwestionowania obliczeń dotyczących podziału majątku wspólnego małżonków. Przedstawiono także kontekst postanowień sądowych oraz skargę kasacyjną i nadzwyczajną. Prokurator Generalny zarzucił naruszenie zasad ochrony zaufania obywateli i pewności prawa, a Sąd Najwyższy oddalił skargę i wyjaśnił zasady sprostowań w orzeczeniach.
Celem sprostowania jest odtworzenie prawidłowego brzmienia i właściwego sensu orzeczenia zgodnych z wolą sądu, który je wydał. Nie można uznać za oczywistą omyłki, której sprostowanie prowadzi do zakwestionowania prawidłowości zawartych w orzeczeniu obliczeń dotyczących podziału majątku wspólnego małżonków. Takie działanie byłoby dopuszczalne wyłącznie w ramach merytorycznej kontroli odwoławczej, a nie w trybie sprostowania – stwierdził Sąd Najwyższy. Stan faktyczny Sąd Rejonowy w B., przyjmując równe udziały byłych małżonków, dokonał podziału majątku wspólnego M.W. i K.W. Sąd Okręgowy w B. zmienił zaskarżone postanowienie m.in. w zakresie dopłaty od byłego męża na rzecz M.W. a następnie sprostował „oczywistą omyłkę rachunkową” co do kwoty dopłaty zmieniając jej wysokość o kilkanaście tysięcy. W kolejnym postanowieniu o sprostowaniu uwzględnił zmianę kwoty dopłaty w uzasadnieniu pierwotnego orzeczenia. Ponieważ sentencję tego orzeczenia podpisali jedynie dwaj sędziowie, w tym jeden dwukrotnie, Sąd wydał trzecie postanowienie o sprostowaniu, w którym uznał wcześniejsze postanowienie o sprostowaniu oczywistej omyłki rachunkowej za nieistniejące oraz sprostował uzasadnienie pierwotnego orzeczenia uwzględniając zmianę kwoty dopłaty. Sąd Najwyższy odrzucił zarówno skargę kasacyjną K.W. - jako niedopuszczalną ze względu na zbyt niską wartość przedmiotu zaskarżenia, jak również skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wniesioną przez M.W. - ze względu na niespełnienie wymagania określonego w art. 4288 § 1 KPC, ponieważ nie wykazała ona niemożności skorzystania, poza innymi środkami prawnymi, ze skargi nadzwyczajnej. Prokurator Generalny wniósł skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego na trzy kolejne postanowienia Sądu Okręgowego w B. wydane w tej sprawie, zarzucając naruszenie m.in.: zasady ochrony zaufania obywateli do państwa, zasady pewności prawa oraz prawa do rzetelnej procedury sądowej, prawa do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, a także naruszenie prawa procesowego, polegające na sprostowaniu sentencji oraz uzasadnienia prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w B. w zakresie kwoty pieniężnej przyznanej tytułem dopłaty, pomimo iż nie stanowiło to niedokładności, błędu pisarskiego albo rachunkowego lub innej oczywistej omyłki w rozumieniu art. 350 § 1 KPC, a skutkowało merytoryczną zmianą prawomocnego orzeczenia Sądu II instancji co do istoty sprawy. Sąd Najwyższy oddalił skargę Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienia Sądu Okręgowego w B. w przedmiocie sprostowania i umorzył postępowanie w tym przedmiocie oraz oddalił skargę nadzwyczajną w pozostałym zakresie. Zgodnie z art. 350 § 1 KPC sąd może sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Oczywistość oznacza, że błędy muszą powstać w wyniku niewłaściwego odzwierciedlenia w orzeczeniu rzeczywistej i niemogącej budzić wątpliwości woli sądu, są obiektywnie i bez wątpliwości dostrzegalne w treści orzeczenia lub wprost wynikają z zestawienia tej treści z zawartością akt, a powstały z powodu technicznej niedoskonałości ujęcia rozstrzygnięcia sądu w słowach, przedstawienia stanowiska sądu w błędnej formie lub w sposób niedokładny, a więc niepełny i nieprecyzyjny (zob. wyrok SN z 10.5.2018 r., I UK 110/17, ; postanowienie SN z 13.6.2013 r., V CZ 28/13, ). Celem sprostowania jest nadanie orzeczeniu takiego brzmienia, jakie sąd chciał mu nadać, nie można natomiast stosować art. 350 KPC w sposób prowadzący do zmiany rozstrzygnięcia pod względem przedmiotowym poprzez np.: dokonanie korekty rozmiaru świadczenia (zob. postanowienie SN z 10.3.1966 r., II CZ 19/66, ); uzupełnienie sentencji o rozstrzygnięcie o odsetkach (zob. postanowienie SN z 28.10.2004 r., III CZ 92/04, ), a także zamianę wysokości zasądzonej kwoty (zob. wyrok SN z 6.3.2019 r., I CSK 87/17). Sąd Najwyższy wyjaśnił, że podlegający z mocy art. 350 KPC sprostowaniu oczywisty błąd rachunkowy wyroku może wynikać z zestawienia jego uzasadnienia z sentencją wyroku, nie musi zaś wynikać z tej sentencji, gdyż z istoty swej zawiera ona wynik rozliczeń dokonanych w uzasadnieniu. W takiej sytuacji sąd przez sprostowanie sentencji wyroku nie zasądza nowego roszczenia, lecz jedynie prostuje oczywiście omyłkowe oznaczenie zasądzonego już roszczenia (zob. postanowienie SN z 10.7.2019 r., I NSP 10/19, ). Uzasadnienie Sądu Najwyższego W ocenie Sądu Najwyższego, w niniejszej sprawie treść zaskarżonych postanowień w przedmiocie sprostowania w sposób oczywisty wykracza poza przedmiot postępowania o sprostowanie orzeczenia, co pozwalało je uznać za odrębne prawomocne orzeczenia, od których przysługuje skarga nadzwyczajna.Przyjęty przez Sąd Okręgowy w B. sposób rozliczenia nakładów w ramach dopłaty prowadził do zwrócenia przez M.W. całej wartości nakładów, a nie – stosownie do udziału małżonków w majątku wspólnym – jedynie połowy. Sprostowanie sentencji oraz uzasadnienia prawomocnego postanowienia w zakresie kwoty pieniężnej przyznanej M.W. tytułem dopłaty, stanowi rażące naruszenie art. 350 § 1 KPC, skutkowało bowiem oczywistą merytoryczną zmianą prawomocnego orzeczenia Sądu II instancji. Sąd Okręgowy w B., dokonując sprostowania tego orzeczenia, zakwestionował prawidłowość zawartych w nim obliczeń, co byłoby dopuszczalne wyłącznie w ramach merytorycznej kontroli odwoławczej, a nie w trybie sprostowania. Sąd Najwyższy uznał za zasadny zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, bowiem Sąd II instancji formalnie wydając postanowienia w przedmiocie sprostowania ogłoszonego wcześniej prawomocnego postanowienia, tak naprawdę wydał orzeczenie merytoryczne z urzędu bez udziału stron, pozbawiając je możności obrony ich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 KPC (zob. wyrok SN z 6.3.2019 r., I CSK 87/18, ). Jednocześnie Sąd Najwyższy stwierdził, że wbrew zarzutom Prokuratora Generalnego bezzasadny jest zarzut oczywistej sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym. Błąd popełniony przez Sąd w obliczeniach wynikał bowiem z dokonania obliczeń wbrew art. 45 § 1 w zw. z art. 43 § 1 KRO. Będąc związanym granicami podstaw i zarzutami, z uwagi na brak w skardze zarzutów naruszenia tych przepisów prawa materialnego, Sąd Najwyższy nie mógł ich uwzględnić i uchylić prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w B. ani przekazać sprawy do ponownego rozpoznania. Postanowienie SN z 24.3.2021 r., I NSNc 40/20,
Sąd Najwyższy uchylił postanowienia Sądu Okręgowego w przedmiocie sprostowania, motywując to rażącym naruszeniem procedur. W decyzji wyjaśniono, że sprostowanie ma na celu poprawienie brzmienia orzeczenia, nie zaś zmianę rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy uznał, że sprostowanie Sądu Okręgowego było niezgodne z przepisami prawa, a zarzuty Prokuratora Generalnego nie miały podstaw prawnych.