Organizacyjno-kadrowe zmiany w strukturach Sądu Najwyższego

Organizacyjno-kadrowe zmiany w strukturach Sądu Najwyższego wprowadzone zostały poprzez nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym, zmieniając m.in. zasady wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa SN oraz obowiązki Prezesów SN. Nowe przepisy weszły w życie 16.4.2021 r., umożliwiając m.in. wybór Prezesa SN w trybie mniejszościowym.

Tematyka: Sąd Najwyższy, SN, Prezes SN, nowelizacja, kadencja, wynagrodzenia, struktury sądowe

Organizacyjno – kadrowe zmiany w ramach struktur Sądu Najwyższego stanęły na świeczniku marcowych
obrad Parlamentu, skutkując uchwaleniem Ustawy z 30.3.2021 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym
(Dz.U. z 2021 r. poz. 611), podpisanej przez Prezydenta RP 31.3.2021 r. Opublikowany obecnie w Dzienniku
Ustaw akt wprowadza m.in. nowe zasady wyboru kandydatów na prezesów Sądu Najwyższego (dalej: SN)
oraz rozstrzygania zagadnień prawnych przedłożonych SN celem wyeliminowania rozbieżności w wykładni
przepisów prawa będących podstawą orzekania sądów powszechnych, sądów wojskowych oraz SN,
modyfikując tym samym ustawę 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 154 ze zm.; dalej:
SNU).
• Nowelizacją istotnie zmniejszono kworum wymagane do powoływania kandydatów na stanowisko Prezesa SN, jak
i dopuszczono możliwość ich wskazania przez Prezydenta RP.
• Dookreślone zostały także obowiązki i uprawnienia Prezesów SN, kadencja obecnych ławników SN, podstawa
prawna do obliczania wynagrodzeń dla Szefa Kancelarii Pierwszego Prezesa SN oraz Szefa Kancelarii Prezesa SN.
• Przepisy w zakresie określonych zagadnień weszły w życie wraz z upływem 14 dni od ogłoszenia nowelizacji tj.
16.4.2021 r.
Wybór mniejszościowy Prezesa SN albo jego wybór przez Prezydenta RP
Zgodnie z art. 1 pkt. 1 lit. a zdanie drugie nowelizacji, do dokonania wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa SN,
wymagana jest obecność co najmniej 2/3 członków zgromadzenia sędziów izby SN. Nieuzyskanie takiej większości
nie stanowi jednak blokady w powołaniu reprezentanta. Legislator ukonstytuował regułę, zgodnie z którą kolejne,
zbierające się posiedzenie, musi osiągnąć poziom obecności sędziów wynoszący połowę ich ogólnej liczby. Pułap
ten ulega kaskadowemu zmniejszeniu aż do trzeciego zebrania się sędziów i uzyskania na nim minimalnego kworum
1/3 członków zgromadzenia. Wybór prezesa zatem, może mieć odtąd także charakter mniejszościowy – a co więcej,
gdyby i taki nie mógł się urzeczywistnić, decydujący głos w powierzeniu wykonywania obowiązków prezesa SN
sędziemu SN, będzie należał do Prezydenta RP, zgodnie z art. 13a SNU. Nim jednak to nastąpi, w celu wyłonienia
właściwego kandydata, odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy dotyczące wyboru kandydatów na stanowisko
Pierwszego Prezesa SN na zasadach ogólnych, jak dotychczas.
Sędzia SN, któremu Prezydent RP powierzył wykonywanie obowiązków Prezesa Sądu Najwyższego, wykonywał
będzie obowiązki i uprawnienia nie tylko w zakresie zwołania zgromadzenia sędziów izby SN w celu wyboru
kandydatów na stanowisko „prezesowskie”, ale także obowiązki i uprawnienia Prezesa SN określone w ustawie.
Względem prezesów odpowiednie zastosowanie znajdą ponadto normy z art. 13a § 1 SNU odnoszące się do
uprawnień Pierwszego Prezesa SN.
Zagadnienie prawne rozpatrywane w składzie orzekającym wskazanym przez Prezesa Sądu
Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów władny jest rozstrzygać zagadnienia prawne w celu zapewnienia jednolitości
orzecznictwa, przedłożone przez podmioty wskazane w art. 83 § 1–2 SNU. Według treści normatywnej nowelizacji,
wniosek, który został przedstawiony przez Pierwszego Prezesa SN albo z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia
prawnego w pełnym składzie Sądu Najwyższego albo składzie połączonych izb wystąpił: Prokurator Generalny,
Rzecznik Praw Obywatelskich oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej RP, Rzecznik
Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Rady Dialogu Społecznego, Przewodniczący Komisji
Nadzoru Finansowego, Rzecznik Finansowy i Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, obowiązki i uprawnienia
Prezesa SN wykonywać będzie Pierwszy Prezes SN, decydując o zakresie przydziału spraw oraz wyznaczeniu
składu orzekającego i określania kolejności rozpoznania sprawy. W pozostałym zakresie odpowiednie zastosowanie
mieć będą przepisy określone w art. 80 SNU.
Wynagrodzenia
Mocą art. 1 pkt 4 nowelizacji, uchylono art. 103 § 1 SNU – przepis odnoszący się do ustalania wynagrodzenia Szefa
Kancelarii Pierwszego Prezesa SN oraz Szefa Kancelarii Prezesa SN kierującego pracą Izby Dyscyplinarnej.
Oznacza to, że w obecnym porządku prawnym, wynagrodzenie nie jest już ustalane na podstawie przepisów
o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe w zakresie dotyczącym sekretarza stanu,
a w oparciu o zarządzenie Pierwszego Prezesa SN wydawanego na podstawie przepisów ustawy z 16.9.1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 537).
Wydłużenie kadencji ławników

Kadencja ławników, w brzmieniu art. 61 § 3 SNU trwa 4 lata kalendarzowe następujące po roku, w którym dokonano
wyborów. Jeśli jednak ławnik SN wybrany został w trakcie kadencji, jego funkcja wygasa z upływem kadencji ogółu
ławników SN. Obecnym dopełnieniem tej regulacji jest art. 126 § 4 SNU, który konkretyzuje, że pierwsza kadencja
ławników SN rozpoczyna się w dniu złożenia przez niech ślubowania i kończy się wraz 31.12.2021 r. W związku
jednak z ogłoszonym stanem epidemii w kraju, termin złożenia ślubowania przez nowych ławników pierwszej
kadencji, uległ przesunięciu. Zważywszy również na okoliczność, że faktyczny okres orzekania ławników pierwszej
kadencji w świetle trwających obostrzeń, wyniósłby w przybliżeniu 1,5 roku (jak wskazuje się w rządowym
uzasadnieniu do projektu nowelizacji – druk nr 935), ustawodawca przedłużył kadencję ławników o rok tj. do
31.12.2022 r.

Nowe regulacje wprowadzają istotne zmiany w procedurach wyboru Prezesa Sądu Najwyższego oraz obowiązkach Prezesów SN. Dodatkowo, zmiany dotyczą wynagrodzeń Szefa Kancelarii Pierwszego Prezesa SN i Szefa Kancelarii Prezesa SN. Kadencja ławników SN została również wydłużona do 31.12.2022 r.