Osoba transpłciowa dostanie polski paszport z aktualnymi danymi

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że transkrypcja aktu urodzenia osoby transpłciowej nie narusza prawa. Sprawa dotyczyła odmowy transkrypcji aktu urodzenia obywatelki Polski urodzonej w Kanadzie. Ostatecznie NSA przyznał rację skarżącej, podkreślając prawo do odgrywania roli społecznej zgodnej z płcią ujawnioną w akcie urodzenia.

Tematyka: Osoba transpłciowa, transkrypcja aktu urodzenia, polski paszport, Naczelny Sąd Administracyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 9.12.2020 r., II OSK 3320/20 uznał, że transkrypcja aktu urodzenia,
odzwierciedlającego uzgodnioną płeć oraz wynikającą z tego zmianę imienia i nazwiska, nie jest sprzeczna
z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.
Stan faktyczny
Sprawa dotyczyła odmowy polskich urzędów transkrypcji czyli przepisania do akt stanu cywilnego zagranicznego
aktu urodzenia osoby transpłciowej z polskim obywatelstwem. Transkrypcja jest niezbędna m.in. do wydania nowego
paszportu.
Obywatelka Polski urodzona w Kanadzie, przeszła tam zarówno prawną, jak i medyczną procedurę uzgodnienia płci.
Zgodnie z kanadyjskim prawem zostało to odzwierciedlone w odpisie jej aktu urodzenia, w którym wpisano jej nowe
dane (imię, nazwisko i płeć). Stare dane pozostawiono obok w nawiasie. Jako dziecko obywatelka miała polski
paszport wydany na płeć męską, który stracił ważność w 2019 r. Kobieta starała się więc o nowy polski dokument
tożsamości, już na jej żeńskie dane. W związku z tym złożyła do USC wniosek o transkrypcję jej kanadyjskiego aktu
urodzenia. Kierownik Urzędu odmówił, tłumacząc się niejasnością danych zawartych w akcie urodzenia i wspierając
o tzw. klauzulę porządku publicznego. Kobieca odwołała się od jego decyzji, ale Wojewoda ją podtrzymał, mimo że
w toczącym się równolegle postępowaniu o potwierdzenie obywatelstwa polskiego sam potwierdził, że
wnioskodawczyni jest obywatelką Polski. Ostatecznie sprawa trafiła do NSA, a w postępowanie zaangażował się
Rzecznik Praw Obywatelskich, podnosząc konieczność ochrony obywatelstwa, tożsamości i prawa do życia
prywatnego, zwłaszcza w kontekście transpłciowości.
Argumentacja Rzecznika Praw Obywatelskich
W opinii RPO w omawianej sprawie transpozycji odmówiono bezpodstawnie, bez wymaganej oceny skutków, jakie
mogłaby ona wywołać. RPO przywołał utrwaloną w Polsce praktykę, w myśl której uwzględnienie zmiany danych
osobowych po uzgodnieniu płci jest w Polsce zgodne z prawem. Ponadto Rzecznik przypomniał, że każdy obywatel
polski ma prawo do dowodu osobistego i paszportu, a ich posiadanie gwarantuje możliwość korzystania z praw
obywatelskich. To, że skarżąca nie ma polskich dokumentów, a Urząd Stanu Cywilnego utrudnia ich wydanie,
narusza w opinii RPO, prawo kobiety do polskiego obywatelstwa i do korzystania ze związanych z nim uprawnień.
Ponadto osoba transpłciowa nie może być zmuszana do posługiwania się dokumentami nie odzwierciedlającymi płci,
którą odczuwa.
Wyrok NSA
Naczelny Sąd Administracyjny przyznał rację skarżącej. W ocenie Sądu, „skoro poczucie przynależności do danej
płci uznawane jest za chronione dobro osobiste człowieka, to nie powinno się zmuszać osoby - która nie tylko czuje
się przynależna do innej płci, ale dokonała także operacyjnej zmiany - do odgrywania roli społecznej sprzecznej
z płcią ujawnioną w akcie urodzenia”. Co więcej Sąd przyznał, że transkrypcja aktu urodzenia, odzwierciedlającego
uzgodnioną płeć oraz wynikającą z tego zmianę imienia i nazwiska, jest zgodna z podstawowymi zasadami polskiego
porządku prawnego, w tym z ustawą z 28.11.2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 463).
NSA opowiedział się przy tym za nierygorystyczną wykładnią wiernej i literalnej transkrypcji, zgodnie
z postanowieniem Sądu Najwyższego z 8.5.2015 r., III CSK 296/14,
„wielokrotnie brak uwzględnienia
znaczenia poszczególnych elementów przedstawionego do transkrypcji zagranicznego dokumentu stanu cywilnego,
może skutkować nieuzasadnioną, przedwczesną odmową transkrypcji”.
NSA z 9.12.2020 r., II OSK 3320/20

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził zgodność transkrypcji aktu urodzenia osoby transpłciowej z polskim porządkiem prawnym. Decyzja ta otwiera drogę do wydania nowego polskiego paszportu dla obywatelki Polski urodzonej w Kanadzie, która przeszła procedurę uzgodnienia płci.