Nowe wytyczne względem aplikantów KSSiP

Nowe wytyczne względem aplikantów KSSiP wprowadzają obowiązek posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego przez sędziów, asesorów sądowych i prokuratorów. Nowelizacja reguluje także czas wolny od zajęć i praktyk dla aplikantów oraz precyzuje termin ogłoszenia wykazu stanowisk asesorskich. Wprowadzone zmiany mają istotne konsekwencje dla kształtowania przyszłych kadr sądownictwa i prokuratury.

Tematyka: Nowe wytyczne, aplikanci KSSiP, obywatelstwo polskie, stypendium, stanowiska asesorskie, KRS, aplikacja sędziowska, aplikacja prokuratorska, dni wolne, terminy ogłoszeń

Sędziowie, asesorzy sądowi, prokuratorzy oraz asesorzy prokuratury, mocą ustawy z 10.12.2020 r. o zmianie
ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. z 2021 r. poz. 21) zobligowani są posiadać
wyłącznie obywatelstwo polskie, co jest wynikiem dostosowywania przepisów do wymogów
ukonstytuowanych ustawą z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 825 ze zm.) oraz
ustawy z 28.1.2016 r. – Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 740 ze zm.). Nowelizacja wprowadza
również normy regulujące czas wolny od zajęć i praktyk przeznaczony aplikantom oraz precyzuje termin
ogłoszenia przez Ministra Sprawiedliwości wykazu wolnych stanowisk asesorskich przewidzianych dla
egzaminowanych aplikantów do potrzeb kadrowych sądownictwa.
• Nieposiadanie wyłącznie obywatelstwa polskiego może blokować nie tylko dostęp do stanowisk asesorskich, ale
także wiązać się ze zwrotem stypendium uzyskanego w trakcie nauki w KSSiP – nie dotyczy to jednak aplikantów,
którzy rozpoczęli naukę przed wejściem w życie nowelizacji, jak również tych, którzy zdali egzamin sędziowski lub
prokuratorski w 2018 r.
• Dodatkowe wolne od zajęć i praktyk w postaci 21 dni kalendarzowych w trzecim roku odbywania aplikacji
sędziowskiej albo prokuratorskiej, a także przesunięcie terminu do przedstawienia wykazu wolnych stanowisk
asesorskich - nie później niż w dniu rozpoczęcia części ustnej egzaminu sędziowskiego, to kolejne zmiany
podpisanej przez Prezydenta RP 17.12.2020 r. nowelizacji, której regulacje wchodzą w życie 20.1.2021 r.
Weryfikacja obywatelstwa
To, czy aplikant będzie mógł wykonywać przyszły zawód sędziego lub prokuratora w oparciu o przesłankę
wyłącznego obywatelstwa polskiego będzie weryfikowane najpóźniej w chwili przedstawienia propozycji dokonania
wyboru stanowiska asesorskiego tj. już po zdaniu przez niego egzaminu zawodowego. Aplikant będzie zobligowany
przedłożyć oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Dzięki temu
pula stanowisk do wyboru nie ulegnie pomniejszeniu w przypadku, gdyby adept prawa nie legitymował się
odpowiednim obywatelstwem – art. 33a ust. 5a dodany do ustawy z 23.1.2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa
i Prokuratury (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1366; dalej: KSSiPU).
Brak wyłącznie obywatelstwa polskiego podstawą zwrotu stypendium
Ci aplikanci, którzy nie zostaną mianowani na stanowisko asesora sądowego lub asesora prokuratury, ponieważ
posiadają tylko obywatelstwo innego państwa bądź legitymują się zarówno polskim, jak i zagranicznym jego
odpowiednikiem, oprócz niemożności wstąpienia w poczet przyszłych kadr sędziów i prokuratorów, będą
zobowiązani do zwrotu stypendium pobranego w trakcie odbywania aplikacji.
Wymaga jednak wskazania, że treść obecnego przepisu, dopuszcza sytuacje, kiedy środki z budżetu państwa nie
będą musiały zostać tam oddane – stanowi ją m.in. okoliczność podjęcia przez aplikanta zatrudnienia na innych
stanowiskach w sądownictwie powszechnym lub prokuraturze i przepracowania tam co najmniej 3 lat w okresie 6 lat
po dniu ukończenia aplikacji.
Przepisy szczególne względem obecnych aplikantów
Tak restrykcyjne konsekwencje nie będą mieć jednak zastosowania względem aplikantów, którzy rozpoczęli aplikację
w KSSiP przed dniem wejścia w życie nowelizacji. Retrospektywny charakter zmian wymusił zatem objęcie tej
kategorii podmiotów przepisami przejściowymi – względem nich brak będzie podstawy do egzekwowania zwrotu
środków z tytułu stypendium.
W kontekście natomiast przebiegu dalszej drogi zawodowej kształcących się w KSSiP, w terminie 14 dni od dnia
przedstawienia propozycji dokonania wyboru stanowiska asesora sądowego będą mogli oni złożyć do KRS wniosek
o wyrażenie zgody na jego zajmowanie, pomimo posiadania obywatelstwa innego państwa (w odniesieniu do
przyszłych prokuratorów - uprawnienia KRS przysługują Prokuratorowi Generalnemu). Niemal analogiczna procedura
dotyczy aplikantów aplikacji sędziowskiej oraz prokuratorskiej, którzy zdali egzamin zawodowy w 2019 r. lub w 2020
r. - nie posiadawszy wymaganego obywatelstwa, mogą oni przedłożyć wniosek do KRS, w terminie jednak 14 dni od
dnia wejścia w życie nowelizacji.
Procedura przed KRS
Na podjęcie uchwały w przedmiocie wyrażenia bądź odmowy zgody, KRS będzie miała dwa miesiące, licząc od dnia
wpływu wniosku – od tego rozstrzygnięcia nie będzie przysługiwać odwołanie. Przychylność organu jest

równoznaczna z przepustką na objęcie urzędu m.in. sędziego sądu rejonowego w przyszłości, jak również na kolejne
stanowiska sędziowskie w toku dalszej kariery zawodowej po odbyciu asesury.
Warto także zaakcentować, że jeśli z powodu „wybrakowanego” obywatelstwa, jeszcze przed wejściem w życie
nowelizacji, KRS zgłosiła sprzeciw na mianowanie aplikanta na stanowisko asesora sądowego, złożenie wniosku
powoduje utratę mocy uchwały. Ewentualne zaś jej zaskarżanie (uchwały, której skutki stały się nieistniejące),
oznacza konieczność umorzenia postępowania przed SN – na KRS ciąży obowiązek zawiadomienia sądu o złożeniu
przez aplikanta wniosku (dotyczącego wyrażenia zgody).
KRS podejmując uchwałę o zgodzie, ma w szczególności na względzie okoliczności związane z nabyciem
obywatelstwa oraz konsekwencje wynikające z jego zrzeczenia się. W przypadku nawet zatem wydania uchwały
odmawiającej zgody na zajmowanie stanowiska asesora sądowego, warunkiem mianowania na nie, jest
przedstawienie przez aplikanta, w terminie dwóch miesięcy od dnia wydania uchwały, dokumentów potwierdzających
podjęcie czynności zmierzających do zrzeczenia się obywatelstwa innego państwa.
Dni wolne aplikantów KSSiP
Stosownie do zmienionego art. 40b ust. 1 i 2 KSSiPU, aplikantowi przysługiwać będzie 21 dni kalendarzowych
wolnych od zajęć i praktyk w pierwszym, drugim i trzecim roku odbywania aplikacji sędziowskiej albo aplikacji
prokuratorskiej w terminie wskazanym przez Dyrektora Krajowej Szkoły, a także wolnych 30 kolejnych dni
kalendarzowych bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia egzaminu sędziowskiego albo prokuratorskiego. Novum
względem obecnego kształtu norm prawnych, polega zatem na wprowadzeniu odrębnego wypoczynku w roku
trzecim (którego nie należy utożsamiać z czasem 30 kolejnych dni kalendarzowych przypadających przed
egzaminami), kosztem zmniejszenia wolnego w dwóch latach poprzedzających (z 30 na 21 dni w każdym roku).
W 2020 r., liczba dni wolnych od zajęć i praktyk w pierwszym i drugim roku odbywania aplikacji, będzie przysługiwała
w dotychczasowym wymiarze (czyli 30 dni). Względem aplikantów aplikacji sędziowskiej oraz prokuratorskiej, którzy
rozpoczęli doszkalanie w 2019 r., przewiedziano 14 dni kalendarzowych wolnych od zajęć i praktyk w trzecim roku
w terminie wskazanym przez Dyrektora KSSiP, zaś dla tych, rozpoczynających naukę w KSSiP w 2018 r., wiążąca
jest treść dotychczasowa art. 40b ust. 1 i 2 KSSiPU.
Terminy ogłoszenia wykazu stanowisk asesorskich
Wykaz wolnych stanowisk asesorskich przewidzianych dla egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej
zawierający informacje o wydziałach, do których stanowiska te zostały przydzielone musi zostać ogłoszony przez
Ministra Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia, nie później niż w dniu rozpoczęcia części ustnej egzaminu
sędziowskiego, o czym stanowi treść normatywna zmienionego art. 32a ust. 2 KSSiPU. Dyrektor Krajowej Szkoły jest
zobligowany zamieszczać zarządzenie w Biuletynie Informacji Publicznej. Nowelizacja przesunęła zatem termin
ogłoszeń – w uprzednim porządku prawnym wykaz musiał zostać przekazany do wiadomości nie później niż na
miesiąc przed terminem egzaminu sędziowskiego.

Wprowadzenie wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego może skutkować blokadą dostępu do stanowisk asesorskich oraz zobowiązaniem do zwrotu stypendium. Jednakże istnieją sytuacje wyjątkowe, w których aplikanci nie muszą zwracać stypendium. Nowelizacja wprowadza także procedury weryfikacji obywatelstwa oraz przewiduje przepisy przejściowe dla obecnych aplikantów.