Zażalenie poziome skierowane do sądu niewłaściwego nie podlega odrzuceniu, tylko przekazaniu do sądu właściwego

Publikacja omawia kwestię zażalenia poziomego skierowanego do sądu niewłaściwego, które nie podlega odrzuceniu, lecz przekazaniu do sądu właściwego. Zmiany w przepisach postępowania cywilnego powodują coraz częstsze skierowywanie zażaleń do nieodpowiednich sądów, co generuje potrzebę precyzyjnego ich rozpoznania. Sąd Najwyższy wskazuje, że odrzucenie zażalenia z tego powodu byłoby nieuzasadnione i nieproporcjonalne, bowiem zażalenie poziome nie stanowi odmiennego środka zaskarżenia, lecz jedno z odstępstw od klasycznego modelu zażalenia.

Tematyka: zażalenie poziome, sąd niewłaściwy, sąd właściwy, skierowanie zażalenia, Kodeks postępowania cywilnego, Sąd Najwyższy, uchwała SN

Sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie podlegające rozpoznaniu na podstawie art. 394 1a § 1 KPC
przez inny skład sądu I instancji, przekazuje zażalenie do rozpoznania sądowi właściwemu (art. 200 § 1 4 w zw.
z art. 391 § 1, art. 397 § 3 i art. 3941a § 2 KPC) – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
Stan faktyczny
Na mocy ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. z 2019 r. poz. 1468) rozszerzono kręg postanowień zaskarżalnych zażaleniem podlegającym rozpoznaniu nie
przez sąd II instancji, a przez inny skład sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie. W związku z tym coraz częściej
zdarzają się sytuacje, w których nawet profesjonalni pełnomocnicy wnoszą zażalenie do sądu niewłaściwego.
W jednej z takich spraw skierowano do Sądu Najwyższego pytanie prawne:
1. Czy zażalenie do innego składu sądu I instancji złożone przez profesjonalnego pełnomocnika skierowane
do niewłaściwego sądu powinno podlegać odrzuceniu z uwagi na fakt, iż profesjonalny pełnomocnik dokonał
doboru niewłaściwego środka zaskarżenia?
w przypadku udzielenia odpowiedzi pozytywnej:
2. Czy postanowienie o odrzuceniu zażalenia powinien wydać sąd, do którego zażalenie skierowano?”
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że zgodnie z wydaną kilkanaście lat temu uchwałą SN (zob. uchwała SN
[7] z 15.5.2013 r., III CZP 91/12, OSNC Nr 10/2013, poz. 112), nieprawidłowe wskazanie sądu odwoławczego nie jest
podstawą do odrzucenia środka zaskarżenia lub jego brakiem formalnym. Interpretacja taka wynikała z tego, że
z żadnego przepisu postępowania wprost nie wynika, że zażalenie takie jest niedopuszczalne, brak jest też
wystarczających argumentów do przyjęcia, że zażalenie skierowane do niewłaściwego sądu podlega odrzuceniu jako
z innych przyczyn niedopuszczalne (art. 370 w zw. z art. 397 § 2 KPC). Sąd II instancji wskazał, że uchwała ta nie
tylko została wydana w innym stanie prawnym, ale nie rozstrzyga istniejących na tle tego problemu wątpliwości.
W rezultacie w dalszym ciągu zapadają orzeczenia, w których stwierdza się, że zażalenie skierowane do
niewłaściwego sądu jest niedopuszczalne i podlega odrzuceniu (zob. postanowienie SN z 7.6.2019 r., II CZ 37/19;
postanowienie SN z 10.1.2019 r., II CZ 85/18,
).
Sąd II instancji wskazał, że przyjęcie stanowiska wyrażonego w wyżej wskazanej uchwale prowadziłoby do tego, że
zobowiązanym do dokonania czynności związanych z postępowaniem międzyinstancyjnym wobec zażalenia
poziomego, czyli skierowanego do innego składu sądu I instancji, musiałby być sąd wyższego rzędu, który
przekazywałby to zażalenie postanowieniem do sądu właściwego. Oznaczałoby to nieuzasadnione obciążenie sądów
wyższych instancji, poprzez wdrażanie procedury naprawczej przewidzianej w art. 130 § 1 KPC, sprawami, które nie
należą do ich właściwości.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do
rozpoznania sądowi właściwemu, co dotyczy również sytuacji, gdy zażalenie zostało błędnie skierowane do
sądu II instancji, zaś właściwym do jego rozpoznania jest inny skład sądu, który wydał zaskarżone
orzeczenie. W ocenie Sądu Najwyższego zmiana stanu prawnego dokonana ustawą z 4.7.2019 r. - uchylenie
wstępnej kontroli środka odwoławczego w sądzie a quo i poszerzeniu kręgu postanowień zaskarżalnych
zażaleniem poziomym, czyli podlegającym rozpoznaniu przez inny skład sądu, który wydał zaskarżone
orzeczenie, nie ma wpływu na aktualność takiej interpretacji przepisów. Zażalenie to nie stanowi
konstrukcyjnie odmiennego środka zaskarżenia, lecz stanowi jedno z wielu przewidzianych ustawą
odstępstw od klasycznego modelu zażalenia, którego wyrazem są de lege lata art. 394 i art. 395-397 KPC.
W rezultacie w sytuacji, w której błąd strony polega jedynie na do skierowania środka zaskarżenia do niewłaściwego
sądu, przy jednoczesnym zachowaniu wszystkich pozostałych wymagań związanych zarówno z treścią środka
zaskarżenia, jak i ustawowymi przesłankami jego dopuszczalności, sankcja w postaci odrzucenia zażalenia byłaby
zbyt daleko idąca i nieproporcjonalna do wagi uchybienia.
Uchwała SN z 27.11.2020 r., III CZP 12/20

Sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do sądu właściwego, co potwierdza uchwała Sądu Najwyższego. Odrzucenie zażalenia z powodu skierowania do niewłaściwego sądu byłoby nieuzasadnione i nieproporcjonalne. W rezultacie zażalenie poziome skierowane do sądu niewłaściwego nie podlega odrzuceniu, lecz przekazaniu do sądu właściwego.