Wysokość opłaty sądowej od zażalenia na postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia

Od zażalenia na postanowienie w przedmiocie sprostowania albo odmowy sprostowania orzeczenia pobiera się opłatę określoną w art. 19 ust. 3 pkt 2 w związku z art. 13 KSCU. Sąd Apelacyjny rozpoznając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy, w uchwale z 11.9.2020 r. (III CZP 86/19), analizował kwestię opłaty od zażalenia na postanowienie w przedmiocie wniosku o sprostowanie orzeczenia.

Tematyka: opłata sądowa, zażalenie, sprostowanie orzeczenia, odmowa sprostowania, art. 19 KSCU, art. 13 KSCU, Sąd Najwyższy, Sąd Apelacyjny, III CZP 86/19

Od zażalenia na postanowienie w przedmiocie sprostowania albo odmowy sprostowania orzeczenia pobiera
się opłatę określoną w art. 19 ust. 3 pkt 2 w związku z art. 13 KSCU. Takie stanowi zajął SN w uchwale
z 11.9.2020 r. (III CZP 86/19), rozpoznając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny: „Czy
zażalenie na postanowienie w przedmiocie wniosku o sprostowanie orzeczenia podlega opłacie podstawowej
w wysokości 30 zł wynikającej z art. 14 ust. 1 KSCU, czy też opłacie stosunkowej obliczonej w oparciu o art.
19 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 13 tej ustawy?”
Stan faktyczny
Pozwana spółka w sprawie o zapłatę kwoty 90.476 zł, złożyła zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego
dotyczące sprostowania wyroku tego Sądu, uiszczając opłatę podstawową od zażalenia w kwocie 30 zł.
Przewodniczący zarządzeniem ustalił opłatę od zażalenia na kwotę 905 zł i wezwał pozwaną do uzupełnienia opłaty
przez uiszczenie kwoty 875 zł. W motywach zarządzenia stwierdził, że od zażalenia pobiera się opłatę stosunkową
na podstawie art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU. Piąta część opłaty stosunkowej od zażalenia wynosi 905 zł, co uzasadniało
wezwanie skarżącej do uzupełnienia brakującej opłaty.
Sąd Apelacyjny powziął wątpliwości, przedstawione w pytaniu prawnym do Sądu Najwyższego.
Stanowisko SN – nowelizacja KPC
Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego zostało wydane 19.8.2019 r., a 7.11.2019 r. weszła w życie
nowelizacja postępowania cywilnego. SN w pierwszej kolejności odniósł się do kwestii przedmiotowości
postępowania zażaleniowego.
Przepis art. 394 § 1 pkt 8 KPC, w myśl którego na sprostowanie lub wykładnię orzeczenia albo ich odmowę
przysługiwało zażalenie do sądu drugiej instancji, został 7.11.2019 r. zastąpiony przez art. 394 1a § 1 pkt 8 KPC, który
wprowadza w tym zakresie zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji.
Nie dezaktualizuje to jednak przedstawionego przez Sąd Apelacyjny zagadnienia prawnego, skoro zażalenie na
drugie postanowienie o sprostowaniu zostało wniesione 26.3.2018 r., a zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy nowelizującej
z 4.7.2019 r. do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie tej
ustawy stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu dotychczasowym. Przyjąć zatem należy,
że mimo zniesienia zażalenia dewolutywnego na sprostowanie (odmowę sprostowania) orzeczenia sądu pierwszej
instancji nadal mają zastosowanie przepisy prawa procesowego obowiązujące przed wejściem w życie ustawy
nowelizującej.
Właściwym do jego rozpoznania pozostaje zatem sąd drugiej instancji, który aktualnie stoi przed zagadnieniem
powstałym przy rozpoznawaniu innego zażalenia na zarządzenie przewodniczącego nakładające na pozwaną
obowiązek uiszczenia opłaty sądowej.
W stanie prawnym obowiązującym przed 7.11.2019 r. w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że od
zarządzenia takiego, jako dotyczącego „wymiaru opłaty” (art. 394 § 1 pkt 9 KPC) przysługuje zażalenie. Po wejściu
w życie ustawy nowelizującej art. 394 § 1 pkt 9 KPC został jednak uchylony, a zażalenie w tym zakresie nie zostało
przewidziane ani w art. 394 § 1 pkt 6 KPC, ani w art. 3941a KPC regulujących obecnie zażalenia na postanowienia
i zarządzenia w przedmiocie opłat i kosztów. Strona ma natomiast możliwość kwestionowania wysokości nałożonej
na nią opłaty w ramach zaskarżenia rozstrzygnięcia o zwrocie (odrzuceniu) pisma.
Skoro jednak zażalenie zostało wniesione i nierozpoznane przed 7.11.2019 r., zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy
nowelizującej z 4.7.2019 r. powinno być rozpoznane przez sąd drugiej instancji z zastosowaniem przepisów
dotychczasowych.
Na podstawie ustawy nowelizującej z 4.7.2019 r. zmianie uległ także objęty zagadnieniem prawnym art. 13 KSCU.
Przed nowelizacją w sprawach o prawa majątkowe pobierana była opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości
przedmiotu sporu (zaskarżenia). Od 21.8.2019 r. (art. 17 pkt 1 ustawy nowelizującej z 4.7.2019 r.) jeżeli wartość
przedmiotu sporu (zaskarżenia) nie przewyższa 20.000 zł pobierana jest opłata stała według stawek widełkowych
(art. 13 ust. 1 KSCU), a po przekroczeniu tej granicy opłata stosunkowa wynosząca 5% tej wartości. Zmiana ta nie

ma jednak istotnego znaczenia dla odpowiedzi na przedstawione przez Sąd Apelacyjny zagadnienie prawne. Nie
dotyczy ono bowiem kwestii, czy - w razie zastosowania art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU - przysługującą od zażalenia piątą
część opłaty liczy się od opłaty stosunkowej czy stałej. Nie budzi ona wątpliwości, ponieważ o charakterze opłaty od
zażalenia pośrednio decyduje art. 13 KSCU, z którego wprost wynika, czy opłata ma charakter stały czy stosunkowy.
Zagadnienie prawne pozostaje zatem aktualne niezależnie od tego, czy chodzi o jedną piątą opłaty stosunkowej (art.
13 ust. 1 KSCU w brzmieniu przed 21.8.2019 r., art. 13 ust. 2 KSCU obowiązujący obecnie), czy też o jedną piątą
opłaty stałej (art. 13 ust. 1 KSCU obowiązujący obecnie).
Stanowisko SN – meritum
Przepis art. 13 ust. 1 KSCU stanowi, że opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jego pobranie, a art.
3 ust. 2 pkt 2 KSCU precyzuje, że opłacie podlega między innymi zażalenie.
Zwolnienie z opłaty musi wynikać wprost z określonych przepisów KSCU. W tej kategorii spraw nie znajduje się
zażalenie na postanowienie w przedmiocie sprostowania orzeczenia.
Wysokość opłaty od zażalenia w postępowaniu cywilnym reguluje art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU, zgodnie z którym opłata
od zażalenia wynosi piątą część opłaty, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jest to przepis ogólny
regulujący wysokość opłaty od wszystkich zażaleń przewidzianych w KPC. Żaden przepis szczególny nie reguluje
odmiennie wysokości opłaty od zażalenia na postanowienie o sprostowaniu lub odmowie sprostowania orzeczenia za
wyjątkiem art. 23 pkt 2 KSCU, który dotyczy między innymi zażaleń w sprawie, w której postępowanie nieprocesowe
zostało wszczęte z urzędu.
Wyjątkiem od zasady wyrażonej w art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU jest art. 22 KSCU. Przyjęty przez ustawodawcę w art. 22
KSCU katalog zażaleń od których pobierana jest niewygórowana opłata stała w kwocie 100 zł (40 zł w stanie
prawnym przed 21.8.2019 r.) wskazuje, że są to zażalenia które w większości dotyczą spraw porządkowych oraz
praw i obowiązków podmiotów nie będących stronami postępowania. Zażalenie na postanowienie o sprostowaniu
lub odmowie sprostowania orzeczenia nie zostało jednak objęte tę regulacją, co prowadzi do
jednoznacznego wniosku, że ustawodawca nie uznał za uzasadnione wyłączania zażaleń na tego rodzaju
orzeczenia z ogólnego uregulowania art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU.
Zgodnie natomiast z art. 14 ust. 1 KSCU opłatę podstawową w kwocie 30 zł pobiera się w sprawach, w których
przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Artykuł 19 ust. 3 pkt 2 KSCU przewiduje jednak,
że piątą część opłaty pobiera się od zażalenia, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Artykuł 14 ust. 1 KSCU
nie może być zatem zastosowany wprost do opłaty od zażalenia na postanowienie o sprostowaniu (odmowie
sprostowania) orzeczenia, skoro jednoznacznie z niego wynika, że opłatę podstawową pobiera się w sprawach „w
których przepisy nie przewidują opłaty stałej, podstawowej lub tymczasowej”, a art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU stanowi, że
od zażalenia pobiera się piątą część opłaty (w obecnym stanie prawnym - stałej lub stosunkowej). Nie ma też
podstaw do stosowania go w drodze analogii, skoro nie istnieje w tym zakresie luka w prawie, a badana sytuacja jest
jednoznacznie uregulowana w art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU.
Dla przyjęcia, że do zażaleń w kwestiach incydentalnych przysługuje opłata podstawowa zgodnie z art. 14 ust. 1
KSCU trzeba byłoby uznać, że zażalenia incydentalne nie podlegają hipotezie art. 19 ust. 3 pkt 2 KSCU. Inaczej
rzecz ujmując należałoby przyjąć, że wymienione w art. 14 ust. 1 KSCU pojęcie sprawy, w której przepisy nie
przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej, obejmuje także postępowanie incydentalne prowadzone na
skutek zażalenia na postanowienia wydawane z urzędu lub na skutek rozpoznania wniosku, który nie podlega
jakiejkolwiek opłacie. Przeczy temu jednak jednoznacznie nie tylko wykładnia językowa, ale i systemowa - gdyby tak
było, zbędny byłby art. 22 KSCU, który określa od jakich zażaleń incydentalnych przysługuje opłata stała w kwocie
100 zł.
Do przeciwnych wniosków nie prowadzi wykładnia funkcjonalna. Postanowienie co do sprostowania orzeczenia jest
z reguły wydawane z urzędu (art. 350 § 1 i 3 KPC), ale postępowanie w tym przedmiocie może być zainicjowane
również na wniosek strony, który nie podlega opłacie (art. 3 ust. 1 KSCU). Ma to swoje uzasadnienie w tym, że
założeniem instytucji sprostowania jest doprowadzenie treści orzeczenia do prawidłowego brzmienia
zamieszczonych w nim sformułowań wywołanych niedokładnościami, błędami pisarskimi, rachunkowymi lub innymi
oczywistymi omyłkami wywołanymi w założeniu przez sąd. Sprzeczne z istotą tej instytucji byłoby zatem żądanie
opłaty za wyeliminowanie popełnionych przez skład orzekający oczywistych omyłek w orzeczeniach.
Sąd Najwyższy wskazał, że odróżnienia przy tym wymaga złożenie nie podlegającego opłacie wniosku
o sprostowanie orzeczenia mającego prowadzić do wyeliminowania oczywistych omyłek w jego treści, od
złożenia zażalenia na orzeczenie o sprostowaniu (odmowie sprostowania), które zawsze pociąga za sobą
określone koszty i wiąże się ze zwiększonym nakładem pracy sądu. W postępowaniu zażaleniowym strona
zmierza do ukształtowania treści orzeczenia w wyniku sprostowania w sposób odpowiadający jej interesom
procesowym.
Odmienne stanowisko SN

W omawianym orzeczeniu SN wskazał, że nie zasługuje na podzielenie stanowisko przeciwne wyrażone przez Sąd
Najwyższy w uchwale z 17.6.2010 r., III CZP 39/10 i zaaprobowane w postanowieniu Sądu Najwyższego z 9.9.2010
r., I CZ 66/10, w którym analizowano zbliżone zagadnienie dotyczące wysokości opłaty od zażalenia na
postanowienie o odmowie sporządzenia uzasadnienia wyroku i doręczenia wyroku z uzasadnieniem i przyjęto, że
pobiera się od niego opłatę podstawową.

Komentarz
Zagadnienie, które było przedmiotem badania Sądu Najwyższego, jest bardzo praktycznym problemem wielu
profesjonalnych pełnomocników – zwłaszcza, że orzecznictwo Sądu Najwyższego nie było do tej pory jednolite.
Omawiane orzeczenie te wątpliwości ma wyeliminować. SN opowiedział się bowiem wprost, że zażalenie podlega
1/5 opłaty stosunkowej, o ile przepis KSCU wyraźnie nie wskazuje na inny sposób ustalenia opłaty. Wyjątek od
zasady uiszczania opłaty musi być jednoznacznie skonstruowany.

Uchwała SN z 11.9.2020 r., III CZP 86/19.

Sąd Najwyższy w uchwale z 11.9.2020 r. (III CZP 86/19) wyjaśnił, że opłata od zażalenia na postanowienie o sprostowaniu orzeczenia wynosi piątą część opłaty, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Zagadnienie to jest istotne dla profesjonalnych pełnomocników i zostało wyjaśnione przez SN, eliminując dotychczasowe wątpliwości.