Zmiana przepisów regulujących opłaty komornicze

Artykuł 52 ust. 2 ustawy o kosztach komorniczych został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny w kontekście umorzenia postępowania egzekucyjnego. Zaskarżony przepis wprowadzał zróżnicowanie w obciążaniu opłatą wierzycieli i dłużników w zależności od daty zakończenia postępowania. Trybunał uznał, że regulacja ta jest niezgodna z zasadą poprawnej legislacji oraz narusza zasadę równości. Decyzja TK ma istotne znaczenie dla stabilności prawa w zakresie opłat komorniczych.

Tematyka: Zmiana przepisów, opłaty komornicze, Trybunał Konstytucyjny, umorzenie postępowania, równość stron, stabilność prawa

Artykuł 52 ust. 2 ustawy o kosztach komorniczych został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny w kontekście umorzenia postępowania egzekucyjnego. Zaskarżony przepis wprowadzał zróżnicowanie w obciążaniu opłatą wierzycieli i dłużników w zależności od daty zakończenia postępowania. Trybunał uznał, że regulacja ta jest niezgodna z zasadą poprawnej legislacji oraz narusza zasadę równości. Decyzja TK ma istotne znaczenie dla stabilności prawa w zakresie opłat komorniczych.

Artykuł 52 ust. 2 ustawy z 28.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2363 ze zm.; dalej
jako KosztKomU) w zakresie, w jakim dotyczy umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek
wierzyciela złożony przed dniem wejścia w życie tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji
RP - orzekł Trybunał Konstytucyjny (wyrok TK z 1.12.2020 r., P 6/19, 
).
Opis stanu faktycznego
Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z 30.11.2016 r. o organizacji i trybie
postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2393 ze zm.), na posiedzeniu niejawnym
w dniu 1.12.2020 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, czy art. 52 ust. 2 KosztKomU w zakresie,
w jakim przewiduje wydanie postanowienia o pobraniu opłaty komorniczej od strony postępowania w postępowaniu
egzekucyjnym, wszczętym i niezakończonym przed jej wejściem w życie, bez uzależnienia rozstrzygnięcia
w przedmiocie opłaty od daty, w której ziściło się zdarzenie warunkujące pobranie opłaty, względnie obciążenie nią
wierzyciela lub dłużnika, jest zgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, orzekł, że art. 52 ust. 2 KosztKomU
w zakresie, w jakim dotyczy umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela złożony przed dniem
wejścia w życie tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Z uzasadnienia
Z zaskarżonego przepisu wynika, że jeżeli postępowanie zostało zakończone przed dniem wejścia w życie ustawy
o kosztach komorniczych, opłatą egzekucyjną obciążany był dłużnik, jeżeli natomiast umorzenie nastąpiło po wejściu
w życie nowej ustawy, do poniesienia opłaty zobowiązany był wierzyciel. Jednakże wierzyciel, który złożył wniosek
o umorzenie postępowania przed 1.1.2019 r. nie był w stanie przewidzieć, czy w jego sprawie znajdą zastosowanie
przepisy nowej ustawy o kosztach komorniczych, czy uchylonej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Nie
mógł tym samym ustalić, czy koszty postępowania poniesie on, czy dłużnik. Decydujące znaczenie w tym względzie
ma bowiem data zakończenia postępowania, tj. moment wydania postanowienia przez organ egzekucyjny, a nie data
złożenia wniosku przez wierzyciela. Taką regulację Trybunał uznał za niezgodną z zasadą poprawnej legislacji, która
zakłada racjonalność działania ustawodawcy. Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie w wypadku wierzycieli, którzy
złożyli wniosek o umorzenie postępowania przed 1.1.2019 r., a postępowanie zostało zakończone po wejściu w życie
nowej ustawy, prowadzi do retroaktywnych skutków. Nowe przepisy znajdują bowiem zastosowanie do oceny
zdarzeń mających miejsce pod rządami dawnego prawa. Powodują także niepewność sytuacji prawnej i brak
możliwości przewidzenia skutków podejmowanych przez wierzycieli czynności.
Wierzyciel składający wniosek o umorzenie postępowania przed wejściem w życie nowej ustawy nie był w stanie
ustalić, kiedy komornik wyda postanowienie kończące postępowanie w jego sprawie. To natomiast oznacza, że
o zastosowaniu nowej lub uchylonej ustawy nie decydowała czynność wierzyciela, zależna od jego woli, lecz
okoliczności, na które nie miał bezpośredniego wpływu. Taka regulacja nie spełnia wymagań stawianych
ustawodawcy racjonalnemu. W ocenie Trybunału, zaskarżony przepis narusza także konstytucyjną zasadę równości,
a zróżnicowanie sytuacji prawnej wierzycieli nie może być usprawiedliwione zamiarem ustawodawcy jak
najszybszego wprowadzenia przepisów eliminujących wady uchylonej ustawy. Skutkiem badanej regulacji
intertemporalnej jest zróżnicowanie sytuacji podmiotów podobnych w zależności od zdarzeń od nich niezależnych.
W konsekwencji, w części postępowań umorzonych w związku z wnioskiem złożonym przed 1.1.2019 r., opłatą
egzekucyjną są obciążani dłużnicy, w pozostałych natomiast opłatę nakłada się na wierzycieli. Cel ustawodawcy jak
najszybszego wprowadzenia nowych uregulowań eliminujących możliwość nadużywania opłat egzekucyjnych jako
narzędzia szykanowania dłużników mógłby usprawiedliwiać zróżnicowanie tylko wówczas gdyby zaskarżony przepis
rzeczywiście wyeliminował w grupie wierzycieli, składających wnioski przed 1.1.2019 r., wszystkie wypadki
nadużywania przepisów do szykanowania dłużników. Tymczasem grupa wierzycieli, którzy złożyli wniosek
o umorzenie postępowania przed 1.1.2019 r., nie jest grupą podmiotów jednorodnych. Nie można zarzucić wszystkim
wierzycielom z tej grupy, że kierowali się złą wolą i chęcią szykanowania dłużników w celu przysporzenia im
dodatkowych kosztów.
Cel ustawodawcy w postaci wyeliminowania sytuacji patologicznych nie dotyczy wszystkich wierzycieli z tej grupy,
których sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu. Nie jest zatem wykluczone, że postępowanie wierzyciela, który
działał w dobrej wierze i złożył wniosek przed 1.1.2019 r., zostanie umorzone po wejściu w życie nowej ustawy,
a postępowanie wierzyciela, który nadużywał prawa w celu szykanowania dłużników i również złożył wniosek
o umorzenie przed 1.1.2019 r., zakończy się przed dniem jej wejścia w życie. Wprowadzenie przepisów



intertemporalnych w zaskarżonym kształcie nie pozostaje zatem w racjonalnym związku z celem i treścią badanej
regulacji. Nie pozostaje w odpowiedniej proporcji do pogorszenia sytuacji tych, którzy działali w dobrej wierze. Cel
wskazany przez ustawodawcę nie będzie również zrealizowany wobec wszystkich wierzycieli, którzy działali w złej
wierze. W świetle powyższego, Trybunał stwierdził, że niedopuszczalne jest naruszanie interesów wierzycieli
działających w dobrej wierze, w sytuacji gdy nie jest zapewnione, że cel nowych regulacji, polegający na
wyeliminowaniu sytuacji patologicznych, zostanie zrealizowany również w odniesieniu do wszystkich wierzycieli
działających w złej wierze.

Komentarz
Sąd Rejonowy w Zielonej Górze rozpoznając skargę na czynności komornika sądowego, wystąpił do Trybunału
Konstytucyjnego z pytaniem prawnym. W grudniu 2018 r. wierzyciel nadał w urzędzie pocztowym wniosek
o umorzenie postępowania egzekucyjnego, niezawierający uzasadnienia, który do komornika wpłynął w styczniu
2018 r. Komornik, postanowieniem ze stycznia 2019 r., umorzył postępowanie i na podstawie art. 29 ust. 1
KosztKomU obciążył wierzyciela opłatą. W związku z tym postanowieniem wierzyciel wniósł skargę na czynności
komornika, argumentując, że został bezpodstawnie obciążony opłatą. Wierzyciel uważał, że przy wskazaniu
podmiotu, którego należy obciążyć opłatą egzekucyjną, powinna mieć znaczenie data nadania wniosku o umorzenie
postępowania, a nie data wydania postanowienia o umorzeniu. W takiej sytuacji zastosowanie miałby przepis art. 49
ust. 2 KomSEgzU, obowiązujący do końca 2018 r., który skutkowałby obciążeniem opłatą dłużnika, a nie
zastosowane wobec wierzyciela przepisy KosztKomU, która weszła w życie 1.1.2019 r. Wierzyciel zaznaczył, że
wniosek o umorzenie złożył z powodu dotychczasowej bezskuteczności postępowania egzekucyjnego.

 W postępowaniu toczącym się przed sądem pytającym komornik wniósł o oddalenie skargi wierzyciela, wskazując,
że sprawę rozpoznał zgodnie z treścią przepisu intertemporalnego, tj. art. 52 ust. 2 KosztKomU. Zdaniem sądu
pytającego zakwestionowany przepis naruszał art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, ponieważ stosowanie
kwestionowanej normy prawnej, w kształcie przyjętym przez ustawodawcę, podważa zaufanie stron postępowania
egzekucyjnego do obowiązującego prawa i organów je stosujących. Argumentując zarzut niezgodności
zakwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji RP Sąd pytający stwierdził, że ustawodawca nie określił, jak organ
egzekucyjny ma postąpić w stosunku do zdarzeń rzutujących na opłatę, które nastąpiły przed wejściem w życie
ustawy. Jak wskazał sąd pytający, stosowanie kwestionowanej normy prawnej, w kształcie przyjętym przez
ustawodawcę destabilizuje zaufanie stron postępowania egzekucyjnego do obowiązującego prawa i organów je
stosujących, ze względu na stosowanie do tożsamych stanów faktycznych następujących w tym samym czasie
różnych przepisów. Sąd pytający podkreślał, że w świetle art. 32 ust. 1 Konstytucji RP nie ma podstaw do
różnicowania sytuacji prawnej strony w zależności od tego, kiedy wydawane jest orzeczenie, w sytuacji, gdy jego
wydanie zależy od woli organu lub okoliczności obiektywnej. Z argumentacją zawartą w pytaniu prawnym zgodził się
TK, który orzekł o niezgodności przywołanego przepisu z Konstytucją, co należy w świetle powyższej argumentacji
zaaprobować.


Wyrok TK z 1.12.2020 r., P 6/19







Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1.12.2020 r. w sprawie art. 52 ust. 2 ustawy o kosztach komorniczych stanowi ważny precedens w kontekście równego traktowania stron postępowania egzekucyjnego. Niedopuszczalne jest zróżnicowanie opłat w zależności od przypadkowych okoliczności, co destabilizuje zaufanie do organów wykonawczych i prawa. Decyzja TK podkreśla konieczność racjonalnego i jednolitego podejścia do regulacji opłat komorniczych.