Skutki uchybienia terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO

Uchybienie terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO może skutkować odrzuceniem sprzeciwu przez Sąd Najwyższy, jak miało to miejsce w analizowanej uchwale. Przedmiotem sporu był fakt, że sprzeciw został wniesiony po upływie 14-dniowego terminu określonego w art. 80 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd Najwyższy uznał, że skutkiem uchybienia terminowi jest utrata mocy orzeczenia SKO i konieczność poddania sprawy rozstrzygnięciu sądu powszechnego.

Tematyka: Sąd Najwyższy, uchybienie terminu, sprzeciw, orzeczenie SKO, odrzucenie sprzeciwu, aktualizacja opłaty rocznej, użytkowanie wieczyste

Uchybienie przez właściciela nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, który wypowiedział
wysokość opłaty rocznej lub przez użytkownika wieczystego terminowi 14 dni do wniesienia sprzeciwu od
orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego (art. 80 ust. 1 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce
nieruchomościami, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1990 ze zm.; dalej: GospNierU) powoduje odrzucenie sprzeciwu –
podjął uchwałę Sąd Najwyższy.
Opis stanu faktycznego
Fabryka (...) Spółka Akcyjna w W. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości Skarbu Państwa. Skarb Państwa -
Starosta J. wypowiedział jej wysokość dotychczasowej opłaty rocznej wynoszącej kwotę 25 871,85 zł i zaoferował
opłatę w wysokości 94 262,22 zł. W skierowanym do Samorządowego Kolegium Odwoławczego wniosku Fabryka
(...) zażądała ustalenia, że wypowiedzenie stawki opłaty rocznej jest nieuzasadnione. SKO uwzględniło wniosek
orzeczeniem, od którego Skarb Państwa - Starosta J. wniósł sprzeciw.
Stanowisko SR i SO
Sąd Rejonowy oddalił powództwo Fabryki (...) przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście J. o ustalenie, że
wypowiedzenie opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości jest nieuzasadnione co do wysokości.
Wskazał, że sprzeciw wniesiono z uchybieniem terminowi, czego konsekwencją jest oddalenie powództwa. Fabryka
(...) zarzuciła, że orzeczenie to zostało wydane z naruszeniem art. 199 § 1 pkt 1 KPC i wniosła o jego zmianę przez
odrzucenie pozwu.
Podczas rozpoznawania apelacji powstało zagadnienie prawne, które SO przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu: „czy uchybienie przez właściwy organ lub użytkownika wieczystego - wynikającego z art. 80 ust. 1
GospNierU - 14 dniowego terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia samorządowego kolegium odwoławczego
skutkuje oddaleniem powództwa czy odrzuceniem pozwu?”
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznał, że uchybienie przez właściciela nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, który
wypowiedział wysokość opłaty rocznej lub przez użytkownika wieczystego terminowi do wniesienia sprzeciwu od
orzeczenia SKO powoduje odrzucenie sprzeciwu.
SN podkreślił, że wypowiedzenie przewidziane w art. 78 ust. 1 GospNierU różni się zarówno od instytucji
wypowiedzenia jako aktu jednostronnego, wywołującego skutek w postaci unicestwienia stosunku prawnego
wiążącego strony, jak i od wypowiedzenia zmieniającego taki stosunek prawny. Jego istotą jest bowiem uzyskanie
częściowej zmiany treści stosunku prawnego, a mianowicie w zakresie wysokości opłaty rocznej należnej
właścicielowi. Złożenie tego oświadczenia jest tylko wyrażeniem woli rezygnacji z opłaty dotychczasowej oraz
zamiaru pobierania opłaty wyższej ze względu na zwiększoną wartość nieruchomości, ale samo w sobie nie prowadzi
do podwyższenia wysokości opłaty, a zatem nie wywołuje skutku w postaci zmiany treści umowy użytkowania
wieczystego, gdyż do tego niezbędne jest przyjęcie oferty przez użytkownika wieczystego. Jeżeli użytkownik
wieczysty odmawia jej przyjęcia, składa wniosek do samorządowego kolegium odwoławczego z żądaniem
ustalenia, że aktualizacja jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Orzeczenie SKO
może się sprowadzać do oddalenia wniosku albo verba legis do „ustalenia nowej wysokości opłaty”. Oddalenie
wniosku użytkownika wieczystego oznacza, że oświadczenie właściciela określające nową wysokość opłaty
rocznej było zasadnie złożone i obowiązuje w relacjach między stronami.
Z kolei zgodnie z art. 80 ust. 1 GospNierU, od orzeczenia kolegium właściciel nieruchomości lub użytkownik
wieczysty mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie sprzeciwu jest
równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na miejsce
położenia nieruchomości. Jednakże – co było istotą rozpoznawanych wątpliwości prawnych – charakter
sprzeciwu od orzeczenia SKO budzi wątpliwości. Sprzeciw jest oświadczeniem (pismem procesowym) będącym
wyrazem niezadowolenia z orzeczenia wydanego przez SKO, składanym z zamiarem doprowadzenia do wzruszenia
tego orzeczenia. Skutki powiązane przez ustawodawcę z wniesieniem sprzeciwu są w ocenie Sądu
Najwyższego właściwe wszystkim środkom zaskarżenia, których złożenie jest pewną szczególną czynnością
procesową. Sprzeciw można zatem uznać za niesformalizowany środek prawny, quasi środek zaskarżenia, którego
celem jest pozbawienie mocy orzeczenia i poddanie sporu rozstrzygnięciu przez sąd. W razie wniesienia sprzeciwu
w terminie, orzeczenie SKO traci bowiem moc. Termin do złożenia wniosku o aktualizację opłaty rocznej za
użytkowanie wieczyste ma niewątpliwie charakter materialny. Wątpliwości budzi jednak charakter terminu do

wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO wydanego w sprawie zainicjowanej takim wnioskiem. W tym zakresie SN
wskazał, że skutki te polegają na uprawomocnieniu się orzeczenia wydanego w sprawie o aktualizację opłaty rocznej
za użytkowanie wieczyste. Są to zatem skutki typowe dla upływu terminów do wniesienia większości środków
zaskarżenia, których procesowy charakter nie budzi wątpliwości.
Przedmiotem oceny sądu w związku z wniesieniem sprzeciwu od orzeczenia SKO jest tenże sprzeciw, a nie
wniosek o wszczęcie postępowania aktualizacyjnego. Nie można odrzucać pozwu, który nie podlega rozpoznaniu
przez sąd dopóty, dopóki nie zacznie działać fikcja prawna, którą posłużył się ustawodawca. Nie można także uznać,
że sankcją uchybienia terminowi do wniesienia sprzeciwu jest oddalenie powództwa. W postępowaniu cywilnym,
które będzie się toczyło na skutek wniesienia sprzeciwu wniosek o wszczęcie postępowania o aktualizację opłaty
rocznej zastępuje pozew, a zatem tenże wniosek, a nie sprzeciw, pełni rolę nośnika roszczeń, które będą
przedmiotem oceny przez sąd powszechny.
Ze względów systemowych należy więc opowiedzieć się za koniecznością odrzucenia przez sąd sprzeciwu,
wniesionego z naruszeniem przepisów określających przesłanki jego dopuszczalności, w tym i termin do
jego wniesienia, a podstawą dla wydania takiego orzeczenia jest per analogiam art. 370 KPC. Odrzucenie
sprzeciwu wniesionego po terminie lub z innych przyczyn niedopuszczalnego najlepiej przystaje do
charakteru pisma będącego nośnikiem także tego szczególnego środka zaskarżenia i przesłanek, które sąd
ma na uwadze przy jego ferowaniu.

Komentarz
W analizowanej uchwale Sąd Najwyższy odmówił uznania charakteru materialnoprawnego terminu do wniesienia
sprzeciwu od orzeczenia SKO w sprawie aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Artykuł 80 ust.
3 GospNierU stanowi, że orzeczenie SKO traci moc wyłącznie w razie wniesienia sprzeciwu w terminie.
Wniesienie sprzeciwu po terminie nie może mieć żadnego wpływu na moc obowiązującą tego orzeczenia. Sprzeciw
nie pełni w tej procedurze funkcji pisma zawierającego żądanie i inicjującego postępowanie, jak w przypadku pozwu,
tylko pełni rolę unicestwiającą orzeczenie SKO; to z kolei skutkuje przekazaniem sprawy do rozstrzygnięcia przez
sąd powszechny.
Jak słusznie wskazał w uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego Sąd Okręgowy, skutki wniesienia
sprzeciwu budzą wątpliwości, gdyż jedne sądy oddalają powództwa użytkowników wieczystych, a inne odrzucają ich
pozwy. Wydaje się, że rozstrzygnięcie SN jest jedynym słusznym, albowiem upatrywanie konsekwencji uchybienia
terminowi między odrzuceniem a oddaleniem pozwu jest nie do pogodzenia z istotą samego sprzeciwu. Co więcej,
jak podkreślił Sąd Najwyższy, prowadzić może do absurdalnych sytuacji, w których skuteczność korzystnego dla
użytkownika wieczystego orzeczenia zostanie ubezwładniona w związku z tym, że właściciel nieruchomości uchybił
terminowi do wniesienia sprzeciwu, co niewątpliwie może prowadzić do nadużyć.

Uchwała Sądu Najwyższego z 13.3.2020 r., III CZP 44/19

Uchwała Sądu Najwyższego z 13.3.2020 r. dotycząca uchybienia terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO w sprawie aktualizacji opłaty rocznej wzbudziła istotne wątpliwości interpretacyjne. Zdaniem SN, konsekwencją uchybienia terminowi jest odrzucenie sprzeciwu, pozostawiając sprawę do rozstrzygnięcia przez sąd powszechny zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami.