Warunki wypłaty odszkodowania w razie stwierdzenia nieważności decyzji wydanej na podstawie dekretu warszawskiego
Publikacja omawia problematykę warunków wypłaty odszkodowania w sytuacji stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej wydanej na podstawie dekretu warszawskiego. Przedstawia historię postępowania sądowego dotyczącego ubiegania się o ustanowienie użytkowania wieczystego oraz konieczność wypłaty odszkodowania w przypadku nieprawidłowego działania organów administracji publicznej. Analizuje również rolę sądu w badaniu przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.
Tematyka: odszkodowanie, nieważność decyzji, dekret warszawski, użytkowanie wieczyste, korzystanie z gruntu, plan zagospodarowania przestrzennego, sąd, odpowiedzialność odszkodowawcza
Publikacja omawia problematykę warunków wypłaty odszkodowania w sytuacji stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej wydanej na podstawie dekretu warszawskiego. Przedstawia historię postępowania sądowego dotyczącego ubiegania się o ustanowienie użytkowania wieczystego oraz konieczność wypłaty odszkodowania w przypadku nieprawidłowego działania organów administracji publicznej. Analizuje również rolę sądu w badaniu przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej.
W sprawie o naprawienie szkody spowodowanej wydaniem decyzji administracyjnej o odmowie ustanowienia użytkowania wieczystego na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279 ze zm.; dalej: WłUżGruntWawaD), której nieważność stwierdzono z powodu niewyjaśnienia, czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zagospodarowania przestrzennego obowiązującego w dniu wydania tej decyzji, sąd badając przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej może ustalać, czy prawidłowe rozpoznanie wniosku o ustanowienie użytkowania wieczystego również doprowadziłoby do odmowy ustanowienia tego prawa – uznał Sąd Najwyższy. Dotychczasowi właściciele nieruchomości przejętej przez Gminę m.st. Warszawy ubiegali się o przyznanie na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy, jednak wniosek ten decyzją z 1972 r. nie został uwzględniony. W 2013 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie stwierdziło nieważność decyzji z powodu nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego i niewyjaśnienia, czy dotychczasowe korzystanie z gruntu było do pogodzenia z aktualnym planem zagospodarowania, w którym przeznaczono te tereny na cele przemysłowe. P.W. - następca prawny właścicieli wystąpił na tej podstawie do Prezydenta m.st. Warszawy o przyznanie prawa użytkowania wieczystego. Gdy organ uwzględnił wniosek jedynie częściowo, z uwagi na fakt, że na części nieruchomości znajduje się budynek należący do osób trzecich, P.W. wniósł pozew domagając się wypłaty odszkodowania. Sąd I instancji częściowo uwzględnił powództwo i przyznał 85 tys. zł, natomiast Sąd II instancji przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące pytanie prawne: c zy w sprawie o naprawienie szkody dochodzonej na podstawie art. 160 § 1 KPA wynikającej z wydania niezgodnej z prawem decyzji administracyjnej o odmowie ustanowienia prawa własności czasowej, sąd jest uprawniony do badania, czy prawidłowe rozpoznanie wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej, na podstawie art. 7 ust. 1 WłUżGruntWawaD, również prowadziłoby do jego oddalenia zgodnie z obowiązującymi w chwili wydania decyzji przepisami, w sytuacji gdy organ administracji publicznej stwierdził nieważność tej decyzji z powodu zaniechania przeprowadzenia postępowania dowodowego i niewykazania sprzeczności pomiędzy korzystaniem z gruntu przez dotychczasowego właściciela a przeznaczeniem gruntu zgodnie z obowiązującym w dniu wydania orzeczenia planem zagospodarowania przestrzennego? W uzasadnieniu pytania prawnego wskazano, że w orzecznictwie dominuje pogląd, iż w sprawie o naprawienie szkody wynikającej z wadliwej decyzji dekretowej nie ma podstaw do oceny, czy prawidłowe rozpoznanie wniosku dekretowego również prowadziłoby do jego oddalenia. Decyzje organów administracji publicznej wydane w granicach ich kompetencji są wiążące dla sądów w zakresie ich rozstrzygnięcia, dlatego w toku postępowania cywilnego sądy nie są uprawnione aby dokonywać oceny prawidłowości wydanych decyzji i orzekać w przedmiocie istnienia lub nieistnienia przesłanek materialnoprawnych stanowiących podstawę ich wydania (zob. wyrok SN z 22.1.2013 r., I CSK 404/11, OSNC Nr 9/2013, poz. 110; wyrok SN z 16.12.2009 r., I CSK 175/09, OSNC Nr 7-8/2010, poz. 115). Prezentowane jest również stanowisko zgodnie z którym możliwość uwzględnienia, czy prawidłowe rozpoznanie wniosku również prowadziłoby do jego oddalenia w sprawie o naprawienie szkody wynikającej z wadliwej decyzji dekretowej, ograniczone jest do sytuacji, w których przyczyną stwierdzenia nieważności decyzji były uchybienia formalne decyzji szkodzącej (zob. wyrok SN z 25.5.2017 r., II CSK 584/16, www.sn.pl.). Sąd II instancji podkreślił, że rozpoznając powództwo na podstawie art. 160 § 1 KPA, sąd jest związany decyzją nadzorczą w zakresie objętym jej treścią i tylko w tym zakresie nie może być ona kwestionowana w toku postępowania cywilnego (zob. wyrok SN z 26.8.2009 r. I CSK 26/09, OSNC-ZD Nr 2/2010, poz. 22), zatem związanie to dotyczy samego stwierdzenia wadliwości decyzji kontrolowanej i rodzaju tej wadliwości (zob. wyrok SN z 6.7.2011 r., I CSK 512/09, www.sn.pl). Sąd Najwyższy uznał, że stwierdzenie wadliwości, nieważności decyzji administracyjnej o odmowie ustanowienia użytkowania wieczystego na podstawie art. 7 ust. 1 WłUżGruntWawaD wymaga szerszego spojrzenia organu, który ją wydaje, jednak nie oznacza to, że sąd badający przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej nie ma prawa, a czasem wręcz obowiązku, zbadania okoliczności związanych ze skutkami prawidłowego rozpoznanie wniosku. W ocenie Sądu Najwyższego, jeśli przyczyną stwierdzenia nieważności decyzji o odmowie ustanowienia prawa własności czasowej było zaniechanie zbadania przez organ administracji materialnych przesłanek rozstrzygnięcia, należy zbadać je w procesie o odszkodowanie, dokonując ustaleń dotyczących istnienia związku przyczynowego pomiędzy szkodą doznaną przez powoda, a wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej. W uzasadnieniu uchwały stwierdzono, że pogląd w niej wyrażony ma zastosowanie również do innych decyzji administracyjnych. Odnosząc się do zarzutów w zakresie rozdzielenia drogi sądowej i administracyjnej, wyjaśniono, że skoro brak jest postępowania administracyjnego rozstrzygającego zagadnienie treści decyzji, która mogłaby zostać wydana, jeśli nie doszłoby do wydania wadliwej decyzji, to sąd cywilny może takie badanie przeprowadzić. Uchwała SN z 30.6.2020 r., III CZP 71/19
Podsumowując, publikacja przedstawia skomplikowaną sprawę dotyczącą stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej na podstawie dekretu warszawskiego oraz konieczności wypłaty odszkodowania. Ukazuje rolę sądu w procesie badania okoliczności związanych ze skutkami prawidłowego rozpoznania wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej oraz związku przyczynowego pomiędzy szkodą a działaniami administracyjnymi.