Powództwo o zaniechanie nieuczciwych praktyk handlowych
Spory między organami państwa a przedsiębiorcami w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych stanowią istotną kwestię regulowaną przez rozporządzenie Nr 1215/2012. W niniejszym artykule omawiane są szczególne przypadki postępowań sądowych dotyczących naruszeń prawa oraz jurysdykcji międzynarodowej belgijskich sądów. Pytanie prejudycjalne dotyczy wykładni pojęcia "sprawy cywilne i handlowe" oraz jego zastosowania w konkretnych sprawach. Orzecznictwo Trybunału Stanu pokazuje, że spory tego rodzaju są traktowane w kontekście ochrony konsumentów i zapewnienia spójności działania wymiaru sprawiedliwości, a wykładnia przepisów ma na celu zapewnienie równości oraz jednolitości praw i obowiązków w Unii Europejskiej.
Tematyka: nieuczciwe praktyki handlowe, spory międzynarodowe, jurysdykcja, rozporządzenie Nr 1215/2012, Trybunał Europejski
Spory między organami państwa a przedsiębiorcami w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych stanowią istotną kwestię regulowaną przez rozporządzenie Nr 1215/2012. W niniejszym artykule omawiane są szczególne przypadki postępowań sądowych dotyczących naruszeń prawa oraz jurysdykcji międzynarodowej belgijskich sądów. Pytanie prejudycjalne dotyczy wykładni pojęcia "sprawy cywilne i handlowe" oraz jego zastosowania w konkretnych sprawach. Orzecznictwo Trybunału Stanu pokazuje, że spory tego rodzaju są traktowane w kontekście ochrony konsumentów i zapewnienia spójności działania wymiaru sprawiedliwości, a wykładnia przepisów ma na celu zapewnienie równości oraz jednolitości praw i obowiązków w Unii Europejskiej.
Spory między organami państwa członkowskiego a przedsiębiorcami w zakresie nieuczciwych praktyk handlowych są objęte przepisami rozporządzenia Nr 1215/2012 Stan faktyczny W 2016 r. belgijskie organy wszczęły postępowanie sądowe przed sądem w Antwerpii w przedmiocie zastosowania środka tymczasowego przeciwko spółkom niderlandzkiego prawa wnosząc tytułem żądania głównego po pierwsze, o stwierdzenie, że te spółki dokonywały w Belgii za pośrednictwem zarządzanych przez siebie stron internetowych odprzedaży biletów wstępu na wydarzenia artystyczne po cenie wyższej od początkowej, i że takie działania stanowią naruszenie przepisów ustawy o odprzedaży biletów wstępu na wydarzenia artystyczne (dalej jako: Ustawa) i Kodeksu Handlowego (dalej jako: KH), a po drugie, o nakazanie zaprzestania tych praktyk handlowych. Spółki podniosły zarzut braku jurysdykcji międzynarodowej belgijskich sądów, twierdząc, że organy belgijskie działały w ramach wykonywania władzy publicznej, w związku z czym ich powództwa nie były objęte zakresem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1). Pytanie prejudycjalne Czy wykładni art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy dokonywać w ten sposób, że zawarte w tym przepisie pojęcie „sprawy cywilne i handlowe” obejmuje postępowanie między organami państwa członkowskiego a przedsiębiorcami mającymi siedzibę w innym państwie członkowskim, w którym te organy żądają tytułem głównym, ustalenia istnienia naruszeń polegających na nieuczciwych praktykach handlowych, niezgodnych z prawem w ocenie tych organów, i nakazania ich zaprzestania oraz, tytułem ewentualnym, nakazania upublicznienia orzeczenia, nałożenia kary pieniężnej za stwierdzone naruszenia i orzeczenia, że przyszłe naruszenia będą mogły zostać stwierdzone jedynie w drodze protokołu sporządzonego przez zaprzysiężonego urzędnika jednego z tych organów? Stanowisko TS Trybunał przypomniał, że w celu zapewnienia w najszerszym możliwym zakresie równości i jednolitości praw oraz obowiązków wynikających z rozporządzenia Nr 1215/2012 dla państw członkowskich i zainteresowanych osób, wykładni pojęcia „sprawy cywilne i handlowe”, o którym mowa w art. 1 ust. 1 tego rozporządzenia, nie należy dokonywać poprzez proste odesłanie do prawa krajowego jednego z państw członkowskich. Pojęcie to należy traktować jako pojęcie autonomiczne, którego wykładni trzeba dokonywać w oparciu z jednej strony o cele i systematykę tego rozporządzenia, a z drugiej o zasady ogólne wynikające z całokształtu systemów prawa krajowego (wyrok TS z 7.5.2020 r., Rina, C-641/18, EU:C:2020:349, pkt 30). Ponadto, jak wynika w szczególności z motywu 10 rozporządzenia Nr 1215/2012, konieczność zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz niezbędność uniknięcia, w celu zapewnienia zgodnego sprawowania wymiaru sprawiedliwości, wydawania w państwach członkowskich sprzecznych orzeczeń wymaga szerokiej wykładni pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” (wyrok TS z 28.2.2019 r., Gradbeništvo Korana, C-579/17, EU:C:2019:162, pkt 47). Z orzecznictwa TS wynika, że chociaż pewne spory między organem władzy publicznej a podmiotem prawa prywatnego mogą być objęte zakresem stosowania rozporządzenia Nr 1215/2012, to odmiennie jest w sytuacji, gdy organ władzy publicznej wykonuje swoje władztwo publiczne (wyrok TS z 11.4.2013 r., Sapir i in., C-645/11, EU:C:2013:228, pkt 33). Zatem aby ustalić, czy dana sprawa objęta jest zakresem pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012, a w konsekwencji w zakres stosowania tego rozporządzenia, należy określić stosunek prawny istniejący między stronami sporu i jego przedmiot lub, alternatywnie, zbadać podstawę prawną i zasady regulujące wytoczenia powództwa (wyrok TS z 14.10.1976 r., LTU, 29/76, EU:C:1976:137, pkt 4). W odniesieniu do powództw o zaprzestanie oraz do pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012, z orzecznictwa TS wynika, że powództwo dotyczące zakazu stosowania przez przedsiębiorców nieuczciwych klauzul w rozumieniu dyrektywy 93/13 w umowach zawieranych z konsumentami objęte jest pojęciem „sprawy cywilne” w zakresie, w jakim zmierza ono do poddania kontroli sądu stosunków prawa prywatnego (wyrok TS z 1.10.2002 r., Henkel, C-167/00, EU:C:2002:555, pkt 30). Orzecznictwo to zostało następnie rozszerzone w odniesieniu do powództw o zaprzestanie szkodliwych praktyk, o których mowa w dyrektywie 2009/22 (wyrok TS z 28.7.2016 r., Verein für Konsumenteninformation, C-191/15, EU:C:2016:612, pkt 38, 39). Z powyższego zdaniem TS wynika, że powództwa zmierzające do stwierdzenia i zaprzestania nieuczciwych praktyk handlowych w rozumieniu dyrektywy 2005/29 również wchodzą w zakres pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012. Powództwa wytoczone przed sądem odsyłającym mają na celu zapewnienie przestrzegania ustanowionego w belgijskich przepisach zakazu regularnej odprzedaży biletów wstępu na wydarzenia artystyczne lub okazjonalnej odprzedaży takich biletów po cenie wyższej od ich ustalonej ceny, ponieważ takie odprzedaże są kwalifikowane jako nieuczciwa praktyka handlowa. Jednakże pozwane spółki podnosząc przede wszystkim, że belgijskie organy nie są zobowiązane do wykazania, że mają własny interes we wszczynaniu postępowań takich jak te przed sądem odsyłającym. Trybunał wskazał, że o ile prawdą jest, że w rozpatrywanych sporach belgijskie organy nie wydają się zobowiązane do wykazania interesu prawnego, o tyle okoliczność ta jest nierozerwalnie związana z tym, że mogły one działać wyłącznie na podstawie kompetencji przyznanej im przez ustawę w dziedzinie zwalczania niektórych nieuczciwych praktyk handlowych. Pozwane spółki podkreślają okoliczność, że belgijskie organy wykorzystują swoje własne ustalenia i oświadczenia jako dowody przed sądem, a tym samym kluczowe dokumenty zawarte w aktach sprawy składają się z szeregu sprawozdań i ustaleń pochodzących od kontrolerów państwowych, co stanowi wykonywanie prerogatyw władzy publicznej. Zdaniem rzecznika generalnego uznanie, że spór wszczęty przez organ władzy publicznej jest wyłączony z zakresu stosowania rozporządzenia Nr 1215/2012 ze względu na to, iż ten organ posłużył się dowodami zebranymi dzięki jego prerogatywom, osłabiłoby praktyczną skuteczność jednego z modeli wdrażania ochrony konsumentów uznanych przez unijnego prawodawcę (pkt 59 opinii). W odróżnieniu bowiem od modelu, w którym sam organ administracyjny rozstrzyga w przedmiocie konsekwencji naruszenia, w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, organ władzy publicznej jest odpowiedzialny za obronę interesu konsumentów przed organami sądowymi. Tylko wtedy, gdyby ze względu na korzystanie z określonych dowodów organ władzy publicznej nie znajdował się konkretnie w tej samej sytuacji co podmiot prawa prywatnego w ramach analogicznego sporu, należałoby przyjąć, że taki organ skorzystał w danej sprawie z prerogatyw władzy publicznej. Trybunał uściślił, że zwykłe zestawienie i kompilacja zarzutów lub dowodów, jak może to uczynić grupa przedsiębiorców lub konsumentów, nie są równoznaczne z wykonywaniem takich prerogatyw. Z informacji, którymi dysponuje TS, nie wynika, że w ramach postępowania toczącego się przed sądem odsyłającym belgijskie organy w jakikolwiek sposób skorzystały z dowodów, które zostałyby uzyskane w ramach przysługujących im prerogatyw władzy publicznej, czego ustalenie należy w razie potrzeby do sądu odsyłającego. Z powyższego zdaniem TS wynika, że spory między organami państwa członkowskiego a przedsiębiorcami mającymi siedzibę w innym państwie członkowskim, w ramach których organy te żądają tytułem głównym stwierdzenia istnienia naruszeń stanowiących w ocenie tych organów niezgodne z prawem nieuczciwe praktyki handlowe i nakazania ich zaprzestania, wchodzi w zakres pojęcia „sprawy cywilne i handlowe” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012. Reasumując TS orzekł, że wykładni art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy dokonywać w ten sposób, że zawarte w tym przepisie pojęcie „sprawy cywilne i handlowe” obejmuje spory między organami państwa członkowskiego a przedsiębiorcami mającymi siedzibę w innym państwie członkowskim, w ramach których organy te żądają tytułem głównym stwierdzenia istnienia naruszeń stanowiących w ocenie tych organów niezgodne z prawem nieuczciwe praktyki handlowe i nakazania ich zaprzestania, a także, tytułem żądania ewentualnego, nakazania upublicznienia orzeczenia i nałożenia kary pieniężnej. Komentarz Trybunał analizując zakres rozporządzenia Nr 1215/2012 odwołał się do dotychczasowego orzecznictwa, zgodnie z którym pewne spory między organem władzy publicznej a podmiotem prawa prywatnego mogą być objęte zakresem stosowania tego rozporządzenia, jeśli ten organ nie wykonuje władztwa publicznego. W mniejszym wyroku TS rozważał szczególne okoliczności dotyczące interesu organu władzy publicznej we wniesieniu powództwa, które jest objęte pojęciem „sprawy cywilne i handlowe” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012. Trybunał zakwestionował stanowisko, że w spornej sytuacji, gdy dany organ posiada uprawnienia dochodzeniowe, które nie przysługują podmiotom prawa prywatnego, i posługuje się dowodami zebranymi dzięki tym uprawnieniom, dany spór jest automatycznie wyłączony z przedmiotowego zakresu stosowania rozporządzenia Nr 1215/2012. Wyrok TS z 16.7.2020 r., Movic i in., C-73/19
Trybunał Europejski w wyroku z 16.7.2020 r. potwierdził, że spory między organami państwa a przedsiębiorcami, dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych, są objęte zakresem pojęcia "sprawy cywilne i handlowe" zgodnie z rozporządzeniem Nr 1215/2012. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla ochrony konsumentów oraz zapewnienia spójności działań sądowych w ramach Unii Europejskiej.