Wyjątkowość skargi nadzwyczajnej

Tematyka: Sąd Najwyższy, skarga nadzwyczajna, zasada demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwość społeczna, ARiMR, SAPARD, postępowanie, profesjonalny pełnomocnik, wymogi formalne, wznowienie postępowania, art. 403 § 2 KPC, termin, skarga kasacyjna, postanowienie, rażące naruszenie prawa, art. 410 § 2 KPC, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, interpretacja, ograniczenia, I NSNc 41/19

Sąd Najwyższy stwierdził, że podstawą do uwzględnienia skargi nadzwyczajnej jest konieczność zapewnienia
zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości
społecznej. Brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonego orzeczenia, jeśli strona wnosząca kolejne środki
zaskarżenia jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, a sąd odrzuca je wyłącznie z powodu
niezachowania wymogów formalnych.
Stan faktyczny
A.P. uzyskał dofinansowanie budowy statku przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej jako:
ARiMR) ze środków unijnych w ramach programu SAPARD. Później okazało się, że przedsiębiorca nie spełnił
jednego z wymogów formalnych, który choć nie został zamieszczony w umowie z ARiMR, wynikał z ustalonych
unijnych procedur. ARiMR zażądała zwrotu kwoty dofinansowania i Sądy przyznały jej rację. Sąd Najwyższy odmówił
przyjęcia skargi kasacyjnej A.P. do rozpoznania.
Gdy po upływie dwóch lat od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w W. z 2012 r. ujawniono księgi
wewnętrznych procedur ARiMR, A.P. - reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł skargę
o wznowienie postępowania na podstawie art. 403 § 2 KPC, powołując się na wykrycie nowych dowodów
uzyskanych kilka dni wcześniej w drodze dostępu do informacji publicznej. Jak przyznano w skardze, dowody te
istniały w trakcie wcześniejszego postępowania i dotyczyły znanej A.P. okoliczności faktycznej. Nie miał on jednak
możliwości powołania się na nią w trakcie postępowania w przedmiocie zwrotu dofinansowania, gdyż z powodu
odmowy przez ARiMR dostępu do ksiąg procedur jako procedur wewnętrznych nie mogły one zostać przedstawione
sądom orzekającym w sprawie. Zapoznanie się z treścią dokumentów wymagało m.in. szczegółowej znajomości
sposobu funkcjonowania ARiMR oraz obiegu dokumentów, zaś do ich udostępnienia doszło dopiero w 2014 r.
Wskazał też, że udało mu się dotrzeć do korespondencji Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z ARiMR,
z której wynikało, iż polska instytucja przyjmuje bardziej rygorystyczną interpretację warunków umów tożsamych jak
w tej sprawie niż Trybunał.
Sąd odrzucił skargę o wznowienie uznał bowiem, że została ona złożona po terminie. Zgodnie z art. 407 § 1 KPC,
skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym, przy czym termin ten liczy się od dnia, w którym strona
dowiedziała się o podstawie wznowienia. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, A.P. w skardze o wznowienie
postępowania przyznał, że już w 2012 r. istniała obiektywna możliwość powołania się na wskazane teraz dowody.
Zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie zostało odrzucone z przyczyn formalnych. Sąd
odrzucił również wniosek A.P. o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie, a następnie zażalenie na
to postanowienie.
Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wniósł w tej sprawie skargę nadzwyczajną. W jego ocenie Sąd nie
powinien odrzucać skargi o wznowienie postępowania bez ustalenia kiedy przedsiębiorca uzyskał informacje na
temat środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać
w poprzednim postępowaniu. W ocenie wnoszącego skargę nadzwyczajną, Sąd był zobligowany do wezwania
przedsiębiorcy do uprawdopodobnienia okoliczności stwierdzających zachowanie terminu wznowienia na podstawie
art. art. 410 § 2 KPC, zaś zaniechanie wezwania doprowadziło do pozbawienia strony prawa do sądu.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy oddalił skargę nadzwyczajną wyjaśniając, że jest to instytucja, która z uwagi na swoją wyjątkowość
jest obwarowana surowymi wymogami formalnymi. Zgodnie z art. 89 § 1 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym
(t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 825 ze zm.), jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego
państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu
powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga
nadzwyczajna, o ile orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji
lub orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego
a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia. W ocenie
Sądu Najwyższego, Rzecznik Małych i Ś rednich Przedsiębiorców nie wykazał, że doszło do rażącego
naruszenia prawa. Jak podkreślono A.P. korzystał z wielu środków odwoławczych, ale nie dochował terminu
do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Zdaniem Sądu Najwyższego, przyjęta przez Rzecznika
interpretacja art. 410 § 2 KPC jest błędna, sąd nie ma obowiązku a jedynie możliwość wezwania strony do
uprawdopodobnienia okoliczności stwierdzających zachowanie terminu wznowienia. Uwzględnienie skargi
nadzwyczajnej powinno dotyczyć wyłącznie takich orzeczeń, które są nie do pogodzenia z podstawowymi

zasadami demokratycznego państwa prawnego, które są elementarnie niesprawiedliwe, a nie jedynie takich,
które nasuwają wątpliwości formalne. Jak wyjaśniono, w demokratycznym państwie prawnym jest
przewidziana możliwość zaskarżania wadliwych orzeczeń, które naruszają prawo do sądu, ale prawo to jest
ograniczone pewnymi ramami. Natomiast niedopuszczalne jest traktowanie skargi nadzwyczajnej jako
jednego z kolejnych środków umożliwiających wzruszenie orzeczenia, w szczególności w sytuacji gdy strona
reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie zdołała skutecznie zakwestionować orzeczenia
naruszającego jej prawa ze względu na niedopełnienie wymogów formalnych, czyli okoliczności leżące po jej
stronie.
Wyrok SN z 24.6.2020 r., I NSNc 41/19

Sąd Najwyższy oddalił skargę nadzwyczajną wyjaśniając, że jest to instytucja, która z uwagi na swoją wyjątkowość jest obwarowana surowymi wymogami formalnymi. Zgodnie z art. 89 § 1 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zgodności z zasadą demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie może być wniesiona skarga nadzwyczajna.