Pozbawienie wykonalności wyroku alimentacyjnego

Tematyka: Pozbawienie wykonalności wyroku alimentacyjnego, powództwo przeciwegzekucyjne, zobowiązania alimentacyjne, rozporządzenie Nr 4/2009, jurysdykcja sądów, wykonanie orzeczeń, TS C-41/19

Jurysdykcję do orzekania w przedmiocie powództwa przeciwegzekucyjnego powołującego się na spłatę
zobowiązań alimentacyjnych mają sądy państwa członkowskiego, w którym wystąpiono o wykonanie.
Stan faktyczny
Orzeczeniem Sądu Okręgowego w Krakowie z maja 2009 r. FX (zamieszkały w RFN) został zobowiązany do zapłaty
świadczeń alimentacyjnych w wysokości ok. 100 euro miesięcznie na rzecz małoletniej córki GZ (zamieszkałej
w Polsce), ze skutkiem wstecznym od czerwca 2008 r. Na wniosek GZ sąd w Kolonii postanowieniem z lipca 2016 r.
nadał temu orzeczeniu klauzulę wykonalności. Na tej podstawie GZ, reprezentowana matkę (przez będącą jej
przedstawicielem ustawowym) wszczęła przeciwko FX egzekucję w RFN. FX zakwestionował to postępowanie
i wniósł do sądu w Kolonii powództwo przeciwegzekucyjne na podstawie § 767 niemieckiego KPC. Na jego poparcie
FX podnosił, że sporny dług alimentacyjny został już w całości spłacony bezpośrednio przez niego do 2010 r., a od
grudnia 2010 r. za pośrednictwem polskiego funduszu alimentacyjnego. FX miał zwracać temu funduszowi kwoty
wypłacone GZ w miarę możliwości finansowych. FX twierdził, że to roszczenie w znacznej części wygasło. Niemiecki
sąd odsyłający miał wątpliwości, czy wniesione do niego przez FX powództwo przeciwegzekucyjne podlega jego
jurysdykcji międzynarodowej.
Pytanie prejudycjalne
Czy powództwo przeciwegzekucyjne wniesione przez dłużnika wierzytelności alimentacyjnej, skierowane przeciwko
wykonaniu orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego tę
wierzytelność, wchodzi w zakres zastosowania rozporządzenia Rady (WE) Nr 4/2009 z 18.12.2008 r. w sprawie
jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań
alimentacyjnych (Dz.Urz. UE L z 2009 r. Nr 7, s. 1) lub rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr
1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach
cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1), a także jurysdykcji międzynarodowej sądów państwa
członkowskiego wykonania?
Stanowisko TS
Trybunał przypomniał, ze przepisy rozporządzenia Nr 4/2009 stanowi lex specialis w zakresie m.in. kwestii
jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania, a także wykonywania orzeczeń sądowych w dziedzinie zobowiązań
alimentacyjnych. Z art. 1 ust. 2 lit. e) w świetle motywu 10 rozporządzenia Nr 1215/2012 wynika, że z materialnego
zakresu zastosowania tego rozporządzenia są wyłączone zobowiązania alimentacyjne wynikające ze stosunku
rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa – w następstwie przyjęcia rozporządzenia Nr 4/2009.
Trybunał podzielił stanowisko rzecznika generalnego (pkt 39 i 40 opinii), że spór, taki jak w sprawie w postępowaniu
głównym, zainicjowany przed sądem państwa członkowskiego (państwa wykonania), mający za przedmiot wykonanie
uznanego w tym państwie członkowskim za wykonalne orzeczenia wydanego w innym państwie (państwie
pochodzenia) z zakresu zobowiązań alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, wchodzi w zakres
stosowania rozporządzenia Nr 4/2009.
Zdaniem TS powyższej oceny nie zmienia sytuacja, gdy do sądu krajowego, jak w przypadku sądu odsyłającego,
wpływa powództwo przeciwegzekucyjne wobec orzeczenia sądu państwa członkowskiego pochodzenia, którym
stwierdzono wierzytelność alimentacyjną. Z orzecznictwa TS wynika że powództwo przeciwegzekucyjne
przewidziane w § 767 niemieckiego KPC pozostaje w ścisłym związku z postępowaniem wykonawczym (wyrok TS
z 4.7.1985 r., AS-Autoteile Service, 220/84, EU:C:1985:302, pkt 12). Tym samym, jeżeli takie powództwo ma związek
z wnioskiem mającym na celu spowodowanie wykonania orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych, to
wówczas objęte jest ono również zakresem stosowania rozporządzenia Nr 4/2009.
Trybunał stwierdził, że – mimo iż rozporządzenie Nr 4/2009 zawiera w rozdziale IV szereg przepisów dotyczących
wykonania orzeczeń z zakresu zobowiązań alimentacyjnych – żaden z tych przepisów nie określa wprost
jurysdykcji na etapie wykonawczym. Jednakże w art. 41 ust. 1 rozporządzenie Nr 4/2009 stwierdzono po
pierwsze, że z zastrzeżeniem przepisów tego rozporządzenia postępowanie egzekucyjne w sprawie orzeczeń
wydanych w innym państwie członkowskim jest regulowane prawem państwa wykonania, oraz, po drugie, takie
orzeczenie jest wykonywane na takich samych warunkach, co orzeczenia wydane w tym państwie wykonania.
Zdaniem TS z tego przepisu rozporządzenia Nr 4/2009 wynika, że powództwo pozostające w ścisłym związku
z postępowaniem w sprawie wykonania orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia
i stwierdzającego wierzytelność alimentacyjną, takie jak powództwo przeciwegzekucyjne w niniejszej sprawie,

podlega – jak i sam wniosek o wykonanie tego orzeczenia – jurysdykcji sądów państwa członkowskiego
wykonania.
Z orzecznictwa TS wynika, że bliskość między sądem właściwym a wierzycielem alimentacyjnym nie jest jedynym
celem rozporządzenia Nr 4/2009 (wyrok TS z 18.12.2014 r., Sanders i Huber, C-400/13 i C-408/13, EU:C:2014:2461,
pkt 40). Ma ono również na celu zapewnienie prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości nie tylko z punktu
widzenia optymalizacji organizacji sądownictwa, lecz także w świetle interesu stron – bez względu na to, czy
występują w charakterze powoda, czy też pozwanego – polegającego w szczególności na ułatwieniu im dostępu do
wymiaru sprawiedliwości, a także zapewnieniu przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych (wyrok Sanders i Huber,
pkt 29). Ponadto, nałożenie na sąd państwa członkowskiego wykonania obowiązku stwierdzenia w każdym
przypadku braku swojej jurysdykcji do rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego, takiego jak w sprawie
w postępowaniu głównym, na rzecz sądu państwa członkowskiego pochodzenia, który stwierdził wierzytelność
alimentacyjną, zdaniem TS, nie spowodowałoby możliwie największego ułatwienia w odzyskaniu międzynarodowych
wierzytelności alimentacyjnych. Wręcz przeciwnie powodowałoby to nadmierne wydłużenie i utrudnienie procedury
oraz obciążałoby strony stratą czasu i znaczącymi kosztami (wyrok Sanders i Huber, pkt 41). Zdaniem TS
z powyższego wynika, że sąd państwa członkowskiego wykonania, do którego wpłynął wniosek o wykonanie
orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia i stwierdzającego wierzytelność
alimentacyjną, posiada na podstawie rozporządzenia Nr 4/2009, a w szczególności jego art. 41 ust. 1, jurysdykcję do
rozpoznania powództwa przeciwegzekucyjnego, jeżeli pozostaje ono w ścisłym związku z wnioskiem o wykonanie
złożonym w tym sądzie. Trybunał dodał, że w rozpatrywanej sprawie powództwo przeciwegzekucyjne opiera się na
twierdzeniu powoda, że spłacił on w znacznej części przedmiotowy dług alimentacyjny.
W kompetencji Trybunału leży przedstawienie sądowi odsyłającemu przydatnych elementów wykładni
rozporządzenia Nr 4/2009 odnośnie do takiego zarzutu powództwa przeciwegzekucyjnego. Jednakże TS wskazał, że
to wyłącznie do tego sądu należy ocena faktów i dowodów przedstawionych przez strony na poparcie ich
żądań. Rzecznik generalny wskazał w pkt 78 opinii, że zarzut wywodzony ze spłaty długu zalicza się do tych, które
są brane pod uwagę na etapie wykonania. W motywie 30 zd. 2 rozporządzenia Nr 4/2009 podkreślono, że spłata
długu przez dłużnika w momencie wykonania znajduje się wśród podstaw odmowy lub zawieszenia wykonania
orzeczenia przewidzianych prawem krajowym, które nie są niezgodne z podstawami wymienionymi
w rozporządzeniu.
W ocenie TS jeżeli orzeczenie zostało wydane w państwie członkowskim, w którym wierzyciel ma zwykłe miejsce
pobytu, zarzut taki, podniesiony przez dłużnika na poparcie powództwa przeciwegzekucyjnego przed sądem państwa
wykonania, nie ma na celu zmiany tego orzeczenia lub wydania nowego orzeczenia w państwie członkowskim
wykonania w rozumieniu art. 8 rozporządzenia Nr 4/2009, ani nie zmierza do ponownego badania tego
orzeczenia co do istoty w tym państwie w rozumieniu art. 42 tego rozporządzenia. Trybunał wskazał, że oparte na
tym zarzucie powództwo przeciwegzekucyjne jest ściśle związane z postępowaniem egzekucyjnym, gdyż zmierza
wyłącznie do zakwestionowana wysokości kwoty, do której orzeczenie stwierdzające wierzytelność alimentacyjną
może podlegać wykonaniu, na podstawie przedstawionych przez dłużnika dowodów na podnoszoną przez niego
spłatę długu, których dopuszczalność jak i zasadność powinien ocenić sąd państwa członkowskiego wykonania.
Reasumując TS orzekł, że rozporządzenie Nr 4/2009 należy interpretować w ten sposób, iż w zakres jego
zastosowania, a także w zakres jurysdykcji międzynarodowej sądów państwa członkowskiego wykonania,
wchodzi powództwo przeciwegzekucyjne – wniesione przez dłużnika wierzytelności alimentacyjnej,
skierowane przeciwko wykonaniu orzeczenia wydanego przez sąd państwa członkowskiego pochodzenia
i stwierdzającego tę wierzytelność – które jest ściśle związane z postępowaniem egzekucyjnym. Na
podstawie art. 41 ust. 1 rozporządzenia Nr 4/2009 i odpowiednich przepisów prawa krajowego do sądu
odsyłającego jako sądu państwa członkowskiego wykonania należy wydanie orzeczenia w przedmiocie
dopuszczalności i zasadności dowodów przedstawionych przez dłużnika alimentacyjnego na poparcie
twierdzenia, że spłacił on swój dług w znacznej części.
Wyrok TS z 4.6.2020 r., FX (Sprzeciw wobec wykonania roszczenia alimentacyjnego), C-41/19

Komentarz
W niniejszym wyroku Trybunał uznał, że żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wyroku zobowiązującego do
zapłaty świadczeń alimentacyjnych objęte jest zakresem „zobowiązań alimentacyjnych” w rozumieniu rozporządzenia
Nr 4/2009. Na uwagę zasługuje szczegółowa argumentacja Trybunału uzasadniająca stanisławowsko, że w niniejszej
sprawie to niemiecki sąd jest właściwy do orzekania w przedmiocie sprzeciwu wobec wykonania polskiego
orzeczenia w sprawie świadczeń alimentacyjnych w RFN.

Wyrok TS z 4.6.2020 r., FX (Sprzeciw wobec wykonania wyroku alimentacyjnego), C-41/19

Trybunał uznał, że żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wyroku zobowiązującego do zapłaty świadczeń alimentacyjnych objęte jest zakresem „zobowiązań alimentacyjnych” w rozumieniu rozporządzenia Nr 4/2009. Niemiecki sąd jest właściwy do orzekania w przedmiocie sprzeciwu wobec wykonania polskiego orzeczenia w sprawie świadczeń alimentacyjnych w RFN.