Zaprzestanie czynności przez sądy i rozpoznawanie tylko spraw pilnych z powodu COVID-19

Przepis art. 14a KoronawirusU reguluje kwestie związane z zaprzestaniem czynności przez sądy w związku z COVID-19. Może to skutkować wyznaczeniem innego sądu do rozpatrywania spraw pilnych na czas określony. Publikacja omawia także delegowanie sędziów oraz regulacje dotyczące terminów ustawowych w kontekście pandemii.

Tematyka: zaprzestanie czynności, sądy, COVID-19, delegowanie sędziów, sprawy pilne, terminy ustawowe, KoronawirusU

Przepis art. 14a KoronawirusU reguluje kwestie związane z zaprzestaniem czynności przez sądy. Zgodnie
z art. 14a ust. 1 KoronawirusU w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez sąd powszechny
z powodu COVID-19 prezes sądu apelacyjnego, może wyznaczyć inny sąd równorzędny, położony na
obszarze tej samej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu,
który zaprzestał czynności - mając na względzie zapewnienie prawa do sądu oraz warunki organizacyjne
sądów. Wyznaczenia dokonuje się na czas oznaczony, wynikający z przewidywanego okresu zaprzestania
czynności. Natomiast w przypadku całkowitego zaprzestania czynności przez wszystkie sądy powszechne na
obszarze apelacji z powodu COVID-19 Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na wniosek prezesa sądu
apelacyjnego, na którego obszarze sądy zaprzestały czynności, wyznacza inny sąd równorzędny, położony
w miarę możliwości na obszarze sąsiedniej apelacji, jako właściwy do rozpoznawania spraw pilnych
należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności - mając na względzie zapewnienie prawa do
sądu oraz warunki organizacyjne sądów. Wyznaczenia dokonuje się na czas oznaczony, wynikający
z przewidywanego okresu zaprzestania czynności.
W odniesieniu do spraw cywilnych za sprawy pilne uważa się sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy
rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką (art. 14a ust. 4 pkt 9 KoronawirusU); o których mowa w ustawie z dnia 19
sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (art. 14a ust. 4 pkt 10 KoronawirusU); wniosków o ustanowienie
kuratora w celu reprezentowania interesów małoletnich w postępowaniu przed sądem lub innym organem
w sprawach pilnych (art. 14a ust. 4 pkt 14 KoronawirusU); przesłuchania przez sąd osoby w trybie zabezpieczenia
dowodu lub co do której zachodzi obawa, że nie będzie można jej przesłuchać na rozprawie (art. 14a ust. 4 pkt 16
KoronawirusU). Przepisu art. 14a ust. 5 KoronawirusU nie będzie miał zastosowania w sprawach cywilnych,
ponieważ zgodnie z tym przepisem odsyła do art. 14a ust. 3 KoronawirusU regulującego możliwość (w przypadku
całkowitego zaprzestania czynności przez wojewódzki sąd administracyjny z powodu COVID-19) wyznaczenia przez
Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego innego wojewódzkiego sądu administracyjnego jako właściwego do
rozpoznawania spraw pilnych należących do właściwości sądu, który zaprzestał czynności.
Sąd, który całkowicie zaprzestał czynności z powodu COVID-19, przekazuje akta spraw pilnych wszczętych
i niezakończonych sądowi wyznaczonemu jako sąd właściwy w trybie ust. 1-3 (art. 14a ust. 7 KoronawirusU) Sąd
wyznaczony jako sąd właściwy w trybie ust. 1-3 do rozpoznawania spraw pilnych pozostaje właściwy do zakończenia
postępowania w danej instancji (art. 14a ust. 8 KoronawirusU)
Prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby
spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego,
albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, a także gdy wymaga tego dobro wymiaru
sprawiedliwości.
Z kolei przepis art. 14b KoronawirusU reguluje możliwość delegowania sędziów. Stosownie do przepisu art. 14b ust.
1 KoronawirusU prezes sądu apelacyjnego może delegować sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego
lub sędziego sądu apelacyjnego, za jego zgodą, do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie rejonowym,
sądzie okręgowym lub sądzie apelacyjnym, na czas określony, do rozpoznawania spraw, o których mowa w art. 14a
ust. 4 KoronawirusU, jeżeli z powodu COVID-19 wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
KoronawirusU odmiennie reguluje kwestie związane z rozpoznawaniem spraw pilnych oraz pozostałych spraw, które
nie są traktowane, stosownie do ww. przepisów, za sprawy pilne. Celem przedmiotowej regulacji jest także nie
narażanie na zarażenie wirusem w związku z rozpoznawaniem spraw przez sądy.
Natomiast zagadnienie terminów o charakterze ustawowym, które nie podlegają przedłużeniu, zostało uregulowane
w art. 15zzs ust. 4 KoronawirusU, zgodnie z który - w okresie, o którym mowa w ust. 1 sąd lub podmiot, prowadzący
odpowiednio postępowanie, może wyznaczyć stronie termin do dokonania czynności lub zarządzić bieg terminu
określonego ustawą z możliwością określenia go na czas dłuższy, niż przewidziany ustawą, jeżeli wymaga tego
interes publiczny lub ważny interes strony albo kontrolowanego. Regulacja taka może budzić obawy w zakresie
zapewnienia prawidłowej ochrony prawnej. Wszelkie czynności w okresie obowiązywania stanu zagrożenia
epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 są skuteczne (w art. 15zzs ust. 5
KoronawirusU), a jedynie nie przeprowadza się rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń
jawnych w sprawach pilnych (w art. 15zzs ust. 5 KoronawirusU). Zasadny jest pogląd, że „ograniczenie prawa do

sądu w czasie pandemii – nieuzasadnione faktycznymi możliwościami realizacji tego prawa z zachowaniem
bezpieczeństwa epidemicznego – uderzałoby w obywateli i ich podstawowe prawa” (J. Bitner, K. Kurosz, R.Terlecki,
Prawo do sądu w czasie epidemii: sprawy pilne a zawieszenie terminów,
).
Zaprzestanie czynności przez sąd, organ lub podmiot, prowadzące odpowiednio postępowanie lub kontrolę,
w okresie, o którym mowa w ust. 1, nie może być podstawą wywodzenia środków prawnych dotyczących
bezczynności, przewlekłości lub naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (art.
15zzs ust.8 KoronawirusU).
W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19:
1) przepisów o bezczynności organów oraz o obowiązku organu i podmiotu, prowadzących odpowiednio
postępowanie, do powiadamiania strony lub uczestnika postępowania o niezałatwieniu sprawy w terminie nie stosuje
się;
2) organom lub podmiotom prowadzącym odpowiednio postępowanie nie wymierza się kar, grzywien ani nie zasądza
się od nich sum pieniężnych na rzecz skarżących za niewydanie rozstrzygnięć w terminach określonych przepisami
prawa.

Przepisy KoronawirusU mają na celu zapewnienie ciągłości działania sądownictwa w sytuacji zaprzestania czynności przez sądy z powodu COVID-19. Wskazują m.in. na istotę rozpoznawania spraw pilnych, delegowanie sędziów oraz elastyczność w ustalaniu terminów w interesie publicznym.