Możliwość dokonywania ustaleń faktycznych przez sąd ad quem

Przepis art. 382 KPC określa podstawę merytorycznego orzekania przez sąd drugiej instancji, która obejmuje materiał dowodowy zebrany przez sąd pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Sąd drugiej instancji zawsze ma obowiązek dokonania ponownie własnych ustaleń co do okoliczności faktycznych, które mogą różnić się od tych poczynionych w pierwszej instancji. Postępowanie apelacyjne ma na celu ponowne i wszechstronne merytoryczne rozpoznanie sprawy.

Tematyka: sąd drugiej instancji, postępowanie apelacyjne, ustalenia faktyczne, apelacja pełna, art. 382 KPC

Przepis art. 382 KPC określa podstawę merytorycznego orzekania przez sąd drugiej instancji, która obejmuje materiał dowodowy zebrany przez sąd pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Sąd drugiej instancji zawsze ma obowiązek dokonania ponownie własnych ustaleń co do okoliczności faktycznych, które mogą różnić się od tych poczynionych w pierwszej instancji. Postępowanie apelacyjne ma na celu ponowne i wszechstronne merytoryczne rozpoznanie sprawy.

Przepis art. 382 KPC określa podstawę merytorycznego orzekania przez sąd drugiej instancji, która obejmuje
materiał dowodowy zebrany przez sąd pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Zebrany
materiał w rozumieniu tego przepisu, to dowody przeprowadzone w sprawie oraz fakty powszechnie znane,
znane sądowi urzędowo, fakty przyznane, a także objęte twierdzeniami jednej strony, co do których druga
strona nie wypowiedziała się. Uregulowanie to nakłada na sąd drugiej instancji obowiązek dokonania
ponownie własnych ustaleń, które mogą obejmować ustalenia sądu pierwszej instancji przyjęte za własne
albo różnić się od tych już poczynionych, a następnie poddania ich ocenie pod kątem prawa materialnego –
orzekł Sąd Najwyższy (II PK 135/18).
Opis stanu faktycznego
Sprawa toczyła się z powództwa M. R. przeciwko L. Spółce z.o.o. w W. o odszkodowanie i zmianę trybu rozwiązania
umowy o pracę. Powód był zatrudniony u pozwanej od 1.4.2008 r. na podstawie umowy o pracę na czas
nieokreślony na stanowisku starszego operatora węzła betoniarskiego w pełnym wymiarze czasu pracy. Do zakresu
jego obowiązków należało m.in. produkowanie mieszanki betonowej. Pod koniec 2012 r. kierownik sekcji
warszawskiej uzyskał informację, iż w miejscu pracy powoda następnego dnia ma zostać wyprodukowany beton,
który będzie wywieziony bez dokumentów WZ oraz bez faktury VAT, tj. z ominięciem oficjalnego systemu
informatycznego do produkcji betonu. Nabywcą towaru miał być P. W., a beton miał zostać zawieziony na teren
prowadzonej przez niego budowy. Podczas legalizacji wag w zakładzie ujawniono ich ustawienie tak, aby błędnie
określały ilość wyprodukowanego betonu. Po uzyskaniu nagrań z monitoringu pracodawca uzyskał pewność, że
proceder ma miejsce. P. W. postawiono wybór: otrzyma zwolnienie dyscyplinarne albo wskaże kto wyprodukował
beton poza systemem i wtedy umowa zostanie rozwiązana za porozumieniem stron. P. W. podpisał oświadczenie
o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron. W związku z tym pracodawca podjął decyzję o rozwiązaniu
stosunku pracy również z powodem. Pozwana rozwiązała z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując
się na ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych.
Stanowisko SR i SO
Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda 11.400 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem
rozwiązanie umowy o pracę wraz z odsetkami ustawowymi oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Spór
sprowadzał się do ustalenia, czy wskazane przyczyny rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia były
prawdziwe oraz czy stanowiły one o ciężkim naruszeniu przez powoda podstawowych obowiązków pracowniczych.
Zdaniem SR pozwana nie wykazała, że powód dopuścił się naruszenia obowiązków pracowniczych przez
przywłaszczenie mienia pozwanej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na jednoznaczne
stwierdzenie, że rzeczywiście doszło do wyprodukowania określonej ilości betonu z pominięciem systemu
informatycznego. Poza tym, pozwany nie miał pewności co do tożsamości osób odpowiedzialnych za rzekomą
kradzież.
Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddalił. Stwierdził, że doszło do naruszenia
art. 233 § 1 KPC, czego skutkiem były wadliwe ustalenia. Na podstawie zebranego w sprawie materiału
dowodowego SO ustalił, że powód brał udział w wywozie wyprodukowanego betonu poza funkcjonującym
u pracodawcy systemem. Tym samym naruszył podstawowy obowiązek pracowniczy określony w art. 100 § 2 pkt 4
KP w postaci dbania o dobro zakładu pracy i chronienia jego mienia, a więc jego zachowanie należy uznać za
bezprawne. W konsekwencji pracodawca miał podstawy do zastosowania dyscyplinarnego trybu rozwiązania umowy
o pracę, ponieważ zachowanie powoda wypełniało znamiona ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków
pracowniczych.
Powód w skardze kasacyjnej zarzucił m. in. naruszenie art. 328 § 2 KPC przez nierozpoznanie wszystkich zarzutów
apelacji oraz brak wyjaśnienia, w jakiej części ustalenia sądu pierwszej instancji przyjął sąd odwoławczy za własne,
a w jakiej nie; art. 378 § 1 KPC przez nierozpoznanie wszystkich zarzutów apelacji oraz art. 382 KPC przez
pominięcie części materiału dowodowego.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną. W jego ocenie nie doszło do wskazanych naruszeń. Sąd Okręgowy
szczegółowo przeanalizował cały materiał dowodowy oraz dokonał na ich podstawie własnych ustaleń, które
przekonująco uzasadnił.





SN wskazał, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę ponownie; z tego też względu zastosowanie prawa
materialnego musi być osadzone w prawidłowo zrekonstruowanej podstawie faktycznej sporu. Sąd odwoławczy nie
jest zatem związany ustaleniami faktycznymi sądu pierwszej instancji. Dopuszczalność czynienia przez sąd
rozpoznający apelację własnych ustaleń faktycznych może nastąpić celem uzupełnienia już dokonanych ustaleń albo
w miejsce ustaleń sądu pierwszej instancji w sytuacji ich zakwestionowania. Celem postępowania apelacyjnego
jest bowiem ponowne i wszechstronne merytoryczne rozpoznanie sprawy. Przepis art. 382 KPC określa
podstawę merytorycznego orzekania przez sąd drugiej instancji, która obejmuje materiał dowodowy zebrany przez
sąd pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Uregulowanie to nakłada obowiązek dokonania
ponownie własnych ustaleń. Sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania
orzeczenia co do istoty sprawy sądu pierwszej instancji bez przeprowadzenia postępowania dowodowego,
uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienie tego
postępowania.
W obowiązującym modelu apelacji pełnej, wyrażonym przepisami postępowania cywilnego, rola sądu drugiej instancji
wykracza znacznie poza czynności kontrolne i nie ogranicza się jedynie do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia
sądu pierwszej instancji. Sąd Okręgowy bądź Sąd Apelacyjny, rozpoznając środek odwoławczy, obowiązane są do
merytorycznego rozpoznania sprawy. Sąd drugiej instancji, zgodnie z art. 382 KPC, orzeka bowiem na podstawie
materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.

Co ważne, sąd drugiej instancji zawsze ma obowiązek dokonania ponownie własnych ustaleń co do okoliczności
faktycznych. Mogą one różnić się od tych poczynionych w pierwszej instancji. Często pojawiające się jednak
w uzasadnieniach wyroków sądowych sformułowanie, zgodnie z którym sąd drugiej instancji przyjmuje ustalenia
sądu a quo za „własne” jest również wyrazem dokonania ustaleń faktycznych - w takim przypadku są one po prostu
zbieżne z ustaleniami sądu rozpoznającego sprawę w pierwszej instancji.

Wyrok Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r., II PK 135/18







Sąd Najwyższy (II PK 135/18) potwierdził, że sąd drugiej instancji ma obowiązek dokonywania ponownie własnych ustaleń faktycznych. W obowiązującym modelu apelacji pełnej, sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, mając znacznie szersze kompetencje niż jedynie kontrolne.