Jurysdykcja w sprawach odszkodowania w przypadku dużego opóźnienia lotu

Pasażer opóźnionego lotu może wnieść powództwo o odszkodowanie na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004, nawet bez zawarcia umowy. Przedstawiona jest analiza jurysdykcji w przypadku opóźnień w lotach oraz pytania prejudycjalne dotyczące interpretacji przepisów. Trybunał uznał, że pasażer ma prawo do odszkodowania, nawet gdy nie zawarł umowy bezpośrednio z przewoźnikiem lotniczym.

Tematyka: odszkodowanie, opóźnienie lotu, rozporządzenie Nr 261/2004, jurysdykcja, umowa, pasażer, przewoźnik lotniczy, pytania prejudycjalne, Trybunał Sprawiedliwości

Pasażer opóźnionego o co najmniej trzy godziny lotu może wnieść powództwo o odszkodowanie na
podstawie art. 6 i 7 rozporządzenia Nr 261/2004 przeciwko obsługującemu lot przewoźnikowi lotniczemu,
nawet jeśli nie zawarli oni umowy.
Stan faktyczny
L.K. zamieszkała w Pradze, zawarła z biurem podróży F umowę o imprezę turystyczną obejmującą, po pierwsze,
transport lotniczy między Pragą a Keflavíkiem, mający zostać zapewniony przez P (przedsiębiorstwo prowadzące
działalność komercyjną w dziedzinie transportu lotniczego z siedzibą w Danii), a po drugie, nocleg w Islandii. Lot
z Pragi do Keflavíku, na który L.K. dysponowała potwierdzoną rezerwacją, był opóźniony o ponad cztery godziny.
W związku z tym L.K. wytoczyła powództwo o odszkodowanie – na podstawie art. 6 ust. 1 i art. 7 rozporządzenia
(WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania
i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów,
uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. L Nr 46 z 2004 r., s. 1) – przeciwko P przed sądem
obwodowym w Pradze, żądając zapłaty kwoty 400 EUR. Rozpatrujący tę sprawę sąd uznał się za niewłaściwy do
rozpoznania tego powództwa ze względu na to, że rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie
jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. L Nr
12 z 2001 r., s. 1) nie pozwala na ustanowienie jurysdykcji czeskich sądów.
Pytania prejudycjalne
- Czy rozporządzenie Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że pasażer opóźnionego o co najmniej trzy
godziny lotu może wytoczyć powództwo o odszkodowanie na podstawie art. 6 i 7 przeciwko obsługującemu lot
przewoźnikowi lotniczemu, nawet jeśli nie zawarli umowy, a ten lot stanowi element imprezy turystycznej objętej
zakresem stosowania dyrektywy Rady 90/314/EWG z 13.6.1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji
i wycieczek (Dz.Urz. L Nr 158 z 1990 r., s. 59)?
- Czy art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że powództwo o odszkodowanie
wytoczone przez pasażera na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 przeciwko obsługującemu lot przewoźnikowi
lotniczemu jest objęte pojęciem „spraw, w których przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające
z umowy” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli między tymi stronami nie została zawarta żadna umowa, a lot
obsługiwany przez tego przewoźnika lotniczego był przewidziany przez zawartą z osobą trzecią umowę o imprezę
turystyczną, obejmującą również nocleg?
- Czy art. 15–17 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że powództwo o odszkodowanie
wytoczone przez pasażera przeciwko obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu, z którym pasażer ten nie zawarł
umowy, jest objęte zakresem stosowania tych przepisów dotyczących jurysdykcji szczególnej w sprawach
dotyczących umów z udziałem konsumentów?
Stanowisko TS
Stosowanie rozporządzenie Nr 261/2004
W art. 2 lit. b) tego rozporządzenia zawarto definicję pojęcia „obsługujący przewoźnik lotniczy”, zgodnie z którą
obejmuje ona przewoźnika lotniczego wykonującego lub zamierzającego wykonać lot zgodnie z umową zawartą
z pasażerem lub działającego w imieniu innej osoby, prawnej lub fizycznej, która zawarła umowę z tym pasażerem.
Zgodnie z art. 3 ust. 5 tego rozporządzenia ma ono zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika
lotniczego, który świadczy usługi transportu pasażerów z lub do portu lotniczego znajdującego się na terytorium
państwa członkowskiego. Ten sam przepis stanowi, że w przypadku gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, który nie
zawarł umowy z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że działa
w imieniu osoby, która zawarła umowę z danym pasażerem (wyrok flightright i in., C-274/16, C‑ 447/16
i C‑ 448/16, pkt 62). Zdaniem TS z przytoczonych powyżej przepisów wynika, że pasażer opóźnionego lotu może
powoływać się na rozporządzenie Nr 261/2004 wobec obsługującego przewoźnika lotniczego, nawet jeśli pasażer
i obsługujący przewoźnik lotniczy nie zawarli ze sobą umowy.
Trybunał uznał, że z art. 3 ust. 6 rozporządzenia Nr 261/2004 wynika, iż nie narusza ono praw wywodzonych
z dyrektywy 90/314 przez pasażerów, którzy wykupili imprezę turystyczną.

Trybunał orzekł, że rozporządzenie Nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, iż pasażer opóźnionego
o co najmniej trzy godziny lotu może wytoczyć powództwo o odszkodowanie na podstawie art. 6 i 7 tego
rozporządzenia przeciwko obsługującemu lot przewoźnikowi lotniczemu, nawet jeśli nie zawarli oni umowy,
a ten lot stanowi element imprezy turystycznej objętej zakresem stosowania dyrektywy 90/314.
Pojęcie „sprawy, w których przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy”
Trybunał podkreślił, że zawarcie umowy nie stanowi warunku zastosowania art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001
(wyrok Austro-Mechana, C-572/14, pkt 34). Jednakże art. 5 pkt 1 lit. a) nie wymaga, aby umowa została zawarta, to
zidentyfikowanie zobowiązania jest niemniej nieodzowne dla zastosowania tego przepisu, ponieważ przysługująca na
jego podstawie jurysdykcja jest ustalana w oparciu o miejsce, gdzie zobowiązanie będące podstawą powództwa
zostało wykonane albo miało być wykonane. W ocenie TS norma ustanawiająca jurysdykcję szczególną w sprawach,
których przedmiotem jest umowa lub roszczenie wynikające z umowy, zawarta w art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr
44/2001, nawiązuje do przyczyny wytoczenia powództwa, a nie do tożsamości stron (wyrok flightright i in., pkt 61).
Trybunał stwierdził, że przewoźnik lotniczy, taki jak w niniejszej sprawie, może zostać uznany za „obsługującego
przewoźnika lotniczego” w rozumieniu art. 2 lit. b) rozporządzenia Nr 261/2004, ponieważ wykonał on lot w imieniu
osoby prawnej lub fizycznej, która zawarła umowę z danym pasażerem, czyli w niniejszym przypadku biura podróży.
Z art. 3 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia Nr 261/2004 wynika, że jeżeli obsługujący przewoźnik lotniczy, który nie
zawarł umowy z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z tego rozporządzenia, uważa się, że działa
w imieniu osoby, która zawarła umowę z pasażerem (postanowienie flightright i in., C-606/19, pkt 34). W związku
z tym TS uznał, że ten przewoźnik wykonuje zobowiązania, na które swobodnie wyraził zgodę wobec kontrahenta
danego pasażera. Zobowiązania te wywodzą się z umowy o imprezę turystyczną, którą pasażer zawarł z biurem
podróży.
Trybunał orzekł, że art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, iż powództwo
o odszkodowanie wytoczone przez pasażera na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004 przeciwko
obsługującemu lot przewoźnikowi lotniczemu jest objęte pojęciem „spraw, w których przedmiotem
postępowania jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy” w rozumieniu tego przepisu, nawet jeśli
między tymi stronami nie została zawarta żadna umowa, a lot obsługiwany przez tego przewoźnika
lotniczego był przewidziany przez zawartą z osobą trzecią umowę o imprezę turystyczną, obejmującą również
nocleg.
Jurysdykcja w sprawach umów z udziałem konsumentów

Przepisy jurysdykcyjne, zawarte w sekcji 4 rozdziału II rozporządzenia Nr 44/2001, obejmujące art. 15–17 tego
rozporządzenia, pozwalają konsumentowi na dokonanie wyboru w kwestii wytoczenia powództwa albo przed
sądem jego miejsca zamieszkania, albo przed sądami państwa członkowskiego, na którego terytorium ma miejsce
zamieszkania druga strona umowy. Jurysdykcja jest ustalana w oparciu o sekcję 4 w sytuacjach, w których spełnione
są trzy przesłanki przewidziane w art. 15 ust. 1 rozporządzenia Nr 44/2001, a mianowicie, po pierwsze, jedna ze
stron umowy jest konsumentem działającym w celu, który nie może zostać uznany za działalność zawodową lub
gospodarczą tej osoby, po drugie, umowa między takim konsumentem a przedsiębiorcą została faktycznie zawarta,
i po trzecie, taka umowa należy do jednej z kategorii określonych w art. 15 ust. 1 lit. a)–c) tego rozporządzenia.
Trybunał stwierdził, że te przesłanki muszą zostać spełnione kumulatywnie (wyrok wyrok Kolassa, pkt 23).
Trybunał stwierdził, że dla zastosowania przepisów jurysdykcyjnych zawartych w sekcji 4 rozdziału II tego
rozporządzenia decydujące znaczenie ma to, że strony sporu są również stronami umowy. Zatem w celu
zastosowania tej sekcji 4 powództwo wytoczone przez konsumenta musi być skierowane przeciwko jego
kontrahentowi. Z orzecznictwa TS wynika, że przepisy jurysdykcyjne ustanowione w dziedzinie umów z udziałem
konsumentów w art. 16 ust. 1 rozporządzenia Nr 44/2001 stosują się wyłącznie do powództwa wytoczonego przez
konsumenta przeciwko drugiej stronie umowy, co wymaga bezwzględnie zawarcia przez konsumenta umowy
z pozwanym przedsiębiorcą (wyrok Schrems, C-498/16, pkt 45).
Trybunał orzekł, że art. 15–17 rozporządzenia Nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że powództwo
o odszkodowanie wytoczone przez pasażera przeciwko obsługującemu przewoźnikowi lotniczemu, z którym
ten pasażer nie zawarł umowy, nie jest objęte zakresem stosowania tych przepisów dotyczących jurysdykcji
szczególnej w sprawach dotyczących umów z udziałem konsumentów.
W niniejszym wyroku TS orzekł, że pasażer, który nie zawarł bezpośrednio umowy z przewoźnikiem lotniczym,
a którego lot został opóźniony ponad 3 godziny może domagać się odszkodowania na podstawie art. 6 i 7
rozporządzenia Nr 261/2004. Trybunał uznał, że o ile dla stosowania przepisów jurysdykcji szczególnej, które
wynikają z art. 5 pkt 1 rozporządzenia Nr 44/2001 zawarcie umowy nie stanowi warunku jej stosowania, to odmiennie
jest w przypadku stosowania przepisów zawartych w sekcji 4 rozdziału II tego rozporządzenia, w którym decydujące
znaczenie ma to, że strony sporu są również stronami umowy. Rozstrzygając te sprawę TS odniósł się do przepisów

rozporządzenia Nr 44/2001, jednakże stanowisko TS zachowuje aktualność również w świetle obowiązującego
obecnie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji
i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. L Nr 351 z 2012
r., s. 1-32).
Wyrok TS z 26.3.2020 r., Primera Air Scandinavia, C-215/18

Trybunał uznał, że pasażer opóźnionego lotu może dochodzić odszkodowania na podstawie rozporządzenia Nr 261/2004, nawet bez bezpośredniej umowy z przewoźnikiem. Orzeczenie TS dotyczyło także interpretacji przepisów dotyczących jurysdykcji w sprawach o odszkodowanie.