Spóźniony sprzeciw od orzeczenia SKO podlega odrzuceniu

Ważną uchwałę podjął Sąd Najwyższy stwierdzając, że uchybienie terminowi do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO powoduje odrzucenie sprzeciwu. Sprawa dotyczyła spółki akcyjnej przeciwko Skarbowi Państwa. Uchwała SN analizowała zagadnienie prawne odnoszące się do procedury aktualizacji opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Wniosek o aktualizację zastępuje pozew, a sprzeciw od orzeczenia SKO kieruje sprawę do sądu powszechnego.

Tematyka: Sąd Najwyższy, SKO, sprzeciw, opłata roczna, użytkowanie wieczyste, postępowanie administracyjne, postępowanie cywilne, KPC, kontrola TK, Konstytucja RP

Ważną uchwałę podjął Sąd Najwyższy 13.3.2020 r. (III CZP 44/19), stwierdzając jednoznacznie, że uchybienie
przez właściciela nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, który wypowiedział wysokość opłaty
rocznej lub przez użytkownika wieczystego terminowi 14 dni do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia
Samorządowego Kolegium Odwoławczego (art. 80 ust. 1 GospNierU) powoduje odrzucenie sprzeciwu.
Stan faktyczny
Uchwała podjęta została w wyniku rozpatrzenia przez SN zagadnienia prawnego przedstawionego przez jeden
z sądów okręgowych, który rozpoznawał sprawę z powództwa spółki akcyjnej przeciwko Skarbowi Państwa –
Staroście o ustalenie wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego za nieuzasadnione. Sąd
zwrócił się z pytaniem czy uchybienie przez właściwy organ lub użytkownika wieczystego – wynikającego z art. 80
ust. 1 GospNierU – 14-dniowego terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia SKO skutkuje oddaleniem
powództwa lub odrzuceniem pozwu.
Zagadnienie prawne
Opisana wyżej wątpliwość prawna zasadza się w pytaniu o to czy do sprzeciwu – który kieruje sprawę
z postępowania administracyjnego do postępowania cywilnego (sądowego) – w razie wadliwego jego wniesienia
stosuje się przepisy dotyczące pozwu właśnie czy środków zaskarżenia.
Uchwała dotyczy procedury rozpoznania wniosku o aktualizację (czy zasadność aktualizacji) opłaty z tytułu
użytkowania wieczystego nieruchomości, która jest szczegółowo uregulowana w przepisach art. 77 i n. GospNierU.
Jest to procedura specyficzna, bowiem dopiero od momentu złożenia sprzeciwu sprawa rozpoznawana jest przez
sąd powszechny – i to w procesie.
Zgodnie z przepisem art. 80 ust. 2 GospNierU SKO przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze
sprzeciwem. Wniosek, o którym mowa w art. 78 ust. 2 GospNierU (a więc wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty
z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości nie jest uzasadniona), zastępuje pozew. W razie wniesienia
sprzeciwu w terminie, orzeczenie traci moc, nawet gdy sprzeciw odnosi się tylko do części orzeczenia (art. 80 ust. 3
GospNierU).
Analizowany przez SN przepis to art. 80 ust. 1 GospNierU, zgodnie z którym od orzeczenia kolegium właściwy organ
lub użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie
sprzeciwu jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na
miejsce położenia nieruchomości.
Ustawodawca nie wskazuje na szczególne wymogi sprzeciwu. Z przepisów wynika jedynie, że pozew
zastępowany jest przez wniosek o aktualizację (czy ustalenie, że aktualizacja nie jest zasadna) mimo, że to
sprzeciw jest czynnością prawną (procesową), która kieruje sprawę do sądu powszechnego. Sprzeciw
z wnioskiem należy traktować jako dokumenty, które łącznie mają spełniać warunki pozwu. Sprawa, która zostanie
przekazana (przez SKO) do sądu powszechnego, podlega ocenie formalnoprawnej dokonywanej przez sąd na
podstawie przepisów KPC dotyczących procesu.
To sąd powszechny a nie SKO jest władny ocenić czy doszło do skutecznego wniesienia sprzeciwu (a ściślej: pozwu,
który w treści merytorycznej zastępowany jest przez wniosek inicjujący postępowania administracyjne).
Jeśli sprzeciw (wraz z wnioskiem) jest traktowany jako pismo inicjujące postępowanie sądowe (czyli m.in. właśnie
pozew), to powinien podlegać ocenie sądu na podstawie m.in. przepisu art. 199 KPC. Zgodnie z przepisem art. 199
§ 1 KPC sąd odrzuci pozew: 1) jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna; 2) jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy
tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona; 3) jeżeli jedna ze stron nie ma
zdolności sądowej albo jeżeli powód nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy
albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej powodem zachodzą braki uniemożliwiające jej
działanie.
W sprawie, którą zajmował się sąd okręgowy nie miała miejsca żadna z ww. sytuacji. Pozew złożony był
z uchybieniem terminu określonego w przepisie art. 80 ust. 1 GospNierU. Podkreślić należy, że jest to wyjątkowa
sytuacja, gdy przepis prawa wskazuje na termin do złożenia skutecznego pozwu. Uchybienie terminowi do złożenia
pozwu nie jest na gruncie przepisu art. 199 § 2 KPC podstawą do odrzucenia sprzeciwu (wraz z wnioskiem

zastępującym ściśle pozew). Podstawy do odrzucenia pozwu z tego powodu nie ma w pozostałych przepisach KPC,
brak takich regulacji w samej GospNierU. Nadto zauważyć należy, że GospNierU w odniesieniu do procedury
aktualizacji opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości nie przewiduje wyłączenia stosowania (czy
odpowiedniego stosowania) przepisów KPC.
Co zatem należałoby zrobić z nieterminowo złożonym sprzeciwem od orzeczenia SKO?
Odrzucenie pisma w związku z uchybieniem terminu do jego złożenia w KPC odnosi się do środków zaskarżenia.
Zgodnie z przepisem art. 1301 § 2 KPC w razie bezskutecznego upływu terminu lub ponownego złożenia pisma
dotkniętego brakami przewodniczący zarządza zwrot pisma. Sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu
zapłaty oraz sprzeciw od nakazu zapłaty sąd odrzuca.
W przypadku zaskarżenia wyroku zaocznego, na podstawie art. 344 § 3 KPC sąd odrzuca sprzeciw niedopuszczalny,
spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania. Na podstawie art. 373 § 1
KPC sąd drugiej instancji odrzuca apelację spóźnioną, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak
również apelację, której braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie. To samo dotyczy skargi kasacyjnej.
Zgodnie z art. 3986 § 2 KPC sąd drugiej instancji odrzuca skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu, skargę
niespełniającą wymagań określonych w art. 3984 § 1, nieopłaconą oraz skargę, której braków nie usunięto w terminie
lub z innych przyczyn niedopuszczalną. Wreszcie, tytułem kolejnego przykładu, na podstawie art. 410 § 1 KPC sąd
odrzuca skargę o wznowienie postępowania wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub
nieopartą na ustawowej podstawie.
W zakresie oceny skutków niezachowania terminu do złożenia pozwu, sprzeciw od orzeczenia SKO należy zatem
potraktować jak środek zaskarżenia.
Kontrola TK
Na marginesie czynionych tu rozważań wskazać także należy, że przepis art. 80 GospNierU był przedmiotem kontroli
TK co do jego zgodności z Konstytucją RP. W wyroku z 4.12.2006 r. (P 35/05) TK uznał, że art. 80 ust. 1
w zakresie, w jakim przewiduje 14-dniowy nieprzywracalny termin wniesienia sprzeciwu do sądu
powszechnego od orzeczenia SKO w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania
wieczystego, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 31 ust. 3
Konstytucji RP.
Zarzut niekonstytucyjności opierał się na twierdzeniu, że ustanowiony termin do złożenia sprzeciwu jest rażąco krótki,
mając w szczególności na względzie, że jest on terminem nieprzywracalnym.
Mimo braku pisemnego uzasadnienia omawianej uchwały SN, należy przyjąć, że sprzeciw składany od orzeczenia
SKO w procedurze dotyczącej aktualizacji opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości może był
traktowany jako środek zaskarżenia, który z jednej strony inicjuje postępowanie przed sądem powszechnym, ale
z drugiej strony podlega ocenie prawnej (procesowej) dokonywanej przez sąd powszechny tak jak środek
zaskarżenia składany na podstawie przepisów KPC.
W chwili opracowywania niniejszego nius.a brak pisemnego uzasadnienia uchwały SN.
Uchwała SN z 13.3.2020 r., III CZP 44/19

Sprzeciw od orzeczenia SKO, złożony po upływie terminu, powinien być traktowany jak środek zaskarżenia. Zgodnie z KPC, sąd może odrzucić spóźniony sprzeciw. Przepis art. 80 GospNierU był także kontrolowany przez TK pod kątem zgodności z Konstytucją RP. Mimo braku uzasadnienia, należy przyjąć, że sprzeciw od orzeczenia SKO jest istotnym środkiem prawnej kontroli decyzji administracyjnych.