Podstawa orzekania przez sędziego w określonym sądzie

Sędzia powołany do pełnienia urzędu w sądzie wyższego szczebla nie może orzekać w sądzie niższego szczebla bez delegacji. Uchwała Sądu Najwyższego dotyczy sprawowania władzy sądowniczej, ograniczonej aktami powołania. Pytanie o uprawnienia sędziego w kontekście zmiany miejsca służbowego wywołało dyskusję na temat interpretacji przepisów. Decyzja SN wprowadza jasność co do konieczności delegacji sędziego wyższego szczebla do orzekania w sądzie niższego szczebla.

Tematyka: sędzia, sędzia wyższego szczebla, delegacja, sąd niższego szczebla, Uchwała Sądu Najwyższego, interpretacja przepisów, władza sądownicza, miejsce służbowe, III CZP 68/19

Sędzia powołany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do pełnienia urzędu na stanowisku wyższego
szczebla nie jest sędzią uprawnionym na podstawie art. 47b ustawy z 27.7.2001 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 365; dalej jako: PrUSP) do rozpoznawania spraw w dotychczasowym
miejscu służbowym po dniu powołania i bez delegacji, o której mowa w art. 77 § 1 pkt 1 PrUSP – wynika
z uchwały Sądu Najwyższego.
Sędzia I.N. od początku 2019 r. była referentem w prowadzonej przez Sąd Rejonowy w O. sprawie dotyczącej
wniosku o ogłoszenie upadłości „A.” sp. z o.o. W czerwcu 2019 r. I.N. została powołana do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Okręgowego w O., jednak w dalszym ciągu orzekała w Sądzie Rejonowym w O., m.in.
uczestnicząc w lipcu 2019 r. w wydaniu orzeczenia, w którym oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości „A.” sp. z o.o.
W zażaleniu na to postanowienie podniesiono zarzut na niewłaściwego składu sądu. Jak ustalono, sędzia I.N. nie
została delegowana do pełnienia obowiązków w Sądzie Rejonowym w O.
Rozpoznający zażalenie Sąd zwrócił się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie: czy sędzia powołany do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu wyższego szczebla (sądu okręgowego), biorąc udział po
dacie tego powołania w rozpoznawaniu spraw przydzielonych mu w dotychczasowym miejscu służbowym,
w sądzie niższego szczebla (sądzie rejonowym), bez delegacji o której mowa w art. 77 § 1 pkt 1 PrUSP, jest
sędzią nieuprawnionym a skład sądu orzekającego sprzeczny z przepisami prawa?
W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że akt powołania przez Prezydenta RP danej osoby na urząd sędziego
stanowi nie tylko podstawę sprawowania przez tę osobę władzy sądowniczej, ale również wskazuje ramy
sprawowania tej władzy, jest ona bowiem ograniczona do określonego obszaru wykonywania jurysdykcji oraz
zakresu rzeczowego spraw. Akt powołania na sędziego nie uprawnia wskazanej w nim osoby do orzekania we
wszystkich sądach, lub sądach danego szczebla w całym kraju. Sędziego sądu wyższego szczebla jest uprawniony
do orzekania w sądzie niższego szczebla, ale jedynie na podstawie udzielonej we właściwym trybie delegacji, o ile
wyrazi na nią zgodę.
Zgodnie z art. 47b § 4 PrUSP zmiana miejsca służbowego sędziego lub delegowanie do innego sądu oraz
zakończenie delegowania nie stanowi przeszkody do podejmowania czynności w sprawach przydzielonych
w dotychczasowym miejscu służbowym albo miejscu pełnienia służby, aż do ich zakończenia. Jednak Sąd
przedstawiający pytanie prawne stwierdził, że skoro akt powołania nadaje lub zmienia zakres władzy orzeczniczej
sędziego, to nie jest on „zmianą miejsca służbowego” w rozumieniu wskazanej regulacji. Ustawodawca w art. 55 § 3
zd. 2 PrUSP posługuje się pojęciem „zmiana miejsca służbowego sędziego bez zmiany stanowiska”. Zatem
bezpodstawne wydaje się być analogiczne traktowanie zmiany miejsca służbowego zarówno bez, jak i ze zmianą
stanowiska.
Sąd Najwyższy w uchwale stwierdził, że sędziego wyższego szczebla może orzekać w sądzie niższego
szczebla, ale wyłącznie na podstawie delegacji określonej w art. 77 § 1 pkt 1 PrUSP, która wymaga zgody
sędziego. Takie rozwiązanie jest elementem gwarantowanego w art. 45 Konstytucji RP prawa do sądu,
obejmującego prawo rozpatrzenia sprawy przez sąd właściwy zarówno ze względu na właściwość rzeczową
i funkcjonalną, ale również orzekającego we właściwym składzie i zgodnie z kompetencją.

Jeśli więc sędzia jest powoływany do konkretnego sądu, do rozstrzygania spraw określonego szczebla,
a mimo tego orzeka w sądzie niższej instancji, to takie postępowanie jest nieważne, z uwagi na to, że sędzia
jest osobą nieuprawnioną do orzekania w danym sądzie. Jednocześnie Sąd Najwyższy stwierdził, że
przyjęcie odmiennej interpretacji skutkowałoby traktowaniem sędziego awansowanego, tak jak sędziego
ukaranego dyscyplinarnie, mogłoby też doprowadzić do zwiększenia zakresu jego obowiązków.

Uchwała SN z 13.3.2020 r., III CZP 68/19

Sąd Najwyższy potwierdził, że sędzia wyższego szczebla może orzekać w sądzie niższego szczebla na podstawie delegacji. Odmienne interpretacje mogłyby prowadzić do niejasności i zwiększenia obowiązków sędziego. Uchwała SN z 13.3.2020 r., III CZP 68/19, stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące podstaw orzekania przez sędziów w określonych sądach.