Zmiany w wymiarze sprawiedliwości związane z epidemią COVID-19

Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawia pakiet systemowych rozwiązań mających na celu zapewnienie funkcjonowania sądów w czasie epidemii COVID-19. Projekt zmian obejmuje m.in. możliwość przekazywania zadań pomiędzy sądami oraz uproszczenie delegowania sędziów. Planowane jest także wstrzymanie biegu terminów procesowych.

Tematyka: epidemia COVID-19, sądownictwo, Ministerstwo Sprawiedliwości, delegowanie spraw, wstrzymanie terminów, elektroniczne posiedzenia, System Dozoru Elektronicznego

Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało pakiet systemowych rozwiązań, które mają zapewnić
funkcjonowanie sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych w sytuacji panującego w Polsce
stanu zagrożenia epidemicznego. Chodzi zwłaszcza o zapewnienie rozpatrywania przez sądy najpilniejszych
spraw oraz o zasady postępowania w sytuacji poddania sędziów i pracowników sądów kwarantannie.
• Projekt zmian zakłada wprowadzenie możliwości przekazywania pomiędzy sądami najpilniejszych zadań.
• Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje uproszczenie delegowania sędziów do sądów, w których wystąpią braki
kadrowe.
• Zmiany mają także objąć wstrzymywanie lub zawieszenie biegu terminów procesowych.
19.3.2020 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło pakiet systemowych rozwiązań, które mają na celu
umożliwienie funkcjonowania sądownictwa w Polsce w czasie związanym z rozprzestrzenianiem się koronawirusa
CAVI-19 w Polsce. Proponowane rozwiązania dotyczą zarówno sądów powszechnych, jak również administracyjnych
i wojskowych. Proponowane przez Ministerstwo Rozwiązania mają znaleźć się w ustawie z 2.3.2020 r.
o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych
chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, która weszła życie 8.3.2020 r. (Dz. U. 2020, poz. 374,
dalej jako: KoronawirusU). Projekt nowelizacji trafił już do Ministerstwa Rozwoju, które koordynuje prace nad
KoronawirusU i jej zmianami.
Delegowanie spraw i sędziów
Według przedstawionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektu będzie można powierzyć wykonywanie pilnych
spraw innemu sądowi. Znacznemu uproszczeniu mają też ulec zasady delegowania sędziów czy asesorów
sądowych do sądów, które borykają się z brakami kadrowymi związanymi z objęciem ich pracowników kwarantanną.
W czasie epidemii COVID-19 umożliwi to wsparcie tych sądów, które najbardziej dotknął koronawirus.
Sprawy pilne podlegające delegacji do innego sądu
Lista pilnych spraw, które będzie można w taki sposób przekazać do rozpatrzenia innemu sądowi będzie dokładnie
określona w przygotowywanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości nowelizacji. Obejmie ona takie sprawy jak:
postępowania dotyczące nieletnich, przemocy w rodzinie czy też tymczasowy areszt.
Zawieszenie lub wstrzymanie biegu terminów
Istotne w planowanych przez Ministerstwo zmianach jest też to, że zakładają one zmiany dotyczące biegu terminów
procesowych i materialno-prawnych.
Ministerstwo chce, aby pakiet pomocowy dla sądownictwa obejmował wstrzymanie biegu terminów nierozpoczętych
postępowań oraz zawieszenie rozpoczętego biegu terminów wybranych postępowań. Chodzi o:
• terminy przewidziane przepisami prawa cywilnego, od zachowania których jest uzależnione udzielenie ochrony
prawnej przed sądem;
• terminy przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa,
przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia;
• terminy procesowe i sądowe w postępowaniach sądowych, w tym sądowo-administracyjnych, postępowaniach
egzekucyjnych, karnych, karno-skarbowych, w sprawach o wykroczenia, administracyjnych, egzekucyjnych
w administracji, a także terminów w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy.
Elektroniczne środki komunikacji w pracy sądów
Nowelizacja KoronawirusU być może wprowadzi także możliwość przeprowadzania posiedzeń sądów przy użyciu
elektronicznych środków komunikacji, np. telekonferencji. Byłoby to możliwe np. w sytuacji, gdy posiedzenie sądu
dotyczyłoby podjęcia decyzji o przedłużeniu aresztu. Nowela dopuszczałaby udział osadzonego w postępowaniu za
pośrednictwem telekonferencji, bez konieczności opuszczania zakładu karnego.
Zmiana terminu naboru na uzupełniającą aplikację sędziowską

Pakiet przewiduje także rozwiązania na wypadek braku możliwości przeprowadzenia w planowanym terminie
(2.4.2020 r.) naboru na uzupełniającą aplikację sędziowską. W takiej sytuacji możliwe będzie wyznaczenie nowego
terminu przeprowadzenia naboru.
Zmiany w głosowaniach w spółdzielniach mieszkaniowych i spółkach handlowych
Ułatwienia zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości mają także objąć spółdzielców, członków wspólnot
mieszkaniowych czy spółki prawa handlowego. Ministerstwo planuje wprowadzenie możliwości głosowania na piśmie
lub za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość, tak, by nieobecność osób poddanych kwarantannie
w związku z możliwością zarażenia się koronawirusem, nie wpływała negatywnie czy wręcz paraliżująco na
działalność spółdzielni i spółek.
Szersze zastosowanie Systemu Dozoru Elektronicznego (SDE)
Ministerstwo pracuje także nad zmianami w ustawie z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz.
676 ze zm.). Chodzi zwłaszcza o szersze zastosowanie Systemu Dozoru Elektronicznego. Zmiany miałyby między
innymi polegać na podwyższeniu do 18 miesięcy górnej granicy orzeczonych kar lub sumy kar pozbawienia wolności,
warunkującej możliwość odbycia kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Aktualnie
w systemie tym możliwe jest odbywanie kary do roku pozbawienia wolności. Ministerstwo Sprawiedliwości szacuje,
że dzięki temu rozwiązaniu liczba więźniów odbywających kary w Systemie Dozoru Elektronicznego podwoi się.
Decyzję o takiej formie odbywania kary w dalszym ciągu podejmował będzie sąd penitencjarny, na wniosek
skazanego.
Być może zmiany obejmą także skazanych, którzy odbywają karę więzienia w wysokości maksymalnie trzech lat.
W wyjątkowych sytuacjach, związanych z ograniczeniem ryzyka epidemii koronawirusem w zakładzie karnym, będą
oni mogli skorzystać w specjalnej przerwie w wykonywaniu kary. Wyjątki stanowiłyby osoby skazane na przestępstwa
w ramach recydywy i zorganizowanej przestępczości oraz skazani za przestępstwa umyślne zagrożone karą powyżej
trzech lat pozbawienia wolności.

Nowelizacja ustawy ma na celu umożliwienie pracy sądów w czasie pandemii, wprowadzając m.in. delegowanie spraw między sądami, zawieszenie terminów procesowych i możliwość elektronicznych posiedzeń. Ponadto proponowane są rozszerzenie Systemu Dozoru Elektronicznego.