Koszty sądowe w postępowaniach dotyczących zawinionego naruszenia praw pacjenta
W sprawach dotyczących zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia praw pacjenta sąd może obciążyć pozwanego całością kosztów, nawet jeśli żądanie powoda zostało uwzględnione tylko częściowo. Rzecznik Praw Pacjenta zwrócił się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie tej kwestii, dotyczącej interpretacji art. 100 zd. 2 KPC. Problem dotyczy m.in. pacjentów domagających się zadośćuczynienia za wyrządzone szkody zdrowotne lub naruszenie praw pacjenta.
Tematyka: koszty sądowe, zadośćuczynienie pieniężne, prawa pacjenta, art. 100 KPC, Sąd Najwyższy, interpretacja prawa, rozbieżność w orzecznictwie, zasady słuszności
W sprawach dotyczących zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia praw pacjenta sąd może obciążyć pozwanego całością kosztów, nawet jeśli żądanie powoda zostało uwzględnione tylko częściowo. Rzecznik Praw Pacjenta zwrócił się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o rozstrzygnięcie tej kwestii, dotyczącej interpretacji art. 100 zd. 2 KPC. Problem dotyczy m.in. pacjentów domagających się zadośćuczynienia za wyrządzone szkody zdrowotne lub naruszenie praw pacjenta.
W sprawach o zadośćuczynienie dochodzone na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1127; dalej jako: PrPacjRPPU) sąd może – kierując się zasadą słuszności – obciążyć pozwanego całością kosztów, mimo że żądanie powoda uwzględnione zostało tylko w części (art. 100 zd. 2 KPC) – wynika z postanowienia Sądu Najwyższego. Stan faktyczny Rzecznik Praw Pacjenta wystąpił do Sądu Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie: Czy w razie częściowego uwzględnienia żądania w przedmiocie zadośćuczynienia pieniężnego (np. z tytułu naruszenia prawa pacjenta, dochodzonego w oparciu o art. 4 ust. 1 PrPacjRPPU sąd może włożyć na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu na podstawie art. 100 zd. 2 KPC, jako że określenie sumy należnej powodowi zależy od oceny sądu? W uzasadnieniu wniosku wskazano, że wynikający z art. 100 KPC problem dopuszczalności obciążenia wszystkimi kosztami postępowania pozwanego w sytuacji, gdy powód tylko w części wygrał proces, dotyczy m.in. pacjentów, którzy dochodzą zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu wyrządzenia przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych szkody na osobie (art. 445 § 1 KC) lub naruszenia przez ten podmiot praw pacjenta (art. 4 ust. 1 PrPacjRPPU). Zgodnie z art. 100 KPC, w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Rzecznik Praw Pacjenta wyjaśnił, że o odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę decyduje sąd, w oparciu o całokształt okoliczności sprawy mogących mieć wpływ na rozmiar wyrządzonej poszkodowanemu krzywdy. W rezultacie kwota zasądzona uprawnionemu nie jest determinowana ściśle określonymi kryteriami, jak ma to co do zasady miejsce np. w odniesieniu do ustalenia rozmiarów szkody majątkowej. Powodowi występującemu z żądaniem zasądzenia zadośćuczynienia trudno jest zatem precyzyjnie określić wysokość należnego świadczenia, bez narażenia się na błąd w tym zakresie, choćby nawet próbował posiłkować się analizą spraw rodzajowo podobnych. Rzecznik Praw Pacjenta stwierdził, że z analizy wyroków sądowych wynika wyraźną dysproporcja wysokości przyznawanych zadośćuczynień w podobnych sprawach m.in. w zależności od tego, czy były one rozpoznawane w pierwszej instancji przez sąd rejonowy czy przez sąd okręgowy, a nawet w zależności od regionu kraju. Dodatkowo sprawy z zakresu odpowiedzialności cywilnej związanej z działalnością leczniczą charakteryzują się częstym występowaniem po stronie pozwanej dwóch lub więcej podmiotów. Wiąże się to z przypozwania zakładu ubezpieczeń oraz solidarną odpowiedzialnością za szkodę, gdy podmioty wykonujące działalność leczniczą współuczestniczą w procesie leczenia albo też gdy obok danego podmiotu leczniczego występują członkowie jego personelu medycznego zatrudnieni w oparciu o umowy cywilnoprawne. W konsekwencji, w razie stosunkowego rozdzielenia kosztów postępowania w sprawie, w której sąd uznał co do zasady powództwo, a jedynie orzekł niższą kwotę zadośćuczynienia niż dochodzona pozwem, może się więc okazać, że koszty postępowania zasądzone od powoda na rzecz pozwanych skonsumują znaczną część przyznanego na jego rzecz świadczenia, a nawet je przekroczą. Stanowisko SN Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów odmówił podjęcia uchwały. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że przesłanką przedstawienia zagadnienia prawnego jest rozbieżność w orzecznictwie wynikająca z odmiennej wykładni prawa. Sąd Najwyższy stwierdził, że w odniesieniu do przedstawionego zagadnienia prawnego sądy, interpretując art. 100 zd. 2 KPC w taki sam sposób, stosują go, mając na względzie okoliczności konkretnej sprawy. W rezultacie to właśnie te odmienne okoliczności a nie rozbieżna wykładnia omawianej regulacji determinują podejmowanie różne rozstrzygnięcia. W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się bowiem, że również w sprawach o zadośćuczynienie dochodzone przez poszkodowanego w razie zawinionego naruszenia praw pacjenta sąd może, w sytuacji gdy żądanie powoda zostało uwzględnione jedynie w części, obciążyć pozwanego całością kosztów. Postanowienie SN (7) z 15.1.2020 r., III CZP 30/19
Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały w sprawie. W uzasadnieniu wskazano, że sądy interpretują art. 100 zd. 2 KPC jednolicie, z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy. W rezultacie, nawet gdy żądanie powoda zostało uwzględnione częściowo, pozwanego można obciążyć całością kosztów postępowania.