Sąd Najwyższy jest uprawniony do badania niezależności Krajowej Rady Sądownictwa

Tematyka: Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, niezależność, uchwała, odwołanie, Trybunał Sprawiedliwości, Unia Europejska, TSUE, sędzia, wyrok, konstytucja, Rzeczpospolita Polska

Sąd Najwyższy rozpoznając odwołanie od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie
przedstawienia Prezydentowi RP kandydata do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego, bada - w granicach
podstaw odwołania - czy Krajowa Rada Sądownictwa jest organem niezależnym w świetle kryteriów
określonych w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11.2019 r. w połączonych sprawach
C-585/18, C-624/18 i C-625/18, A.K. i in. przeciwko Sąd Najwyższy, pkt. 139-144.
Sąd Najwyższy uchyla, w granicach zaskarżenia, uchwałę Krajowej Rady Sądownictwa w przedmiocie
przedstawienia Prezydentowi RP kandydata do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego, jeżeli odwołujący
się wykaże, że brak niezależności Krajowej Rady Sądownictwa miał wpływ na treść tej uchwały lub jeżeli -
uwzględniając konstytucyjny zakaz badania skuteczności aktu ustrojowego powołania sędziego oraz
wynikającego z niego stosunku ustrojowego - odwołujący się wykaże okoliczność określoną w pkt. 125, lub
łącznie okoliczności wymienione w pkt. 147-151 wyroku, o którym mowa w pkt. I, wskazujące, że sąd,
w składzie którego taki sędzia będzie zasiadał nie będzie niezależny i bezstronny – wynika z uchwały, której
Sąd Najwyższy nadał moc zasady prawnej.
Sąd Najwyższy orzekając w sprawie odwołań A.Ś. i M.J. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (dalej jako: KRS)
w przedmiocie przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w Sądzie
Apelacyjnym w B. przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów zagadnienia prawne budzące poważne
wątpliwości dotyczące kwestii, czy w takim postępowaniu dopuszczalne jest badanie niezależności KRS i czy
okoliczność ta może rzutować na zgodność z prawem zaskarżonej uchwały, uwzględniając krajowy porządek
prawny, w tym w szczególności przepisy ustawy z 12.5.2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (t.j.: Dz.U. z 2019 r.,
poz. 84) i znajdujące odpowiednie zastosowanie w tym przypadku przepisy KPC.
W uchwale przyjęto, że Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu odwołań od uchwał KRS ma obowiązek stosować
wykładnię prawa UE przyjętą w wyroku TSUE z 19.11.2019 r., w którym stwierdzono, iż art. 47 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz.UE.C 2012.326.391; dalej jako: KPP) i art. 9 ust. 1 dyrektywy Rady
2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i pracy, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie temu, by spory dotyczące stosowania
prawa UE mogły należeć do wyłącznej właściwości organu niestanowiącego niezawisłego i bezstronnego sądu
w rozumieniu pierwszego z tych przepisów. TSUE sformułował obowiązek uwzględniania przy stosowaniu art. 47
KPP oceny stopnia niezależności KRS od władzy ustawodawczej i wykonawczej jako organu, któremu na mocy art.
186 Konstytucji RP powierzono misję stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
Z uzasadnienia uchwały wynika, że SN nie bada naruszeń przepisów prawa UE, jeżeli strona nie wskazała ich
jako podstawy skargi kasacyjnej, należy je uwzględnić również wówczas, gdy jest oczywiste, że regulują ten
sam przedmiot, co prawo krajowe, którego naruszenie zostało wskazane jako podstawa odwołania, i gdy
występuje możliwość bezpośredniego zastosowania prawa unijnego lub konieczność dokonania wykładni przepisów
prawa krajowego zgodnie z przepisami unijnymi.
W uzasadnieniu uchwały stwierdzono, że KRS jest z mocy Konstytucji RP powiązana strukturalnie z władzą
ustawodawczą, wykonawczą, a także sądowniczą. Przy ocenie legalności uchwał KRS należy uwzględniać stopień
zależności KRS od władzy ustawodawczej i wykonawczej, jednak zagrożeniem dla niezależności KRS, mogą być
różne wpływy bezpośrednie, w postaci zaleceń lub bardziej pośrednie, na podejmowane decyzje. Dlatego wszyscy jej
członkowie zobowiązani są prawnie i etycznie do szczególnego szanowania niezależności sądownictwa
i niezawisłości sędziów.
Sąd Najwyższy wskazał, że uchwała KRS w przedmiocie przedstawienia Prezydentowi RP kandydata do
powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego podlega uchyleniu, w granicach zaskarżenia. Jeżeli
uchwała nie zostanie zaskarżona w terminie, to z mocy prawa staje się prawomocna i może, choć nie musi, być
podstawą wykonania przez dysponującego demokratyczną legitymacją Prezydenta RP prerogatywy, o której mowa
w art. 179 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy podkreślił, że powołanie na urząd sędziego stanowi wyraz suwerennej
kompetencji głowy państwa, dlatego badanie ważności lub skuteczności aktu ustrojowego Prezydenta RP powołania
sędziego oraz wynikającego z niego stosunku ustrojowego łączącego sędziego z Rzeczpospolitą Polską –
odrębnego od stosunku służbowego – nie jest dopuszczalne w jakimkolwiek postępowaniu przed sądem lub innym
organem państwowym.

Jednocześnie SN zaznaczył, że wadliwości uchwały wynikającej z braku niezależności KRS nie można
utożsamiać z nieistnieniem uchwały ani jej nieważnością z mocy samego prawa, ani z nieważnością
postępowania przed KRS. Wykluczono również możliwość uznania uchwały KRS lub postępowania przed KRS za
nieważne z uwagi na ogólne zasady prawa publicznego oraz wznowienie postępowania po powołaniu sędziego przez
Prezydenta RP.
Wykazanie przez odwołującego się, że brak niezależności KRS wywarł wpływ na treść zaskarżonej uchwały,
przesądza o obowiązku jej uchylenia. Natomiast, jeżeli odwołujący się nie wykaże jakiegokolwiek realnego wpływu
zależności KRS od władzy wykonawczej lub ustawodawczej na treść uchwały, lub gdy konkurs na urząd sędziego
wygrała osoba o obiektywnie wysokich kwalifikacjach etycznych i merytorycznych, dająca rękojmię należytego
sprawowania wymiaru sprawiedliwości, to wówczas nie będzie podstaw do stwierdzenia niezgodności z prawem
uchwały KRS i jej uchylenia.
Sąd Najwyższy przyjął, że granice odwołania wyznacza nie tylko własny, aktualny i rzeczywisty interes skarżącego,
lecz także interes publiczny. Wzgląd na obiektywne dobro wymiaru sprawiedliwości związane z brakiem powołań
sędziowskich osób niedających rękojmi należytego wymiaru sprawiedliwości, niezawisłości i bezstronności
przemawia za tym, aby – jeśli odwołujący się wykaże okoliczność braku niezależności KRS lub okoliczności
wskazane w pkt. 125 wyroku TSUE lub łącznie okoliczności wskazane w pkt. 147-151 wyroku TSUE – Sąd
Najwyższy uchylał uchwałę KRS nie tylko w części krzywdzącej odwołującego się, lecz także w części
przedstawiającej wniosek o powołanie kontrkandydatów, z wyjątkiem spraw, w których konkurs dotyczy
większej lub równej liczby stanowisk sędziowskich niż liczba kandydatów.
Uchwała SN (7) z 8.1.2020 r., I NOZP 3/19

Sąd Najwyższy przyjął, że granice odwołania wyznacza nie tylko własny, aktualny i rzeczywisty interes skarżącego, lecz także interes publiczny. Wzgląd na obiektywne dobro wymiaru sprawiedliwości związane z brakiem powołań sędziowskich osób niedających rękojmi należytego wymiaru sprawiedliwości, niezawisłości i bezstronności przemawia za tym, aby Sąd Najwyższy uchylał uchwałę KRS nie tylko w części krzywdzącej odwołującego się, lecz także w części przedstawiającej wniosek o powołanie kontrkandydatów, z wyjątkiem spraw, w których konkurs dotyczy większej lub równej liczby stanowisk sędziowskich niż liczba kandydatów.