Dopuszczalność skargi na przewlekłość w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności

Tematyka: nadanie klauzuli wykonalności, skarga na naruszenie prawa, postępowanie sądowe, przewlekłość, Sąd Najwyższy

W sprawie o nadanie klauzuli wykonalności dopuszczalne jest wniesienie skargi na naruszenie prawa strony
do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym lub nadzorowanym przez prokuratora
i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – stwierdził Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny
„E.” S.A. wystąpiła za pośrednictwem Sądu Apelacyjnego w G. do Sądu Najwyższego o stwierdzenie, że w sprawie
z jej powództwa przeciwko „A.” sp. z o.o. nastąpiło naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki. W uzasadnieniu skargi wskazano, że 25.3.2018 r. Sąd Apelacyjny w G. wydał w sprawie
wyrok, dwa dni później powódka wysłała wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem oraz wniosek
o nadanie klauzuli wykonalności, który 30.3.2018 r. wpłynął do Sądu. W ocenie „E.” S.A. brak rozpoznania wniosku
o nadanie klauzuli wykonalności przez niemal 3 miesiące stanowi rażące naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Sąd Najwyższy przedstawia do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów następujące pytanie prawne: Czy
w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności dopuszczalna jest skarga na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora
i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (art. 781 1 KPC w zw. z art. 1 ust. 3 oraz art. 2 ust. 1
ustawy z 17.6.2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 75 ze zm.; dalej jako: PrzewlU)?
W uzasadnieniu wskazano na dwie linie orzecznicze w zakresie spornego zagadnienia. Zgodnie z jednym
z poglądów, skarga na przewlekłość w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności jest dopuszczalna, bowiem
postępowanie klauzulowe wchodzi w zakres pojęcia sprawy egzekucyjnej. Nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli
wykonalności to czynność systemowo i funkcjonalnie łącząca się z prowadzeniem postępowania egzekucyjnego. Od
chwili prawomocnego zakończenia postępowania rozpoznawczego postępowanie wchodzi w fazę postępowania
egzekucyjnego (zob. postanowienie SN z 18.2.2005 r., III SPP 30/05). Wobec tego, że rozpoznanie sprawy
o nadanie klauzuli wykonalności należy do głównego nurtu postępowania, w którym sąd orzeka o dopuszczalności
wykonania w drodze egzekucji sądowej świadczenia stwierdzonego w określonym akcie, postępowanie dotyczące
stwierdzenia, że nastąpiło naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki obejmuje
także zwłokę w rozpoznaniu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności (zob. postanowienie SN z 1.3.2018 r., III SPP
9/18; postanowienie SN z 18.1.2017 r., III SPZP 2/16; wymienione w tekście orzeczenia bez podanego miejsca
publikacji dostępne na: www.sn.pl).
W orzeczeniach prezentujących odmienne stanowisko akcentuje się, że postępowanie w sprawie o nadanie klauzuli
wykonalności jest jedynie czynnością łączącą się z postępowaniem egzekucyjnym w tym sensie, że bez uzyskania
tytułu wykonawczego nie jest możliwe wszczęcie postępowania egzekucyjnego, ale samo postępowanie klauzulowe
nie mieści się w jego zakresie (zob. postanowienie SN z 4.11.2014 r., III SPP 223/14). Czynności procesowe sądu,
których przedmiotem jest nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu nakazowi zapłaty, są dokonywane już „poza
tokiem postępowania” rozpoznawczego w rozumieniu art. 5 ust. 1 PrzewlU (zob. uchwała SN z 4.8.2016 r., III SPZP
1/16).
Przed rozstrzygnięciem pytania prawnego, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 1 ust. 2 PrzewlU w zakresie,
w jakim nie dotyczy postępowania o nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu wydanemu w sprawie prowadzonej
w trybie KPC, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że
skutkiem wyroku nie jest utrata mocy obowiązującej art. 1 ust. 2 PrzewlU w całości, a jedynie w zakresie, w jakim
przepis ten był podstawą do odrzucenia skargi na przewlekłość postępowania klauzulowego (zob. wyrok TK
z 3.7.2019 r., SK 14/18, ipo.trybunal.gov.pl).
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy przychylił się do poglądu o dopuszczalności skargi na przewlekłość stwierdzoną
w postępowaniu klauzulowym, wnoszoną na podstawie przepisów PrzewlU, jest on bowiem uzasadniony
systemowo oraz funkcjonalnie, pozwala bowiem zrealizować najpełniej cele PrzewlU. W uzasadnieniu
uchwały stwierdzono, że istotne znaczenie dla wykładni przepisów PrzewlU ma art. 45 Konstytucji RP oraz
art. 6 ust. 1 Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284;

dalej jako: EKPCz). Realizacją zasady skuteczności EKPCz jest wymóg realnego zapewnienia rozpatrywanie
i egzekwowanie spraw cywilnych. Ponadto rozpatrzenie sprawy, w jej szerokim konstytucyjnym znaczeniu,
bez nieuzasadnionej zwłoki jest elementem konstytucyjnego prawa podmiotowego, ale niewątpliwie leży
także w interesie publicznym (zob. wyrok TK z 18.10.2011 r., SK 39/09, ipo.trybunal.gov.pl). Jak wyjaśniono,
prawa do rozstrzygnięcia sądowego nie można ograniczać jedynie do możliwości jego uzyskania, z uwagi
konieczność zapewnienia skuteczności i efektywności tego rozstrzygnięcia z racji jego wiążącego
charakteru, należy przyjąć, że rozciąga się ono również na możliwość jego realizacji, w tym realizacji
przymusowej w drodze egzekucji.
Uchwała SN (7) z 19.12.2019 r., I NSPZP 1/18

Sąd Najwyższy przychylił się do poglądu o dopuszczalności skargi na przewlekłość stwierdzoną w postępowaniu klauzulowym, uzasadniając to koniecznością zapewnienia skuteczności i efektywności rozstrzygnięcia sądowego. Decyzja ta wpisuje się w zasady konstytucyjne i prawo do rozstrzygnięcia sądowego bez nieuzasadnionej zwłoki.