Sądowe skasowanie weksla przez przekreślenie, przed zakończeniem postępowania, nie powoduje utraty jego mocy

Przekreślenie weksla przed zakończeniem postępowania nie powoduje utraty jego mocy - tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego. Sprawa dotyczyła weksla zabezpieczającego roszczenia leasingodawcy, który został skreślony przez sąd. Sąd II instancji wskazał, że skasowanie weksla nie musi oznaczać jego nieważności, jeśli treść dokumentu pozostaje czytelna.

Tematyka: weksel, skasowanie weksla, przekreślenie, postępowanie nakazowe, Sąd Najwyższy, Regulamin urzędowania sądów powszechnych, Prawo wekslowe

Przekreślenie weksla na podstawie § 90 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. -
Regulamin urzędowania sądów powszechnych (t. j.: Dz. U. z 2014 r., poz. 259; dalej jako: RegSądR14) przed
zakończeniem postępowania, w którym został wydany nakaz zapłaty, nie wyłącza możliwości realizacji przez
powoda praw z tego weksla – wynika z uchwały Sądu Najwyższego.
„C.” S.A. zawarła z przedsiębiorstwem T. umowę dotyczącą leasingu sprzętu elektronicznego. W celu
zabezpieczenia roszczeń leasingodawcy, A.T. i G.T. - właściciele firmy T. wystawili weksel in blanco zawierający
bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty. Do umowy leasingu załączono deklarację wekslową, na mocy której „C.” S.A. -
jako wierzyciel wekslowy została upoważniona, w przypadku opóźnienia w regulowaniu rat leasingowych, do
wypełnienia weksla sumą zadłużenia na dzień płatności weksla wraz z odsetkami. Kilka miesięcy po zawarciu umowy
leasingobiorca zaprzestał spłaty rat i umowa został rozwiązana. „C.” S.A. przedstawiła firmie T. weksel wypełniony na
kwotę ponad 860 tys. zł do zapłaty, a następnie wystąpiła z pozwem w postępowaniu nakazowym. Po
uprawomocnieniu się nakazu zapłaty Przewodniczący Wydziału w Sądzie Rejonowym w W., zarządził skasowanie
weksla przez przekreślenie i włączenie go do akt sprawy na podstawie § 90 ust. 4 RegSądR14.
Na skutek zażalenia A.T. i G.T. na postanowienie o odrzuceniu zarzutów postępowaniu nakazowym, Sąd I instancji
w trybie zwykłym uwzględnił żądanie powoda. Rozpoznający apelacje obu stron sporu Sąd II instancji przedstawił
Sądowi Najwyższemu pytanie prawne o następującej treści: Czy skasowanie weksla przez przekreślenie, na
podstawie § 90 ust. 4 RegSądR14, powoduje w świetle art. 1 w zw. z art. 2 ustawy z 28.4.1936 r. Prawo
wekslowe (t. j.: Dz.U. z 2016, poz. 160; dalej jako: PrWeksl) oraz w świetle art. 101 w zw. z art. 102 PrWeksl,
nieważność tego weksla?
W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że żaden przepis PrWeksl nie reguluje skutków przekreślenia weksla,
ustawodawca nie ustanawia też sankcji nieważności w każdym przypadku wprowadzenia jakichkolwiek poprawek na
wekslu. Sąd II instancji wskazał, że w doktrynie prezentowane jest stanowisko, iż jeśli następuje wykreślenie podpisu
wystawcy, skreślenie sumy wekslowej (bez wpisania nowej) lub innego obligatoryjnego elementu weksla, dokument
taki nie może być już uważany za weksel. Przyjęcie tego poglądu oznacza, że taki weksel nie może stanowić
podstawy pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które wydały weksel spełniający jeszcze warunki ważności.
W rezultacie, jeśli po przedstawieniu weksla do zapłaty i wydaniu na jego podstawie nakazu zapłaty, ale przed
prawomocnym zakończeniem postępowania dojdzie do nieprawidłowego skasowania weksla, dokument ten należy
uznać za pozbawiony mocy prawnej. Jak wyjaśniono, aby można było uznać dokument za weksel musi on spełniać
określone wymagania formalne, nie tylko w chwili wydania wekslowego nakazu zapłaty, ale także w późniejszym
postępowaniu.
W ocenie Sądu II instancji możliwe jest też przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym skasowania weksla na podstawie
§ 90 ust. 4 RegSądR14 byłoby traktowane jako forma zniszczenia weksla a nie pozaustawowy sposób
nieodwracalnego pozbawienia mocy prawnej tego dokumentu.
Sąd wyjaśnił, że niedopuszczalne jest zastosowanie instytucje umorzenia weksla. Podstawą umorzenia weksla na
podstawie art. 96 PrWeksl może być bowiem także uszkodzenie weksla, wbrew woli uprawnionego, ale tylko
dokonane w takim stopniu, że nie da się ustalić jego istotnej treści (zob. orzeczenie SN z 24.5.1929 r., I.C. 394/29,
OSP 1929, poz. 551; uchwała SN z 26.11.2009 r., III CZP 98/09, OSNC Nr 7-8/2010, poz. 101). W razie skasowania
weksla przez sąd da się z łatwością ustalić treść tego dokumentu. Należałoby więc uznać, że nie ma podstaw do
uznania takiego weksla za pozbawiony mocy prawnej.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały wskazał, że wierzyciel wekslowy jest uprawniony do realizacji praw
z weksla, który został skasowany przez przekreślenie na zarządzenie przewodniczącego wydziału, przed
zakończeniem postępowania, w którym został wydany nakaz zapłaty. W uzasadnieniu wyjaśniono, że
przepisy PrWeksl nie regulują takiej czynności i jej skutków, niemożliwe jest natomiast zastosowanie
instytucji umorzenia weksla z art. 96 PrWeksl. W rezultacie należy uznać, że przekreślenie weksla, które
powoduje, że jego treść jest w dalszym ciągu możliwa do ustalenia, to jedynie niewywołująca skutku
w postaci utraty mocy prawnej przez ten dokument, próba jego zniszczenia. Skreślony przez sąd weksel
w dalszym ciągu pozostaje ważny, zaś wierzyciel może realizować uprawnienia wynikające z tego
dokumentu.
Uchwała SN z 12.12.2019 r., III CZP 40/19

Sąd Najwyższy uznał, że skreślenie weksla nie powoduje utraty jego mocy prawnej, jeśli treść dokumentu jest nadal czytelna. Wierzyciel wekslowy ma prawo realizować swoje uprawnienia, nawet po takim skasowaniu. Uchwała Sądu Najwyższego z 12.12.2019 r., III CZP 40/19, precyzuje kwestie skasowania weksla przez przekreślenie.