Jurysdykcja w sprawie zapłaty składek należnych od adwokata

Spór dotyczący nieopłacania składek członkowskich przez adwokata wobec izby adwokackiej podlega rozporządzeniu UE Nr 1215/2012, jeśli izba nie wykonuje władztwa publicznego. Publikacja omawia sytuację J.N., który mimo zamieszkania we Francji, wpłacał składki członkowskie do izby adwokackiej w Belgii. Pytanie prejudycjalne dotyczy interpretacji jurysdykcji w sprawie zasądzenia składek członkowskich. TS wskazał, że spór ten podlega rozporządzeniu Nr 1215/2012, o ile żądanie izby adwokackiej nie wynika z władztwa publicznego.

Tematyka: składki członkowskie, adwokat, izba adwokacka, jurysdykcja, rozporządzenie Nr 1215/2012, TS, art. 7 pkt 1 lit. a), umowa, zobowiązanie

Spór wynikający z nieopłacania przez adwokata składki członkowskiej na rzecz izby adwokackiej jest objęty
zakresem rozporządzenia Nr 1215/2012, jeżeli w tym zakresie izba nie wykonuje władztwa publicznego.
Stan faktyczny
J.N. został wpisany na listę adwokatów prowadzoną przez izbę adwokacką w Dinant (Belgia), mieszkając we Francji.
Na rzecz tej izby uiszczał roczne składki członkowskie do 2012 r. W piśmie z maja 2015 r. dziekan tej izby zażądał od
J.N. zapłaty składek członkowskich należnych za lata 2013-2015, proponując mu obniżenie kwoty tych składek do
wysokości składek ubezpieczeniowych, jak również rozłożenie płatności na raty. Wobec braku odpowiedzi na to
pismo i dalszego braku wpłaty składek przez J.N. izba adwokacka podjęła działania celem odzyskania
przedmiotowych składek rocznych.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie
jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. L
z 2012 r. Nr 351, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że powództwo, w ramach którego izba adwokacka wnosi
o zasądzenie od jednego z jej członków zapłaty należnych od tego członka na jej rzecz rocznych składek
członkowskich, których głównym celem jest sfinansowanie usługi ubezpieczeniowej, stanowi powództwo w „sprawach
dotyczących umowy” w rozumieniu tego przepisu?
Stanowisko TS
Na wstępie TS przypomniał, że chociaż pewne spory pomiędzy organem władzy publicznej a podmiotem prawa
prywatnego mogą być objęte zakresem stosowania rozporządzenia Nr 1215/2012, to odmiennie jest w sytuacji, gdy
organ władzy publicznej wykonuje swoje władztwo publiczne (wyroki: Sapir i in., C-645/11, pkt 33; Kuhn, C-308/17,
pkt 34). Wykonywanie przez jedną ze stron sporu prerogatyw władztwa publicznego wyklucza objęcie takiego
sporu zakresem pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr
1215/2012 ponieważ te uprawnienia wykraczają poza normy obowiązujące w stosunkach między jednostkami (wyrok
Gradbeništvo Korana, C-579/17, pkt 49). W konsekwencji TS uznał, że spór dotyczący ciążącego na adwokacie
zobowiązania do uiszczenia rocznej składki członkowskiej należnej od niego na rzecz izby adwokackiej, do której
przynależy, jest objęty zakresem stosowania tego rozporządzenia jedynie pod warunkiem, że formułowane przez
izbę żądanie wywiązanie się przez tego adwokata z tego zobowiązania nie wpisuje się – w świetle przepisów prawa
krajowego – w wykonywanie prerogatyw władzy publicznej, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.
Zgodnie z jednolitym orzecznictwem TS jurysdykcja oparta na art. 4 rozporządzenia Nr 1215/2012, a mianowicie
jurysdykcja sądów państwa członkowskiego, w którym pozwany ma miejsce zamieszkania, stanowi zasadę ogólną.
Jedynie w drodze odstępstwa od tej zasady rozporządzenie Nr 1215/2012 ustanawia normy jurysdykcji szczególnej
i wyłącznej, dotyczące wymienionych w sposób wyczerpujący przypadków, w których powództwo przeciwko
pozwanemu można – lub, w zależności od sytuacji, należy – wnieść do sądu innego państwa członkowskiego (wyrok
Kerr, C-25/18, pkt 21).
W odniesieniu do ustanowionej w art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 jurysdykcji szczególnej TS
przypomniał, że zawarcie umowy nie stanowi warunku zastosowania tego przepisu (wyrok Kerr, pkt 23).
Zidentyfikowanie zobowiązania jest niemniej nieodzowne dla zastosowania tego przepisu, ponieważ przysługująca
na jego podstawie jurysdykcja jest ustalana w oparciu o miejsce, gdzie zobowiązanie będące podstawą powództwa
zostało wykonane albo miało być wykonane. W konsekwencji stosowanie tej zasady zakłada ustalenie istnienia
zobowiązania prawnego dobrowolnie zaciągniętego przez jedną stronę względem drugiej, na którym to
zobowiązaniu zostało oparte powództwo (wyrok Kerr, pkt 24, 25).
Zgodnie z art. 428 akapit pierwszy belgijskiego KPC wpis na listę adwokatów stanowi bezwzględny wymóg
warunkujący posługiwanie się tytułem zawodowym adwokata oraz wykonywanie tego zawodu. Ponadto, zgodnie
z art. 443 akapit pierwszy belgijskiego KPC rada izby adwokackiej może nałożyć na adwokatów wpisanych na listę
obowiązek zapłaty składek w ustalonej przez nią wysokości, wobec czego w przypadku skorzystania przez radę izby
adwokackiej z tej prerogatywy zapłata składek staje się obowiązkowa. Trybunał wskazał, że taką sytuację należy
odróżnić od okoliczności będących przedmiotem sporu w sprawie, w której został wydany wyrok Kerr. Na mocy tego
wyroku, w odniesieniu do ciążącego na współwłaścicielach zobowiązania do wnoszenia corocznych składek na
poczet budżetu wspólnoty mieszkaniowej w celu utrzymania części wspólnych budynku mieszkalnego, TS orzekł, że
nawet jeśli członkostwo we wspólnocie mieszkaniowej jest ustanowione na mocy przepisów prawa, niemniej jednak

szczegóły dotyczące zarządzania nią są w odpowiednich przypadkach regulowane w umowie, a wejście do
wspólnoty następuje poprzez dobrowolne nabycie nieruchomości objętych odrębną własnością wraz z udziałami we
współwłasności części wspólnych nieruchomości, w związku z czym tego rodzaju zobowiązanie należy uznać za
dobrowolnie zaciągnięte zobowiązanie prawne (wyrok Kerr, pkt 27). Trybunał stwierdził, że tak samo jak w sprawie
Kerr, wydaje się, że belgijski ustawodawca przyznał radzie izby adwokackiej, uprawnienie do nałożenia obowiązku
zapłaty określonych składek na osoby, które do niej przystąpiły, w tym przypadku na adwokatów wpisanych na listę,
w oparciu o wewnętrzne uregulowanie dotyczące funkcjonowania owego podmiotu. Jednakże TS wskazał, że
z postanowienia odsyłającego wynika, iż wpisanie na listę adwokatów jest obowiązkiem prawnym, warunkującym
wykonywanie zawodu prawnika, i że osoby pragnące wykonywać ten zawód muszą przystąpić do izby adwokackiej
oraz podporządkować się decyzjom wydawanym przez tę izbę, w szczególności decyzjom mającym za przedmiot
zapłatę składek. W tych okolicznościach, zdaniem TS, art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012 należy
interpretować w ten sposób, że powództwo, w ramach którego izba adwokacka wnosi o zasądzenie od jednego z jej
członków zapłaty należnych od tego członka na jej rzecz rocznych składek członkowskich, których głównym celem
jest sfinansowanie usługi ubezpieczeniowej, nie stanowi, co do zasady, powództwa w „sprawach dotyczących
umowy” w rozumieniu tego przepisu. Jednakże w ocenie TS nie można wykluczyć, że oprócz stosunków
ustanawianych z mocy prawa izba adwokacka może ze swoimi członkami nawiązywać również stosunki
o charakterze umownym. W związku z tym, w zakresie, w jakim składki te stanowiłyby wynagrodzenie za
świadczenia z tytułu dobrowolnie zaciągniętych zobowiązań, w szczególności z tytułu ubezpieczenia, które izba
adwokacka wynegocjowała z osobą trzecią, uzyskując korzystniejsze warunki dla zrzeszonych w niej adwokatów,
obowiązek opłacenia takich składek miałby charakter umowny, a w konsekwencji powództwo wytoczone w celu
spowodowania wywiązania się z tego zobowiązania byłoby objęte zakresem stosowania art. 7 pkt 1 lit. a)
rozporządzenia Nr 1215/2012. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy zweryfikowanie, czy taka sytuacja
zachodzi w postępowaniu głównym.
Reasumując TS orzekł, że art. 1 ust. 1 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że
spór dotyczący ciążącego na adwokacie zobowiązania do uiszczenia rocznej składki członkowskiej należnej
od niego na rzecz izby adwokackiej, do której przynależy, jest objęty zakresem stosowania tego
rozporządzenia jedynie pod warunkiem, że sformułowane przez izbę adwokacką żądanie wywiązania się
przez tego adwokata z tego zobowiązania nie wpisuje się – w świetle przepisów prawa krajowego –
w wykonywanie prerogatyw władzy publicznej, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. Ponadto, art. 7
pkt 1 lit. a) tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że powództwo, w ramach którego izba
adwokacka wnosi o zasądzenie od jednego z jej członków zapłaty należnych od tego członka na jej rzecz
rocznych składek członkowskich, których głównym celem jest sfinansowanie usług, takich jak usługi
ubezpieczeniowe, należy uznać za stanowiące powództwo w „sprawach dotyczących umowy” w rozumieniu
tego przepisu, pod warunkiem, że te składki stanowią wynagrodzenie za świadczenia izby adwokackiej na
rzecz zrzeszonych w niej członków z tytułu dobrowolnie przez nich zaciągniętych zobowiązań, czego
zbadanie należy do sądu odsyłającego.
W niniejszym wyroku Trybunał podtrzymał dotychczas przedstawiane stanowisko, że objęcie sporu pomiędzy
organem władzy publicznej a podmiotem prawa prywatnego przepisami rozporządzenia Bruksela I bis jest możliwe
jeżeli ten sam organ wykonuje władztwo publiczne.
Na podstawie art. art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Bruksela I bis osoba, która ma miejsce zamieszkania, względnie
siedzibę, na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach
dotyczących umowy – przed sądy miejsca wykonania danego zobowiązania będącego u podstawy powództwa.
Jednakże zastosowanie tej jurysdykcji szczególnej, zdaniem TS, może mieć miejsce wyłącznie w przypadku gdy
powództwo zostało wniesione „w sprawie dotyczącej umowy” w rozumieniu art. 7 pkt 1 Bruksela I bis.
Wyrok TS z 5.12.2019 r., Ordre des avocats du barreau de Dinant, C-421/18

TS uznał, że spór o zapłatę składek członkowskich należnych od adwokata na rzecz izby adwokackiej podlega rozporządzeniu Nr 1215/2012, pod warunkiem braku władztwa publicznego. Stwierdzono, że jurysdykcja w sprawach cywilnych i handlowych opiera się na zasadzie ogólnej sądów państwa zamieszkania pozwanej osoby. Z kolei jurysdykcja szczególna dotyczy wykonania lub wykonania zobowiązania umownego w innym państwie członkowskim.