Wniesienia przez zawodowego pełnomocnika zażalenia na postanowienie wydane przez referendarza sądowego

Zdaniem Sądu Najwyższego przepis art. 130 § 1 zd. 2 KPC nie ma zastosowania w razie wniesienia przez zawodowego pełnomocnika zażalenia na postanowienie wydane przez referendarza sądowego, skierowanego do sądu II instancji za pośrednictwem sądu I instancji. Sprawa dotyczyła skomplikowanej procedury związanej z wniesieniem zażalenia na postanowienie referendarza sądowego oraz konsekwencji błędów proceduralnych. Sąd Najwyższy podkreślił istotę prawidłowego wyboru środka odwoławczego oraz zgodności wniesionego zażalenia z przepisami. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla profesjonalnych pełnomocników oraz stron postępowania.

Tematyka: Sąd Najwyższy, referendarz sądowy, zażalenie, postanowienie, błędy proceduralne, pełnomocnik, Kodeks postępowania cywilnego, procedura sądowa

Zdaniem Sadu Najwyższego przepis art. 130 § 1 zd. 2 KPC nie ma zastosowania w razie wniesienia przez
zawodowego pełnomocnika zażalenia na postanowienie wydane przez referendarza sądowego,
skierowanego do sądu II instancji za pośrednictwem sądu I instancji, z wnioskiem o zmianę tego
postanowienia lub o jego uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania.
Stan faktyczny
Powód wraz z pozwem złożył wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Referendarz sądowy wniosek ten oddalił.
Pełnomocnik powoda, będącym adwokatem, wniósł zażalenie na postanowienie do sądu wyższej instancji. Zażalenie
został wniesione błędnie gdyż zgodnie z art. 39822 KPC na orzeczenie referendarza sądowego służy skarga
w przypadkach, w których na postanowienie sądu służyłoby zażalenie. Skargę wnosi się do sądu, w którym
referendarz sądowy wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie tygodnia od dnia jego doręczenia, a jeżeli zażądano
uzasadnienia tego orzeczenia – od dnia jego doręczenia z uzasadnieniem. W przypadku wniesienia skargi
orzeczenie referendarza sądowego traci moc. Jeżeli skarga jest oczywiście uzasadniona, referendarz sądowy, który
wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie tygodnia od dnia wniesienia skargi może postanowieniem stwierdzić
zasadność skargi i w miarę potrzeby wydać ponowne orzeczenie. Na ponowne orzeczenie służy skarga na zasadach
ogólnych, jednak w przypadku jego zaskarżenia przepisu paragrafu niniejszego nie stosuje się. Po utracie mocy
orzeczenia referendarza sądowego sąd rozpoznaje sprawę jako sąd I instancji. Jeżeli zaskarżenie postanowienia do
sądu wyższego rzędu nie jest możliwe ze względu na brak takiego sądu, środek zaskarżenia rozpoznaje ten sam sąd
w innym składzie. Jeżeli referendarz sądowy uzna, że skarga podlega odrzuceniu, przedstawia sprawę sądowi.
W przypadku uznania, że brak jest podstaw do odrzucenia skargi, sąd może od razu rozpoznać sprawę, o ile stan
sprawy na to pozwala.
Sąd Rejonowy, mając na uwadze powyższe przepisy, odrzucił wniesione za jego pośrednictwem zażalenie. Na
postanowienie Sądu o odrzuceniu zażalenia pełnomocnik powoda wniósł zażalenie. Rozpatrując w toku instancyjnym
sprawę Sąd Okręgowy w Poznan iu powziął wątpliwość i wystąpił postanowieniem z 15.2.2019 r. do Sądu
Najwyższego z zagadnieniem prawnym „Czy pismo procesowe odpowiadające wymaganiom zażalenia na
postanowienie sądu I instancji złożone przez pełnomocnika będącego adwokatem może otrzymać bieg i zostać
rozpoznane jako skarga na orzeczenie referendarza sądowego?".
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy orzekł: "Przepis art. 130 § 1 zd. 2 KPC nie ma zastosowania w razie wniesienia przez zawodowego
pełnomocnika zażalenia na postanowienie wydane przez referendarza sądowego, skierowanego do sądu II instancji
za pośrednictwem sądu I instancji, z wnioskiem o zmianę tego postanowienia lub o jego uchylenie i przekazanie do
ponownego rozpoznania".
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że instytucja referendarza sądowego została wprowadzona do
procesu cywilnego ustawą z 22.12.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo
o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98). Zgodnie z art. 471 KPC, referendarz sądowy może
wykonywać czynności w postępowaniu cywilnym w wypadkach wskazanych w ustawie. W zakresie powierzonych mu
czynności referendarz sądowy ma kompetencje sądu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Ponadto, przepisem art. 108
§ 1 KPC referendarz sądowy uzyskał kompetencje do szczegółowego wyliczenia kosztów procesu, zgodnie
z zasadami przyjętymi w tym zakresie przez sąd w orzeczeniu kończącym sprawę.
Przepis art. 130 § 1 zd. 2 KPC stanowi, że mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności
nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym. W dotychczasowym
orzecznictwie wskazywano m.in., że „Mylne oznaczenie przez stronę pisma procesowego obejmuje nie tylko wadliwe
oznaczenie jego nazwy, lecz także mylne zredagowanie treści pisma. Nieudolne, niejednoznaczne lub niejasne
zredagowanie treści pisma procesowego nakłada na sąd obowiązek zbadania, jaki był rzeczywisty zamiar strony i co
chciała osiągnąć. Sądy podejmujące czynności w niniejszej sprawie skupiły się na czysto werbalnej warstwie
wniesionego pisma, pominąwszy że zgodnie z art. 130 § 1 in fine KPC - zwłaszcza wtedy, gdy strona działa
osobiście, bez pomocy zawodowego pełnomocnika - decydująca jest treść i cel pisma, a nie jego oznaczenie i rodzaj
użytych w jego treści formułek. Sąd Najwyższy już niejednokrotnie wyjaśniał, że mylne oznaczenie przez stronę
pisma procesowego obejmuje nie tylko wadliwe oznaczenie jego nazwy, lecz także mylne zredagowanie
treści pisma. Wyjaśnił również, że nieudolne, niejednoznaczne lub niejasne zredagowanie treści pisma
procesowego nakłada na sąd obowiązek zbadania, jaki był rzeczywisty zamiar strony i co chciała osiągnąć

(postanowienie SN z 30.1.2019 r., III CZ 47/18). Odmienne stanowisko wskazano w postanowieniu SN z 27.4.2017
r. (I PZ 2/17): „Konwersja czynności procesowej - dopuszczalna niekiedy, gdy strona działa samodzielnie - nie
wchodzi w grę w wypadku dokonania czynności przez adwokata lub radcę prawnego, zwłaszcza wówczas, gdy
w sprawie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski (art. 871 § 1 KPC). Niewłaściwy wybór środka odwoławczego
(środka zaskarżenia) dokonany przez profesjonalnego pełnomocnika nie może być potraktowany jako mylne
oznaczenie pisma procesowego ze skutkami wynikającymi z art. 130 § 1 zdanie drugie KPC, mamy bowiem wtedy
w istocie do czynienia z wadliwie dobraną i nieprawidłowo dokonaną czynnością procesową”.
Jak wskazano w uzasadnieniu ustnym do omawianej uchwały Sądu Najwyższego o trafności wyboru środka
prawnego decydują nadane mu cechy konstrukcyjne, a nie sama nazwa. Czym innym jest bowiem błąd
semiotyczny, a czym innym merytoryczny. W omawianej sprawie adwokat nie tylko nazwał swe pismo zażaleniem
i wniósł je do niewłaściwego sądu, ale również błędnie żądał uchylenia orzeczenia referendarza sądowego, podczas
gdy traci moc już w chwili wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Utrata mocy orzeczenia
referendarza sądowego następuje z mocy prawa (ipso iure), zatem zbędne jest wydanie w tym przedmiocie
postanowienia sądu. Utrata mocy orzeczenia następuje z chwilą skutecznego wniesienia skargi na orzeczenie
referendarza sądowego, tzn. wniesienia jej w terminie, bez braków formalnych i należycie opłaconej.
Omawiana Uchwała Sądu Najwyższego ma doniosłe znaczenie dla profesjonalnych pełnomocników jak
również dla stron postępowania. O ile można ją oceniać pozytywnie pod kątem wymagań jakie stawia się
profesjonalnym pełnomocnikom o tyle nie może uleć uwadze fakt, że konsekwencje błędów pełnomocników
ponoszą ich klienci.
Uchwała SN z 8.11.2019 r., III CZP 22/19

Uchwała Sądu Najwyższego z 8.11.2019 r., III CZP 22/19, stanowi ważne wyjaśnienie dotyczące skutków błędów proceduralnych przy wnoszeniu zażaleń na postanowienia referendarza sądowego. Decyzja podkreśla konieczność przestrzegania przepisów oraz odpowiedzialność profesjonalnych pełnomocników oraz ich klientów za ewentualne błędy proceduralne.