Plan rozprawy w nowym modelu postępowania cywilnego

Nowo wprowadzone posiedzenie przygotowawcze w procesie cywilnym ma na celu rozwiązanie sporu już na wstępnym etapie, z minimalizacją konieczności dalszych posiedzeń. Plan rozprawy stanowi istotny element tego procesu, umożliwiając stronom określenie wniosków dowodowych i ustalenie kolejności działań. Sędzia zatwierdza plan, który staje się załącznikiem do protokołu posiedzenia, a ewentualne zmiany wymagają współpracy między stronami i sądem.

Tematyka: plan rozprawy, posiedzenie przygotowawcze, proces cywilny, kodeks postępowania cywilnego, zmiany w postępowaniu cywilnym

Plan rozprawy jako element posiedzenia przygotowawczego jest jedną z istotniejszych zmian procedury
cywilnej dokonanych ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469).
Nowo wprowadzone do procesu cywilnego posiedzenie przygotowawcze z założenia służy rozwiązaniu sporu bez
potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Na posiedzeniu przygotowawczym przewodniczący
bowiem ustala ze stronami przedmiot sporu i wyjaśnia stanowiska stron, także w zakresie prawnych aspektów sporu.
Co więcej, powinien skłaniać strony do pojednania oraz dążyć do ugodowego rozwiązania sporu, w szczególności
w drodze mediacji. W tym celu przewodniczący może poszukiwać ze stronami ugodowych sposobów rozwiązania
sporu, wspierać je w formułowaniu propozycji ugodowych oraz wskazywać sposoby i skutki rozwiązania sporu, w tym
skutki finansowe. Jeżeli jednak nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się
z udziałem stron plan rozprawy (art. 2055 § 1 in fine KPC).
Plan rozprawy nie daje się zaklasyfikować w jakiejkolwiek kategorii orzeczeń wydawanych przez sąd. Jest to
dokument nowy, stanowiący swoistą instrukcję dalszego procedowania. Strony będą obowiązane do wskazania już
na posiedzeniu przygotowawczym wszystkich dowodów oraz faktów, które mają zostać nimi wykazane, pod rygorem
pominięcia ich w dalszym toku postępowania, zaś plan rozprawy zawierać będzie już rozstrzygnięcia co do wniosków
dowodowych stron, zastępując w tym zakresie postanowienie dowodowe (art. 205 9 § 1 KPC). Już zatem podczas
sporządzania planu rozprawy, sąd będzie zobligowany do zawarcia w nim pozytywnych bądź negatywnych
rozstrzygnięć co do wniosków dowodowych stron. Dodatkowym ułatwieniem jest możliwość odwoływania się w planie
rozprawy do pism procesowych stron.
Ponadto plan rozprawy na podstawie art. 2059 § 2 KPC może zawierać:
1. dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń wraz z należnościami
ubocznymi;
2. dokładnie określone zarzuty, w tym formalne;
3. ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
4. terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
5. kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego;
6. termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku;
7. rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania.
Nie powinno być wątpliwości, że powyższe kwestie mogą być ujęte planem z inicjatywy samego sądu lub na wniosek
stron. Elementy planu rozprawy, zarówno obligatoryjne jak i fakultatywne, pozwalają zrozumieć, że jego celem jest
uproszczenie i zorganizowanie rozprawy tak, aby było dokładnie wiadomo kto czego żąda, w jakim zakresie
strony są zbieżne, a w jakim tak naprawdę pozostają w sporze. Ponadto, strony z góry mają mieć swoisty
kalendarz rozpraw, a nawet ich porządku (np. terminu i kolejności słuchania świadków). Tak ustalony wspólnie plan
postępowania pozwoli stronom przede wszystkim uzyskać realny wpływ na kształtowanie jego przebiegu. Pozwoli to
jednocześnie uniknąć dotychczasowej niepewności co do czasu trwania procesu oraz terminów rozpraw. Założeniem
jest transparentność tego, jakie czynności w danej sprawie zostaną przedsięwzięte, w jakim czasie, oraz kiedy strony
mogą oczekiwać rozstrzygnięcia.
Sporządzony z udziałem stron w toku posiedzenia przygotowawczego plan rozprawy (po rozstrzygnięciu przez sąd
ewentualnych co do niego zagadnień spornych) zostanie przyjęty i zaakceptowany przez nie poprzez podpisanie
dokumentu (art. 20510 § 2 KPC). Plan rozprawy stanowi załącznik do protokołu posiedzenia przygotowawczego.
Odmowa podpisu zostaje odnotowana w planie, jednak nie wpłynie na jego moc wiążącą. Następnie plan rozprawy
zatwierdza sędzia, składając na nim swój podpis (art. 205 10 § 3 KPC). Plan rozprawy podlega z urzędu doręczeniu
stronom, które zastępuje zawiadomienie strony o terminach posiedzeń i innych czynności objętych planem. Jeżeli
plan przewiduje obowiązki, które strona musi wykonać osobiście, w szczególności osobiste stawiennictwo na
określonej czynności, plan ten doręcza się także bezpośrednio stronie, a jego doręczenie zastępuje także wezwanie
strony do tego stawiennictwa bądź do wykonania tych obowiązków (§ 5). O skutkach tych należy stronę pouczyć.
W tym miejscu pojawia się pytanie o ewentualną możliwość zmiany ustalonego i wspólnie wypracowanego przez
strony i sąd planu rozprawy. Otóż, taką możliwość przewiduje art. 205 11 KPC. Jeżeli plan rozprawy stał się

nieaktualny, sąd może w drodze postanowienia dokonać w nim zmiany. Nie ma przy tym konieczności
przeprowadzania kolejnego posiedzenia przygotowawczego. Przed wydaniem postanowienia sąd wysłucha
stron, informując je jednocześnie o zakresie zamierzonej zmiany. Nadal zatem pozostajemy w założeniu ścisłej
współpracy między sądem a stronami przy planowaniu przebiegu całego procesu. Jeżeli zaś choć jedna ze stron
sprzeciwi się zamierzonej przez sąd zmianie, przeprowadza się kolejne posiedzenie przygotowawcze. To może
spowodować powrót do punktu wyjścia, czyli wydłużenie postępowania, co stoi w opozycji zaprojektowanych
i wprowadzonych już zmian. Nie dotyczy to jednak przypadku, w którym zmiana planu rozprawy obejmuje jedynie
wyznaczenie dodatkowych terminów przesłuchania objętych planem świadków, biegłych lub stron. Może pojawić się
jednak i taka sytuacja, w której ilość koniecznych zmian w zasadzie unicestwia istniejący plan i czyni go
nieprzydatnym. W takim wypadku można sporządzić nowy plan rozprawy (§ 3). Tu już przeprowadzenie kolejnego
posiedzenia przygotowawczego jest obligatoryjne. Pierwotny plan rozprawy traci moc w części, w której nowy
plan jest odmienny. Zaznaczyć trzeba, że zmiana planu rozprawy lub wyznaczenie kolejnego posiedzenia
przygotowawczego nie powoduje otwarcia terminu do zgłaszania nowych twierdzeń i dowodów, co ma
niewątpliwie zapobiec wykorzystywaniu tej sytuacji do obstrukcji procesowej.
Celem przyświecającym prawodawcy przy unormowaniu nowej instytucji posiedzenia przygotowawczego, a wraz
z nim planu rozprawy, było wprowadzenie stron do procesu jako równoprawnych jego organizatorów, skoro sprawa
dotyczy ich praw i interesów. Poczucie współuczestnictwa czy wręcz oddziaływania obywateli na pracę wymiaru
sprawiedliwości wydaje się w ocenie projektodawców nie do przecenienia.
Zmiany weszły w życie 7.11.2019 r.

Nowy model postępowania cywilnego wprowadzony ustawą z 4.7.2019 r. skupia się na aktywnym uczestnictwie stron w procesie oraz efektywnym i transparentnym prowadzeniu spraw. Plan rozprawy, będący kluczowym dokumentem w tym procesie, ma na celu usprawnienie przebiegu rozprawy i umożliwienie stronom realnego wpływu na jej kształt.