Dowód z istniejącej opinii biegłego po nowelizacji procedury cywilnej
Nowelizacja procedury cywilnej wprowadzona w 2019 roku przynosi istotne zmiany dotyczące dowodów z opinii biegłego. Sąd może teraz dopuścić dowód z istniejącej opinii na zlecenie organu władzy publicznej, co może przyspieszyć postępowanie i zmniejszyć koszty. Jednak konieczne jest spełnienie warunków określonych przez ustawodawcę, aby taki dowód był dopuszczalny.
Tematyka: nowelizacja KPC, dowód z opinii biegłego, postępowanie cywilne, organ władzy publicznej, opinia biegłego, zmiany proceduralne, postępowanie uproszczone, ustawodawca, koszty postępowania, przyspieszenie postępowania
Nowelizacja procedury cywilnej wprowadzona w 2019 roku przynosi istotne zmiany dotyczące dowodów z opinii biegłego. Sąd może teraz dopuścić dowód z istniejącej opinii na zlecenie organu władzy publicznej, co może przyspieszyć postępowanie i zmniejszyć koszty. Jednak konieczne jest spełnienie warunków określonych przez ustawodawcę, aby taki dowód był dopuszczalny.
Szeroka nowelizacja procedury cywilnej wprowadzona ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) dotyczy m. in. postępowania dowodowego. W zakresie dowodów ustawodawca postanowił wprowadzić nowe rozwiązanie odnośnie dowodu z opinii biegłego. W dalszym ciągu, konieczne jest przez sąd dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, ilekroć pojawi się przypadek wymagający wiadomości specjalnych. Następuje to po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru (art. 278 § 1 KPC). Dodano natomiast art. 2781 KPC, zgodnie z którym sąd może dopuścić dowód z opinii sporządzonej na zlecenie organu władzy publicznej w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Powyższe oznacza, że odmiennie niż w dotychczasowym stanie prawnym (do 7.11.2019 r.) w przypadku konieczności zasięgnięcia opinii specjalistów z danej dziedziny, sąd nie musi obligatoryjnie powoływać dowodu z opinii biegłego, ale może po prostu dopuścić dowód z opinii już istniejącej. Ustawodawca wskazuje jednocześnie dwa zastrzeżenia: • opinia była sporządzona na zlecenie organu władzy publicznej oraz • opinia była sporządzona w postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Powyższe wskazuje po pierwsze na to, że opinia mogła być przygotowana na zlecenie nie tylko sądu, ale również innego organu jak np. prokuratury. Biegły nie musiał zatem opiniować w sprawie sądowej. Odnośnie zaś „innego postępowania przewidzianego przez ustawę” należałoby się zastanowić jakie są desygnaty tego pojęcia. Otóż, może być to postępowanie sądowe, np. karne czy sądowoadministracyjne, jednakże również postępowanie pozasądowe – przepis nie wyłącza bowiem takiej możliwości. Warunkiem jest jedynie, aby było ono przewidziane przez ustawę. Postępowaniem może być zatem także postępowania administracyjne czy chociażby przygotowawcze w sprawach karnych. Wyłącza to jednocześnie dopuszczalność użycia w sądzie opinii sporządzonych na prywatne zlecenie strony oraz opinii sporządzonych w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy, ale na zlecenie podmiotu niebędącego organem władzy publicznej. Taki dowód może jedynie stanowić twierdzenie samej strony i wspierać jej argumentację w toczącym się postępowaniu. Uzasadnieniem wprowadzonej zmiany jest postulat usprawnienia i przyspieszenia postępowania cywilnego, a także uniknięcia mnożenia opinii wręcz identycznych, co niewątpliwie generuje również niepotrzebne koszty. Dotychczas bowiem, strona powołująca się na inną opinię (np. z identycznej sprawy już rozstrzygniętej) nie mogła w ten sposób zwalczyć konieczności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że dowód taki nie korzystał z przymiotu dowodu z opinii biegłego w rozumieniu KPC. Sytuacja była o tyle absurdalna, że w przypadku, gdy w ramach jednej sprawy, rozumianej jako zdarzenie wyznaczone konkretnym czasem i miejscem, prowadzone były dwa postępowania (np. cywilne o zadośćuczynienie i karne) to sąd w jednej sprawie zasadniczo nie mógł wykorzystać opinii sporządzonej przez biegłego w drugiej sprawie nawet jeśli dotyczyła identycznej tezy dowodowej. Dopuszczony zaś na nowej podstawie (art. 278 1 KPC) dowód z opinii biegłego, mimo że zostanie przeprowadzony poprzez zapoznanie się z dokumentem zawierającym opinię, a nie poprzez jej bezpośrednie dopuszczenie, przeprowadzenie i ewentualne uzupełnienie, stanowi opinię biegłego w rozumieniu przepisów postępowania. Prowadzi to do wniosku, że podlegać będzie ocenie według zasad właściwych dla opinii biegłego sporządzonej w tym konkretnym postępowaniu. Jawi się jednak pytanie, skąd sądy czerpać mają wiedzę odnośnie istniejących opinii i czy nie tylko od aktywności i zaangażowania stron procesu zależeć będzie praktyczne wykorzystanej nowej instytucji. Do wprowadzonej nowelizacją KPC zmiany podejść z dużą ostrożnością, ponieważ stan faktyczny konkretnej sprawy powinien być wyznacznikiem dla zastosowanie takiej możliwości, a często pozornie niewielkie różnice okoliczności faktycznych mogą doprowadzić do znacząco odmiennych rezultatów. Dodatkowo, w przypadku gdy istniejąca już opinia jest niepełna bądź wywołuje pewne zastrzeżenia samego składu orzekającego lub stron, zastanawiać może zasadność powołania nowego biegłego, który kompleksowo wyjaśni wszystkie wątpliwości. Rozwiązanie takie nie wydaje się jednak konieczne, ponieważ dalsze postępowanie, w przypadku zastosowania przez sąd nowej możliwości wprowadzonej nowelizacją, niczym się nie różni. Sąd nadal przed dopuszczeniem takiego dowodu powinien wysłuchać strony co do liczby biegłych i ich wyboru. Nadal również powinno być dopuszczalne złożenie wniosku o wyłączenie biegłego. Jeżeli natomiast strony będą kwestionować opinię lub wnosić o jej uzupełnienie lub wyjaśnienie, czy też sporządzenie opinii dodatkowej, czynności sądu związane z opinią sporządzoną w tej innej sprawie nie mogą się zakończyć i muszą uwzględnić charakter danej sprawy i żądania stron. Na dalszym zatem etapie biegły z innej sprawy może zostać niejako „włączony” do sprawy, w której dopuszczono jako dowód jego opinię. Sąd może np. zarządzić, aby biegły brał udział lub był obecny przy przeprowadzaniu dowodów w toku postępowania (art. 284 KPC). Oczywiście implikuje to prawo biegłego do wynagrodzenia i zwrotu wydatków związanych ze stawiennictwem lub uzupełnieniem czy wyjaśnieniem opinii, ewentualnie sporządzeniem opinii dodatkowej. Tu jednak podkreślić trzeba, że nie należą się biegłemu wynagrodzenie i zwrot wydatków związanych ze sporządzeniem opinii pierwotnej, tzn. sporządzonej w innej sprawie. To bowiem zostało już rozliczone; w innym razie nowelizacja nie miała by sensu w znaczeniu ekonomicznym. Wskazać także należy na istotną zmianę odnoszącą się do dowodu z opinii biegłego w postępowaniu uproszczonym. Dotychczas zasadą był brak możliwości powołania dowodu z opinii biegłego w postępowaniu uproszczonym, jednakże po nowelizacji taka możliwość już istnieje. Zgodnie z art. 5057 KPC, ilekroć ustalenie zasadności lub wysokości świadczenia powinno nastąpić przy zastosowaniu wiadomości specjalnych, od uznania sądu zależy powzięcie samodzielnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy albo zasięgnięcie opinii biegłego. Zmiany weszły w życie 7.11.2019 r.
Nowelizacja KPC wprowadza możliwość korzystania z istniejących opinii biegłych na zlecenie organu władzy publicznej w różnych postępowaniach. Zmiana ma na celu usprawnienie procesu sądowego i uniknięcie zbędnych kosztów. Warto jednak zachować ostrożność i analizować indywidualne przypadki, aby zapewnić właściwe wykorzystanie nowej instytucji dowodu z opinii biegłego.