Pisma przygotowawcze i prekluzja dowodowa po nowelizacji procedury cywilnej

Nowelizacja KPC wprowadzona ustawą z 4.7.2019 r. przynosi istotne zmiany w wymianie pism przygotowawczych i prekluzji dowodowej. Przedstawia ona nowe regulacje dotyczące składania pism procesowych oraz wprowadza limit czasowy dla stron. Koncentracja materiału dowodowego staje się priorytetem, a wprowadzone rozwiązania mają na celu usprawnienie postępowania sądowego.

Tematyka: Nowelizacja KPC, pisma przygotowawcze, prekluzja dowodowa, wymiana pism procesowych, limit czasowy, koncentracja dowodów, proces sądowy, postępowanie cywilne, składanie pism, obrona strony, efektywność postępowania

Nowelizacja KPC wprowadzona ustawą z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) przewiduje zmiany w zakresie wymiany pism
przygotowawczych, w tym w zakresie przedstawiania twierdzeń i dowodów. Wiąże się to z uchyleniem
niejasnych i budzących praktyczne wątpliwości przepisów art. 207 i 217 KPC.
Możliwość złożenia pisma procesowego jest jednym z najistotniejszych elementów procesu sądowego, a zarazem
momentem często przełomowym, wnoszącym nowe istotne okoliczności lub argumentację prawną. Z drugiej jednak
strony, konieczne jest wprowadzenie regulacji ustalającej swoisty limit czasowy, po którym strony nie będą mogły np.
przedstawiać nowych dowodów w sprawie. Służy to nie tylko przyspieszeniu postępowania, ale i koncentracji
materiału dowodowego. Strony bowiem, zwłaszcza te reprezentowane przez pełnomocników profesjonalnych, mają
zasadniczo obowiązek przedstawienia całości argumentacji i dowodów od razu, tzn. w pozwie bądź odpowiedzi na
pozew. Mimo, że celem złożenia pisma przygotowawczego jest również przygotowanie rozstrzygnięcia (art. 127
KPC), to powinno być wnoszone tylko w uzasadnionych przypadkach. Jednakże praktyka pokazuje, że z różnych
względów nie jest to realne, stąd konieczne było wprowadzenie rozwiązań dyscyplinujących, do których należy:
• porządek przedstawiania pism przygotowawczych
• prekluzja dowodowa
Pisma przygotowawcze
Jednym z uprawnień i obowiązków sądu rozstrzygającego jest dążenie do uzyskania takiego obrazu sytuacji
procesowej, który w sposób należyty ujawni kwestie między stronami sporne. Jak wyżej wskazano, sam pozew
i odpowiedź na niego najczęściej nie wystarczają. Z tego względu, przewodniczący ma możliwość zarządzenia
wymiany pism przygotowawczych celem uzyskania pełniejszej informacji, w uzasadnionych przypadkach,
w szczególności w sprawach zawiłych lub obrachunkowych. Zaznaczenia jednak wymaga, iż z możliwości tej
przewodniczący może korzystać również na dalszym etapie postępowania, nie tylko w jego etapie
początkowym. Taka kompetencja ma charakter porządkujący i powinna zakreślać konkretne ramy, stąd zarządzając
wymianę pism przygotowawczych, przewodniczący powinien, zgodnie z dyspozycją nowo wprowadzonego art. 2053
§ 1 KPC: oznaczyć porządek (kolejność) składania pism i terminy do ich złożenia, a także okoliczności (natury
faktycznej lub prawnej), które strony powinny wyjaśnić. Sankcją uchybienia terminowi jest zwrot pisma. To samo
dotyczy złożenia pisma bez zarządzenia. Co więcej, sąd może zobowiązać do wskazania w nim przez stronę
wszystkich twierdzeń i dowodów pod rygorem utraty możliwości ich powoływania w dalszym postępowaniu (art. 2053
§ 2 KPC), o czym szerzej poniżej. Swoistym novum jest zaś § 4art. 2053 KPC, dotyczący strony reprezentowanej
przez pełnomocnika profesjonalnego (adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną
Rzeczypospolitej Polskiej) – taką bowiem stronę przewodniczący może zobowiązać do wskazania w piśmie
przygotowawczym także podstaw prawnych jej żądań i wniosków, w miarę potrzeby ograniczając zakres tego
wskazania. O ile unormowanie to może budzić pewne wątpliwości w zakresie zasady iura novit curia, to przyznać
trzeba, że ostatecznie może doprowadzić do usprawnienia procesu, obecnie bowiem często same strony nie wiedzą
na jakiej podstawie kierują swoje roszczenia, co w pewnym przypadkach implikuje nawet ich niezasadność.
Uzasadnieniem jednocześnie tej regulacji jest wskazanie, że właśnie wobec zasady znajomości przez sąd prawa,
potrzeba szczególnej podstawy do zobowiązania strony do wskazania podstawy prawnej żądań.
Prekluzja dowodowa
W uzasadnieniu projektu zmian KPC wskazano, że doświadczenia praktyczne jednoznacznie implikują potrzebę
dalszego istnienia systemu ograniczenia zasobu przytaczanych przez strony twierdzeń o faktach uzasadniających ich
żądania oraz dowodów na poparcie tych twierdzeń. Uznano jednocześnie, że najprostszym sposobem osiągnięcia
celu koncentracji materiału procesowego jest ustanowienie terminów, do których strony mają swobodę przytaczania
twierdzeń i dowodów. Terminem podstawowym jest chwila zatwierdzenia planu rozprawy przyjętego na
posiedzeniu przygotowawczym (art. 20512 § 1 KPC). Jeżeli nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia
przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla
odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy (§ 2). Szczególna jednak sytuacja
następuje, gdy przewodniczący zarządza wymianę pism przygotowawczych. Reguluje to art. 2053 § 2 KPC, który
stanowi, że przewodniczący może zobowiązać stronę, by w piśmie przygotowawczym podała wszystkie twierdzenia
i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego
postępowania. Sankcją jak do tej pory pozostaje pominięcie spóźnionych twierdzeń i dowodów, chyba że strona

uprawdopodobni, iż ich powołanie w piśmie przygotowawczym nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania
wynikła później.
Powyższe zmiany w zasadzie porządkują i przystosowują rozwiązania dotychczasowe do nowego kształtu procesu
cywilnego (związanego z wprowadzeniem tzw. posiedzenia przygotowawczego). Mają one głównie na celu
usprawnienie, zapobiegając obstrukcji procesowej. Niewątpliwie są bardziej klarowne niż dotychczasowe przepisy
art. 207 i 217 KPC, które budziły więcej pytań niż odpowiedzi. Nowe przepisy stanowią jednocześnie zaprzeczenie
dowolności procesowej, rozumianej jako swobodne składanie przez strony w dowolnym etapie postępowania pism,
twierdzeń czy dowodów. Sąd jednak nadal musi podchodzić do przedstawionych rozwiązań z dużą ostrożnością,
podyktowaną ryzykiem narażenia się na zarzut pozbawienia strony możności obrony jej praw. Zauważyć przy tym
należy, że zmianie uległ podmiot kompetentny – w miejsce sądu ustawodawca wprowadził przewodniczącego, który
będzie odtąd „wykonawcą” przygotowania procesu.
Zmiany weszły w życie 7.11.2019 r.

Nowe przepisy mają na celu zapobieganie obstrukcji procesowej poprzez wprowadzenie konkretnych ram czasowych dla składania pism i dowodów. Ograniczenie dowolności procesowej ma na celu usprawnienie postępowania sądowego i zapewnienie skutecznej obrony stron. Nowelizacja KPC, weszła w życie 7.11.2019 r., stanowi istotny krok w kierunku efektywniejszego prowadzenia spraw cywilnych.